Giáo án môn Vật lý 10 - Trường THPT Phúc Trạch

Ngµy so¹n:15/08/09 CHƯƠNG I: ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM Tiết 01- Bài 1. CHUYỂN ĐỘNG CƠ MỤC TIÊU: Kiến thức: - Nêu được chuyển động là gì? Biết quỹ đạo của chuyển động là gì? Nêu được ví dụ về chất điểm, vật mốc, mốc thời gian. Phân biệt hệ toạ độ và hệ quy chiếu, phân biệt thời điểm với thời gan Kỹ năng: Trình bày được cách xác định vị trí của một điểm trên đường cong và tren đường thẳng. Giải được baif toàn đổi mốc thời gian. CHUẨN BỊ: Giáo viên: Xem sgk lớp 8. Chuẩn bị vaig ví dụ thực tế: Hưởng dẫn một người khách đi dến Hồ Bình Sơn?.... Một vài phiều trả lời trắc nghiệm để củng cố bài học.(bài tập 5,6,7 sgk) Dự kiến ghi bảng: CHƯƠNG I: ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM Tiết 01- Bài 1. CHUYỂN ĐỘNG CƠ I - Chuyển động cơ. Chất điểm. 1. Chuyển động cơ: (sgk) 2. Chất điểm: (Sgk) Chú ý: + Vật dược coi là xhất điểm thì khối lượng của vật được coi là tập trung tại chất điểm đó. + Từ nay ta ói các vật trong chương này coi là chất điểm. Quỹ đạo: Quỹ đạo là tập hợpp của tất cả các vị trí của chất điểm chuyển động tạo ra một đường nhất định. II- Cách xác định vị trí của vật trong không gian. Vật làm mốc và thước đo.(sgk) Hệ toạ độ: Muốn xacá định vị trí của vật trong khong gian ta cần chọn một hẹ trục ox và oy vuông góc (gọi là hệ trục toạ độ) III- Cách xác định thời gian trong chuyển động. 2Mốc thời gian và đồng hồ. Để mô tả chuyển động của vật ta phải biết toạ độ của vật ở những thời điểm khác nhau vì thế phải chỉ rõ mốc thời gian. Để đo khoảng thời gian chuyển đôộn ta dùng đồng hồ. 2. Thời điểm. Thời gian Là thời gian ngay lúc khảo sát chuyển động. Là khoảng thới gian từ mốc tính thời gain tới thời điểm khảo sát. Hệ quy chiếu. Một hệ quy chiếu gồm: một vật làm mốc và một hệ trục toạ độ; một mốc thời gian và một đồng hồ. Học sinh: ôn tập vật lí lớp 8 TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC. Hoạt động 1: Chuyển động cơ, chất điểm. xác định vị trí của vật trong không gian Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Giáo viêi giới thiệu sơ bộ chương trình vật lý lớp 10 và giới thiệu chương I. Vào bài: O. Theo em hiểu thế nào là chuyển động cơ cho ví dụ? Hiểu thế nào là chất điểm ví dụ? nêu câu hỏi C1. Quỹ đạo là gi? Nhận xét cho học sinh Muốn xác định vị trí của một vật trong không gian cần phải làm gì? Nếu Hs không trẩ lời được thgì gợi ý câu C2. Như thếa nào là hệ toạ độ? Nhận xét cho học sinh Nghe . Thảo luận nhóm trả lời câu hỏi. Nhận xét cho bạn HS thảo luận và trả lừo theo gợi ý của giáo viên. Nhận xét cho bạn. Hoạt động 2: Cách xác định thời gian chuyển động. Hệ quy chiếu. Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Muốn xác định thời gian chuyển động của vật ta phải làm gì? Như thế nào gọi là hệ quy chiếu? Y / c hs trả lời câu C1? Nhận xét và giải thích cho hs hiểu. Đọc sgk và thảo luận nhóm trả lời các vấn đề giáo viên gợi ý Thảo luận tìm hiểu Nhận xét cho bạn. Hoạt động 3: Củng cố, vận dụng và ra bài tập về nhà Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh y/c hs trả lời các câu hỏi phiếu học tập hoặc SGK Nhận xét cho hs và củng cố kiến thức cơ bản. Thảo luận các