Giáo án Ngữ văn 10 Tiết 59+60 Đọc văn: TÌ BÀ HÀNH

Tiết:59+60: Đọc văn: TÌ BÀ HÀNH Ngày soạn:9/12/2006 (Trích) -Bạch Cư Dị- A.Mục tiêu: -Giúp học sinh: +Hiểu được tâm trạng xót thương của nhà thơ gửi gắm qua tiếng đàn vơiù lời tự thuật về cuộc đời của người ca nữ trên bến Tầm Dương . +Chỉ ra được những biện pháp nghệ thuật chủ yếu trong việc miêu tả tiếng đàn tì bà. +Phân tích được sự kết hợp nhần nhuyễn của yếu tố miêu tả,tự sự và trữ tình trong bài thơ bước đầu lí giải được ý nghĩa của sự kết hợp ấy. B.Thiết kế dạy học: Hoạt đôïng của GV Hoạt đôïng của HS NỘI DUNG Hoạt động 1 Ổn định lớp+kiểm tra bài cũ -Đặt câu hỏi -Nhận xét, cho điểm Hoạt động 2 Dẫn nhập -Nói nhẹ, lôi cuốn hs Hoạt động 3 Đọc hiểu văn bản -Hướng dẫn -Yêu cầu hs nêu tóm tắt về thân thế BCD. -Nhấn mạnh một số nội dung chính. -Giảng:Từ bé nếm mùi loạn li->sớm có tư tưởng tiến bộ.làm quan can gián vua ->bị giáng chức -Định hướng và cho học sinh ghi một số nội dung về bài thơ (h.c.sáng tác,thể thơ) Hoạt động 4 Đọc hiểu khái quát tác phẩm. -Hướng dẫn: -Cho hs đọc bài thơ -Nhận xét->cho học sinh thảo luận. -Yêu cầu hs chỉ ra nội dung chính và so sánh với lời tựa. -Chốt lại vấn đề. -Yêu cầu hs chia bố cục bài thơ,cho biết nội dung từng phần. Hoạt động 5 Đọc hiểu chi tiết tác phẩm. *Bài thơ đã được tác giả sử dụng những phương thức biểu đạt nào? -Cho hs đọc thơ *Tiếng đàn được tả trong hoàn cảnh nào, có gì đặc biệt? *Tâm trạng người nghe? *Nhận xét của em về việc miêu tả tiếng đàn lần 1? -Cho hs đọc thơ *So vớ lần đầu thì câu chuyện nghe đàn ,đánh đàn lần hai có gì khác trong việc tả, kể ? *Hoàn cảnh, tâm trạng người nghe, người kể? *Âm thanh của tiếng đàn lần hai được tác giả miêu tả so sánh như thế nào? -Hưỡng dẫn -Cho hs thảo luận *Nội dung, ý nghĩa của câu 37 và 38? *Cho biết tác dụng ý nghĩa của tiếng đàn? *Để miêu tả được tiếng đàn như thế thì BCD phải là người như thế nào? -Cho hs đọc 8 câuthơ cuối *Em có nhận xét gì về cách tả tiếng đàn lần 3 của tác gả? -Hưỡng dẫn cho hs thảo luận. *Vì sao nhà thơ lại hết sức đồng cảm với người ca nữ mới gặp lần đầu? *Tác giả và ca nữ có ảnh ngộ và tâm sự giống nhau như thế nào? *Cho biết giá trị tố cáo qua tác phẩm? Hoạt động 6 Tổng kết và luyện tập -Hưỡng dẫn hs . -Yêu cầu học sinh rút ra những ý tổng kết cho bài học. -Hướng dẫn hs làm bài tập nâng cao. *Đây là bài thơ trữ tình hay tự sự? *Cho biết vị trí ý nghĩa hình tượng của người ca nữ? Hoạt động 7 Hưỡng dẫn đọc thêm -Hướng