câu hỏi và trả lời Nhận xét cho bạn Ghi nhơ kiến thức và ghi bài tập về nhà. Rút kinh nghiệm: Ngày soạn: 19/08/2009 TIẾT 02 - Bài 2 CHUYỂN ĐỘNG THẲNG ĐỀU MỤC TIÊU: Kiến thức: Nêu được định nghĩa của chuyển động thẳng đều. Viết được dạng phương trình chuyển động của chuyển động thẳng đều. Kỹ năng: Vận dụng được công thức tính đường đi và phương trình chuyển động để giải các bài tập về chuyển động thẳng đều. Vẽ được đồ thị của toạ độ - thời gian của chuyển động thẳng đều. Thu thập thông tin từ đồ thị như: xác định được vị trí và thời điểm xuất phát, vị trí và thời điểm gặp nhau, thời gian chuyển động Nhận biết được một chuyển động thẳng đều trong thực tế. CHUẨN BỊ Giáo viên Đọc phần tương ứng trong SGK Vật lý 8 để xem ở THCS được học những gì. Chuẩn bị đồ thị toạ độ hình 2.2 trong SGK phục vụ cho việc trình bày của HS hoặc GV. Chuẩn bị một số bài tập về chuyển động thẳng đều có đồ thị toạ độ khác nhau ( kể cả đồ thị toạ độ - thời gian lúc vật dừng lại). Học sinh Ôn lại các kiến thức về toạ độ, hệ quy chiếu. Dự kiến ghi bảng TIẾT 02 - Bài 2 CHUYỂN ĐỘNG THẲNG ĐỀU Chuyển động thẳng đều. Tốc độ trung bình: Trong đó: vtb là tốc độ trung bình; s là đường đi được; t thời gian chuyển động. Chuyển động thẳng đều. (SGK) Quãng đường đi được trong chuyển động thẳng đều. Trong chuyển động thănge đều, quãng đường đi được tỉ lệ thuận với thưòi gian chuyển động t. Phương trình chuyển động và đồ thị toạ độ- thời gian của chuyển động thẳng đều. Phương trình chuyển động thẳng đều. Đồ thị toạ độ thời gian của chuyển động thẳng đều. Đồ thị toạ độ - thời gian của chuyển động thẳng đều là đường thẳng xiên góc TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: Hoạt động 1: Ôn tập kiến thức về chuyển động thẳng đều Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên - Nhắc lại công thức tính vận tốc và quãng đường đã học ở THCS. - Đặt câu hỏi giúp học sinh ôn lại kiến thức cũ. Hoạt động 2: Ghi nhận khái niệm : tốc độ trung bình, chuyển động thẳng đều Xác định đường đi của chất điểm: Dx = x2 – x1 - Tốc độ trung bình: - Mô tả sự thay đổi vị trí của một chất điểm, yêu cầu Hs xác định đường đi của chất điểm. - Yêu cầu Hs tính tốc độ trung bình và nêu ý nghĩa của tốc độ trung bình, phân biệt vận tốc trung bình và tốc độ trung bình. - Đưa ra khái niệm về vận tốc trung bình. - Đưa ra khái niệm về chuyển động thẳng đều. Hoạt động 3: Xây dựng các công thức trong chuyển động thẳng đều Đọc SGK, lập công thức đường đi trong chuyển động thẳng đều. Xây dựng phương trình vị trí của chất điểm Giải các bài toán với toạ độ ban đầu xo và v có dấu khác nhau. Yêu cầu xác định đường đi trong chuyển động thẳng đều khi biết vận tốc Nêu và phân tích bài toán xác định vị trí của chất điểm trên một trục toạ độ chọn trước Nêu và phân tích khái niệm phương trình chuyển động Lấy ví dụ khác nhau về dấu của x0 và v Hoạt động 4: Tìm hiểu về đồ thị toạ độ - thời gian - Lập bảng (x, t) để vẽ đồ thị toạ độ - thời gian - Nhận xét dạng đồ thị của chuyển động thẳng đều - Yêu cầu lập bảng (x, t) và vẽ đồ thị - Cho HS thảo luận - Nhận xét kết quả Hoạt động 5: Vận dụng, củng cố - Xác định thời điểm và vị trí gặp nhau của hai chất điểm chuyển động trên cùng một trục toạ độ. - Vẽ hình Hướng dẫn viết phương trình toạ độ của hai chất điểm trên cùng một hệ toạ độ và cùng một mốc thời gian. Nhấn mạnh khi hai chất điểm gặp nhau thì x1= x2 và hai đồ thị giao nhau. Hoạt động 5: Bài tập về nhà - Ghi câu hỏi và bài tập về nhà Nêu câu hỏi và bài tập về nhà Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau Ngµy so¹n:25/08/09 Bài 3 (2 tiết): CHUYỂN ĐỘNG THẲNG BIẾN ĐỔI ĐỀU I. MỤC TIÊU: Kiến thức: Viết được biểu thức định nghĩa và vẽ được vectơ biểu diễn của vận tốc tức thời; nêu được ý nghĩa của các đại lượng trong biểu thức. Nêu được định nghĩa của Viết được phương trình vận tốc của chuyển động thẳng biến đổi đều, nhanh dần đều, chậm dần đều; nêu được ý nghĩa của các đại lượng vật lý trong phương trình đó và trình bày rõ được mối tương quan về dấu và chiều của vận tốc và gia tốc trong các chuyển động đó. Viết được công thức tính và nêu được đặc điểm về phương, chiều, độ lớn của gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều, chậm dần đều. Viết được công thức tính đường đi và phương trình chuyển động của chuyển động thẳng nhanh dần đều, chậm dần đều; nói đúng được dấu của các đại lượng trong các công thức và phương trình đó. Xây dựng được công thức tính gia tốc theo vận tốc và đường đi trong chuyển động thẳng biến đổi đều. Kỹ năng: Giải được các bài tập đơn giản về chuyển động thẳng biến đổi đều. CHUẨN BỊ Giáo viên Chuẩn bị máy A-tút hoặc bộ dụng cụ gồm: Một máng nghiêng dài khoảng 1m. Một hòn bi đường kính khoảng 1cm hoặc nhỏ hơn. Một đồng hồ bấm giây (hoặc một đồng hồ hiện số). Học sinh: Ôn lại kiến thức cũ về chuyển động thẳng đều. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: (Tiết 1) Hoạt động 1: Ghi nhận khái niệm: CĐTBĐ, vectơ vận tốc tức thời. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên - Ghi nhận đại lượng vận tốc tức thời và cách biểu diễn vectơ vận tốc tức thời. - Trả lời câu C1, C2. - Ghi nhận khái niệm: CĐTBĐĐ, CĐTNDĐ, CDĐ - Nêu và phân tích đại lượng vận tốc tức thời và vectơ vận tốc tức thời. - Nêu và phân tích định nghĩa:CĐTBĐĐ, CĐTNDĐ, CDĐ. Hoạt động 2: Tìm hiểu về gia tốc trong CĐTNDĐ - Xác định độ biến thiên vận tốc và công thức tính gia tốc trong CĐTNDĐ. - Ghi nhận đơn vị của gia tốc. - Biểu diễn vectơ gia tốc. - Gợi ý CĐTNDĐ có vận tốc tăng đều theo thời gian. - Nêu và phân tích định nghĩa gia tốc. - Chỉ ra gia tốc là đại lượng vectơ và được xacá định theo độ biến thiên vectơ vận tốc. Hoạt động 3: Xây dựng và vận dụng công thức trong CĐTNDĐ Xây dựng công thức tính vận tốc của CĐTNDĐ. - Trả lời C3, C4. Nêu và phân tích bài toán xác định vận tốc khi biết gia tốc của CĐTNDĐ. Yêu cầu vẽ đồ thị vận tốc - thời gian của CĐTNDĐ. Gợi ý giống cách vẽ đồ thị của chuyển động thẳng đều. Hoạt động 4: Bài tập về nhà - Ghi câu hỏi và bài tập về nhà. - Ghi những chuẩn bị cho bài sau. Nêu câu hỏi và bài tập về nhà. Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau (Tiết 2) Hoạt động 1: Xây dựng các các công thức của CĐTNDĐ - Xây dựng công thức đường đi và trả lời C5. - Ghi nhận quan hệ giữa gia tốc vận tốc và đường đi. - Xây dựng phương trình chuyển động. Nêu và phân tích công thức tính vận tốc trung bình trong chuyển động thẳng nhanh dần đều. Lưu ý mối quan hệ không phụ thuộc vào thời gian (t). Gợi ý tọa độ chất điểm: x = x0 + s Hoạt động 2: Thí nghiệm tìm hiểu một CĐTNDĐ - Xây dựng phương án để xác định chuyển động của hòn bi lăn trên máng nghiêng có phải là chuyển động thẳng nhanh dần đều không? - Ghi lại kết quả thí nghiệm và rút ra nhận xét về chuyển động của hòn bi. - Giới thiệu bộ dụng cụ. - Gợi ý chọn x0 và v0 để phương trình chuyển động đơn giản. - Tiến hành thí nghiệm. Hoạt động 3: Xây dựng và vận dụng công thức trong chuyển động thẳng chậm dần đều Xây dựng công thức tính gia tốc và cách biểu diễn vectơ gia tốc trong chuyển động thẳng biến đổi đều. - Xây dựng công thức tính vận tốc và vẽ đồ thị vận tốc - thời gian. - Xây dựng công thứ đường đi và phương trình chuyển động. Gợi ý chuyển động thẳng biến đổi đều có vận tốc giảm đều theo thời gian. So sánh đồ thị vận tốc - thời gian của chuyển động thẳng nhanh dần đều và chuyển động thẳng chậm dần đều. Hoạt động 4: Vận dụng, củng cố - Trả lời câu hỏi C7, C8. Lưu ý dấu của x0, v0 và a trong các trường hợp. NhËn xÐt gê häc Hoạt động 4: Bài tập về nhà - Ghi câu hỏi và bài tập về nhà. - Ghi những chuẩn bị cho bài sau. Nêu câu hỏi và bài tập về nhà. Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau Ngµy so¹n:29/08/09 TiÕt 5 bµi tËp i. môc tiªu còng cè ®­îc kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu n¾m v÷ng kiÕn thøc vµ gi¶i tèt c¸c bµi tËp trong SGK còng nh­ c¸c bµi tËp t­¬ng tù ii. tæ chøc ho¹t ®éng Ho¹t ®éng 1 Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên æn ®Þnh líp Tr· lêi c©u hái cña gi¸o viªn Ghi nhËn H·y viÕt biÓu thøc tÝnh vËn tèc, ®­êng ®i trong chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu? Yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt. Giíi thiÖu tiÕt míi Ho¹t ®éng 2: Ch÷a bµi tËp 9 ®Õn 11 trong SGk C¸ nh©n tr×nh bµy Bµi 9: §¸p ¸n D. Gia tèc trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu cã ph­¬ng, chiÒu, ®é lín kh«ng ®æi. Bµi10. §¸p ¸n C. a lu«n cïng dÊu víi v Bµi 11. §¸p ¸n D. v2-v20=2as H­íng dÉn häc sinh lµm nhanh c¸c bµi tËp 9-11 trong SGK Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn HS lµm bµi tËp 12-15 trong SGK HS ®äc vµ th¶o luËn c¸ch gi¶i bµi to¸n C¸ nh©n tr×nh bµy V0=0; v=40km/h=11,1m/s t=1phót=60s a=? s=? t=? C¸ nh©n tr×nh bµy bµi gi¶i lªn b¶ng Tãm t¾t: v0=36km/h=10m/s; s=20m a=? t=? C¸ nh©n tr×nh bµy bµi gi¶i Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK vµ th¶o luËn theo nhãm bµi tËp 12 Yªu cÇu 1 HS tãm t¾t bµi to¸n H­íng dÉn Hs gi¶i, l­u ý HS sö dông c«ng thøc nµo trong c¸c c«ng thøc v=v0+at v2-v20=2as s=v0t+at2 ®Ó t×m gia tèc, tr­íc khi rêi nhµ ga tµu cã vËn tèc bao nhiªu? Yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt gãp ý cho bµi lµm cña b¹n T­¬ng tù cho bµi 13 vµ bµi 14. L­u ý HS ö bµi 14 tµu dõng l¹i ë s©n ga khi ®ã vËn tèc bao nhiªu? Bµi 15: H­íng dÉn HS khi ng­êi ®i xe ph¸t hiÖn c¸i hè th× b¾t ®Çu h¶m phanh vµ xe sÎ chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu cho ®Õn khi s¸t miÖng hè, cã nghÜa lµ nã ®· ®i ®­îc ®o¹n ®­êng 20m Yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt bæ sung cho bµi lµm cña b¹n. Gi¸o viªn nhËn xÐt. Ho¹t ®éng4: Còng cè vµ vËn dông Gi¸o viªn yªu cÇu HS nh¾c l¹i néi dung chÝnh cña bµi GV nhËn xÐt giê häc Bµi tËp vÒ nhµ Ngµy so¹n:10/09/09 TiÕt 6 SỰ RƠI TỰ DO MỤC TIÊU: Kiến thức: Trình bày, nêu ví dụ và phân tích được khái niệm về sự rơi tự do. Phát biểu được định luật rơi tự do. Nêu được những đặc điểm của sự rơi tự do. Kỹ năng: Giải được một số dạng bài tập đơn giản về sự rơi tự do. Đưa ra được những ý kiến nhận xét về hiện tượng xảy ra trong các thí nghiệm sơ bộ về sự rơi tự do. CHUẨN BỊ Giáo viên Chuẩn bị những dụng cụ thí nghiệm đơn giản trong 4 thí nghiệm ở mục I.1 gồm: Một vài hòn sỏi. Một vài tờ giấy phẳng nhỏ, kích thước khoảng 15cm x 15cm. Một vài hòn bi xe đạp hoặc hòn sỏi nhỏ và một vài miếng bìa phẳng có trọng lượng lớn hơn trọng lượng của các hòn bi. Chuẩn bị một sợi dây dọi và một vòng kim loại có thể lồng vào sợi dây dọi để làm thí nghiệm về phương và chiều của chuyển động rơi tự do. Vẽ lại ảnh hoạt nghiệm trên giấy khổ to theo đúng tỉ lệ và đo trước tỉ lệ xích của hình vẽ đó. Học sinh Ôn lại bài chuyển động thẳng biến đổi đều. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: (Tiết 1) Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên Báo cáo tình hình lớp Lên bảng trả lời bài cũ Nhận xết cho bạn và bổ sung nếu cần Kiểm tra tình hình lớp Nêu câu hởi bài cũ: + Định nghĩa CĐTND Đ? + Viết công thức tính vận tốc và quãng đường đi được trong CĐTND Đ? Hoạt động 2: Tìm hiểu sự rơi trong không khí Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên Nhận xét sơ bộ về sự rơi của các vật khác nhau trong không khí. Kiểm nghiệm sự rơi trong không khí của các vật có cùng khối lượng khác hình dạng hay cùng hình dạng và khác khối lượng Ghi nhận các yếu tố ảnh hưởng đến sự rơi của các vật trong không khí. Tiến hành thí nghiệm 1, 2, 3, 4. Yêu cầu hs quan sát. Yêu cầu nêu dự đoán kết quả trước mỗi thí nghiệm và nhận xét sau thí nghiệm. Kết luận về sự rơi của các vật trong không khí. Hoạt động 3: Tìm hiểu sự rơi trong chân không Dự đoán sự rơi của các vật khi không có ảnh hưởng của không khí. Nhận xét về cách loại bỏ ảnh hưởng của không khí trong thí nghiệm của Newton và Galileo. Trả lời C2. Mô tả thí nghiệm ống Newton và thí nghiệm của Galileo. Đặt câu hỏi. Nhận xét câu trả lời. Định nghĩa sự rơi tự do. Hoạt động 4: Chuẩn bị phương án tìm đặc điểm của chuyển động rơi tự do Chứng minh dấu hiệu nhận biết chuyển động thẳng biến đổi đều: hiệu quãng đường đi được giữa hai khoảng thời gian bằng nhau liên tiếp là một hằng số. Gợi ý sử dụng công thức đường đi trong chuyển động thẳng biến đổi đều cho các khoảng thời gian bằng nhau Dt để tính được: Ds = a.(Dt)2. Hoạt động 5: Bài tập về nhà Ghi câu hỏi và bài tập về nhà Ghi những chuẩn bị cho bài sau. Nêu câu hỏi và bài tập về nhà Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau (Tiết 2) Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên Báo cáo tình hình lớp Lên bảng trả lời bài cũ Nhận xết cho bạn và bổ sung nếu cần Kiểm tra tình hình lớp Nêu câu hởi bài cũ: + Đặc điểm của chuyển động rơi của các vật trong không khí và trong chân không? Hoạt động 2: Tìm hiểu các đặc điểm của chuyển động rơi tự do - Nhận xét về đặc điểm của chuyển động rơi tự do. - Tìm phương án xác định phương và chiều của chuyển động rơi tự do. - Quan sát trên ảnh hoạt nghiệm để rút ra tính chất của rơi tự do. Yêu cầu hs xem SGK Hướng dẫn: xác định phương thẳng đứng bằng dây dọi. Giới thiệu phương pháp chụp ảnh hoạt nghiệm. Gợi ý dấu hiệu nhận biết chuyển động thẳng nhanh dần đều. Hoạt động 3: Xây dựng và vận dụng các công thức của chuyển động rơi tự do - Xây dựng công thức tính vận tốc và đường đi trong chuyển động rơi tự do. - Làm bài tập 7, 8, 9 SGK. - Gợi ý áp dụng các công thức của chuyển động thẳng nhanh dần đều cho vật rơi tự do không có vận tốc đầu. - Hướng dẫn: Hoạt động 4: Bài tập về nhà - Ghi câu hỏi và bài tập về nhà. - Ghi những chuẩn bị cho bài sau. Nêu câu hỏi và bài tập về nhà. Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau NhËn xÐt giê häc Ngày 20 thánh 9 năm 2009 Tiết 8 – 9. Bài 5 CHUYỂN ĐỘNG TRÒN ĐỀU MỤC TIÊU: Kiến thức: Phát biểu được định nghĩa chuyển động tròn đều. Viết được công thức tính độ lớc của vận tốc dài và trình bày đúng hướng của vectơ vận tốc trong chuyển động tròn đều. Phát biểu được định nghĩa, viết được công thức và nêu được đơn vị của vận tốc góc trong chuyển động tròn đều. Phát biểu được định nghĩa, viết được công thức và nêu được đơn vị đo của chu kỳ và tần số. Viết được công thức liên hệ giữa vận tốc dài và vận tốc góc. Nêu được hướng của gia tốc trong chuyển động tròn đều và viết được biểu thức gia tốc hướng tâm. Kỹ năng: Chứng minh được các công thức (5.4), (5.5), (5.6) và (5.7) trong SGK cũng như sự hướng tâm của vectơ gia tốc. Giải được bài toán đơn giản về chuyển động tròn đều. Nêu được một số ví dụ thực tế về chuyển động tròn đều. CHUẨN BỊ Giáo viên Một vài thí nghiệm đơn giản minh hoạ chuyển động tròn đều Hình vẽ 5.5 trên giấy lớn dùng cho chứng minh. Dự kiến ghi bảng: Tiết 8 – 9. Bài 5 CHUYỂN ĐỘNG TRÒN ĐỀU I - Định nghĩa 1. Chuyển động tròn: (SGK) 2. Tốc độ trung bình trong chuyển động tròn. Trong đó: s là độ dài cung tròn mà vật đi được, t là thời gian chuyển động. Chuyển động tròn đều: (SGK) II. Tốc độ dài và tốc độ góc. Tốc độ dài. Véc tơ vận tốc trong chuyển động tròn đều. Tốc độ góc. Chu kỳ. Tần số Định nghĩa: SGK Đơn vị: rad/s Chu kỳ. Tần số: Liên hệ giữa vận tốc góc Tiết 2. Gia tốc hướng tâm. Hướng của véc tơ gia tốc trong chuyển động tròn đều(SGK) Độ lớn của gia tốc hướng tâm: Học sinh Ôn lại kiến thức về gia tốc, vận tốc ở bài 3. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: (Tiết 1) Hoạt động 1: NhËn thøc vÊn ®Ò cña bµi häc Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên C¸ nh©n tr×nh bµy Ghi nhËn - ChuyÓn ®éng th¼ng lµ chuyÓn ®éng nh­ thÕ nµo? ChuyÓn ®éng th¼ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g×? C«ng thøc tÝnh vËn tèc? Gia tèc trong chuyÓn ®éng th¼ng ? Trong thùc tÕ, chuyÓn ®éng cña c¸c vËt rÊt ®a d¹ng vËt cã thÓ chuyÓn ®éng víi quü ®¹o lµ mét ®­êng th¼ng còng cã thÓ quü ®¹o lµ mét ®­êng cong, mét d¹ng ®Æc biÖt cña chuyÓn ®éng cong lµ chuyÓn ®éng trßn, ®Æc biÖt h¬n n÷a lµ chuyÓn ®éng trßn ®Òu. Hoạt động 2: T×m hiÓu kh¸i niÖm cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu C¸ nh©n nghiªn cøu SGK C¸ nh©n tr×nh bµy - Trong ®Þnh nghÜa chuyÓn ®éng trßn ®Òu côm tõ nµo chóng ta cÇn l­u ý? Yªu cÇu HS ®äc SGK ®Ó tr¶ lêi Gi¸o viªn nhËn xÐt: “Quü ®¹o trßn “ víi “ qu·ng ®­êng ®i ®­îc b»ng nhau trong nh÷ng kho¶ng thêi gian b»ng nhau bÊt kú” Hoạt động 3: T×m hiÓu kh¸i niÖm vÒ tèc ®é dµi, tốc độ góc, chu kì, tần số Thảo luận nhóm và tìm hiểu về tốc độ dài. - Từng nhóm trình bày, các nhóm khác tham gia ý kiến - Thảo luận theo gợi ý của giáo viên để đưa ra được các khái niệm véctơ vận tốc. - Dựa theo các câu hỏi của GV để trả lời và đưa ra các khái niệm cũng như đơn vị của ccs đại lượng. - Cho học sinh thảo luận nhóm và yêu cầu từng nhóm trình bày và các nhóm khác bổ sung. - Nhận xét cho HS. O Khi nói vận tốc tại M là 2m/s e hiểu như thế nào? - Gợi ý để hs hình thành véc tơ vận tốc trong chuyển động tròn đều. O. Khi M chuyển đọng đoạn s thì bán kính OM quét góc bao nhiêu? O. Làm thế nào biết được OM quét góc lớn hay nhỏ(chất điểm M quay nhanh hay chậm)? Gợi ý để hs đưa ra được tốc độ góc và chu kì, tần số - Nhận xét các câu trả lời của học sinh. Hoạt động 4: Vận dụng, củng cố và bài tập về nhà Làm các bài tập 1,2,3,4,5,6,và 8,9 sgk - Yêu cầu hs làm bài tập sgk (Tiết 2) Hoạt động 1: Xác định hướng của vectơ gia tốc (5 phút) Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên - Biểu diễn vectơ vận tốc và tại điểm M1 và M2. - Xác định độ biến thiên vận tốc. - Xác định hướng của vectơ gia tốc. - Biểu diễn vectơ gia tốc của chuyển động tròn đều tại một điểm tên quỹ đạo. - Hướng dẫn: vectơ vận tốc của chuyển động tròn đều có phương tiếp tuyến với quỹ đạo. - Tịnh tiến và đến trung điểm I của dây cung M1M2. - Vì cung M1M2 rất nhỏ nên có thể coi M1 º M2 ºI và . - Nhận xét về hướng của gia tốc hướng tâm của chuyển động tròn đều. Hoạt động 2: Tính độ lớn gia tốc hướng tâm - Xác định độ lớn gia tốc hướng tâm. - Trả lời C7. - Hướng dẫn sử dụng công thức: - Vận dụng liên hệ giữa v và w. Hoạt động 4: Vận dụng, củng cố - Làm bài tập 10, 12 SGK. Gợi ý: độ lớn vận tốc dài của một điểm trên vành bánh xe bằng độ lớn vận tốc chuyển động thẳng đều của xe. Hoạt động 5: Bài tập về nhà - Ghi câu hỏi và bài tập về nhà. - Ghi những chuẩn bị cho bài sau. Nêu câu hỏi và bài tập về nhà. Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau Ngµy so¹n: 20/9/09 TiÕt 10. Bài 6 TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC MỤC TIÊU: Kiến thức: Hiểu được tính tương đối của chuyển động. Trong những trường hợp cụ thể, chỉ ra được đâu là hệ quy chiếu đứng yên, đâu là hệ quy chiếu chuyển động. Viết được đúng công thức cộng vận tốc cho từng trường hợp cụ thể của các chuyển động cùng phương. Kỹ năng: Giải được một số bài toán cộng vận tốc cùng phương. Giải thích một số hiện tượng liên quan đến tính tương đối của chuyển động. CHUẨN BỊ Giáo viên Đọc SGK Vật lý 8 để xem hs ở THCS được học những gì về tính tương đối. Chuẩn bị thí nghiệm về tính tương đối của chuyển động. Dự kiến ghi bảng: TiÕt 10. Bài 6 TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG CÔNG THỨC CỘNG VẬN TỐC Tính tương đối của chuyển động. Tính tương đối của quỹ đạo.(SGK) Tính tương đối của vận tốc.(SGK) Công thức cộng vận tốc. hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động. Công thức cộng vận tốc Gọi 1 là vật chuyển động so với hệ quy chiếu đứng yên, 2 là hệ quy chiếu chuyển động so với hệ quy chiếu đứng yên, 3 là hệ quy chiếu đứng yên. Các trường hợp đặc biết: + Các vận tốc cùng phương cùng chiều. + Các vận tốc cùng phương ngược chiều. Học sinh Ôn lại các kiến thức về tính tương đối của chuyển động. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: Hoạt động 1: Tìm hiểu tính tương đối của chuyển động Hoạt động của học sinh Trợ giúp của Giáo viên - Quan sát 6.1 và trả lời C1. - Lấy ví dụ về tính tương đối của vận tốc. - Nêu và phân tích về tính tương đối của quỹ đạo. - Mô tả một thí dụ về tính tương đối của vận tốc. - Nêu và phân tích về tính tương đối của vận tốc. Hoạt động 2: Phân biệt hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động Nhớ lại khái niệm hệ quy chiếu Quan sát hình 6.2 và rút ra nhận xét về hai hệ quy chiếu có trong hình. - Yêu cầu nhắc lại khái niệm hệ quy chiếu. - Phân tích chuyển động của hai hệ quy chiếu đối với mặt đất. Hoạt động 3: Xây dựng công thức cộng vận tốc Xác định độ lớn vận tốc tuyệt đối trong bài toán. Viết phương trình vectơ. Xác định vectơ vận tốc tuyệt đối trong bài toán các vận tốc cùng phương ngược chiều. Trả lời C3. Nêu và phân tích bài toán các vận tốc cùng phương cùng chiều. Chỉ rõ: vận tốc tuyệt đối, vận tốc tương đối và vận tốc kéo theo. Nêu và phân tích bài toán các vận tốc cùng phương ngược chiều. Tổng quát hoá công thức cộng vận tốc. Hoạt động 4: Vận dụng, củng cố - Làm bài tập 5, 7 SGK. - Chỉ rõ hệ quy chiếu đứng yên và hệ quy chiếu chuyển động trong bài toán và xác định các vectơ vận tốc. Hoạt động 5: Bài tập về nhà - Ghi câu hỏi và bài tập về nhà - Ghi những chuẩn bị cho bài sau. Nêu câu hỏi và bài tập về nhà Yêu cầu Hs chuẩn bị bài sau Ngµy so¹n: 27/9/09 TiÕt 11 Bµi tËp Môc tiªu: HiÓu ®­îc ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ tÝnh t­¬ng ®èi cña chuyÓn ®éng. Gi¶i ®­îc c¸c bµi to¸n ®¬n gi¶n trong SGK vµ c¸c bµi to¸n cïng d¹ng ë c¸c s¸ch kh¸c. TiÕn tr×nh d¹y häc Ho¹t ®éng1: «n l¹i kiÕn thøc cò Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn C¸ nh©n tr×nh bµy C¸ nh©n tr×nh bµy H·y nªu vÝ dô chøng tá vËn tèc, quü ®¹o cã tÝnh t­¬ng ®èi Gi¸o viªn nhËn xÐt ViÕt c«ng thøc vµ gi¶i thÝch c¸c ®¹i l­îng trong c«ng thøc? Ho¹t ®éng2: Ch÷a bµi tËp trong SGK C¸ nh©n tr×nh bµy Yªu cÇu HS ®äc vµ tãm t¾t bµi to¸n. - Nhận xết cho học sinh Hoạt động 3: Củng cố, rút kinh nghiệm và bài tập về nhà. - Ghi nhớ các bước giải và các công thức tính. - Yêu cầu hs nêu phương pháp giải? - Nhận xét và Nêu phương pháp - Ra bài tập về nhà. Ngµy so¹n: 27/9/09 TiÕt 12 Bài 7 (1 tiết): SAI SỐ CỦA PHÉP ĐO CÁC ĐẠI LƯỢNG VẬT LÝ MỤC TIÊU: Kiến thức: Phát biểu được định nghĩa về phép đo các đại lượng vật lý. Phân biệt phép đo trực tiếp và phép đo gián tiếp. Phát biểu được thế nào là sai số của phép đo các đại lượng vật lý. Phân biệt được hai loại sai số: sai số ngẫu nhiên và sai số hệ thống (chỉ xét sai số dụng cụ). Kỹ năng: Xác định sai số dụng cụ và sai số ngẫu nhiên. Tính sai số của phép đo trực tiếp. Tính sai số của phép đo gián tiếp. Viết đúng kết quả phép đo, với số các chữ số có nghĩa cần thiết. CHUẨN BỊ Giáo viên Một số dụng cụ như thước, nhiệt kế. Bài toán tính sai số