dẫn hs tìm hiểu nội dung ,nghệ thuật và ý nghĩa của từng bài thơ -Cho hs thảo luận theo nhóm(6 nhóm),cứ hai nhóm thảo luận một bài. -Yêu cầu mọt số đại diện tổ trình bày và tổ khác nhận xét . -Nhận xét,chốt ý. -Hướng dẫn hs về nhà làm đọc hiểu nhữmg bài còn lại và soạn chùm thơ Hai-cư +Chú ý, lên bảng trả lời câu hỏi. +Lắng nghe +Đọc tiểu dẫn +Dựa vào sgk tóm tắt và ghi chép về thân thế+thơ văn Bạch Cư Dị. +Lắng nghe +Đọc lời tựa chú ý, ghi chép +Đọc bài thơ, +Thảo luận đưa ra nội dung bài thơ và so sánh với lời tựa. +Kể lại câu chuyện trong tác phẩm. -Ghi chép +Chia bố cục và nêu lên nội dung từng -phần. +Trả lời câu hỏi. +Đọc 10 câu thơ đầu +Chú ý, tìm ý, nhận xét, trả lời. +Trả lời -Ghi chép +Đọc diễn cảm từ câu 11 đến câu 40 +Chú ý, thảo luận, trao đổi ,và trả lời câu hỏi. +Chỉ ra những âm thanh tiếng đàn tạo ra. Hs thảo luận +Đưa ra kết luận -Ghi chép +cho biết nội dung ý nghĩa của câu 37 và 38. +Chỉ ra tác dụng của tiếng đàn->ý nghĩa +Khẳng định tài năng tình cảm của tác giả. +Ghi chép +Đọc 8 câuthơ cuối +Thảo luận trả lời-> chỉ ra tâm sự của nhà thơ và ca nữ. sự đồng cảm giữa hai người. +Ghi chép + Nói lên tâm sự của ca nữ và nhà thơ. +Chỉ rõ cảnh ngộ chung của 2 người. +Nêu lên giá trị tố cáo của tác phẩm. +Rút ra những ý tổng kết cho bài học. +Ghi chép +Làm bài tập nâng cao +Thảo luận trả lời. +Trả lời+ghi chép. Đọc văn bản+ bài thơ +Thảo luận ->chỉ ra ND+NT và cho biết ý nghĩa của tác phẩm +ghi chép. Đọc văn bản+ bài thơ +Thảo luận ->chỉ ra ND+NT và cho biết ý nghĩa của tác phẩm. Đọc văn bản+ bài thơ +Thảo luận ->chỉ ra ND+NT và cho biết ý nghĩa của tác phẩm. * So sánh 3 bài thơ,tiếp tục về nhà tìm hiểu thêm và soạn bài mới:Thơ Hai-cư. * Câu hỏi:1.Đọc thuộc bài thơ thu hứng và cho biết nội dung ý nghĩa của bài thơ. 2.Cụm từ “cố viên tâm”có nghĩa là gì? vì sao gọi đây là nhãn tự của bài thơ? * Các em đã được làm quen với Nguyễn Du qua Truyện Kiều, một trái tim lớn –chảy lệ quanh thân Kiều,một nghệ sĩ lớn trong việc dùng thơ miêu tả tiếng đàn diệu kì của nàng Kiều.Trước Nguyễn Du cả nghìn năm , ở đời Đường Trung Quốc-nhà thơ Bạch Cư Dị đã sáng tác một bản trường ca “Tì bà hành”, cũng vừa miêu tả tiếng đàn, vừa kể lại một câu chuyện cảm động giữa ông và một người ca nữ trên bến Tầm Dương. I.Đọc hiểu văn bản. 1.Tác giả.- Cuộc đời: Tự Lạc Thiên(772-846),người Thiển Tây. Xuất thân trong gia đình quan lại nhỏ,đâu tiến sĩ năm 802,làm quan 40 năm đến năm 845 ông từ quan. - Thơ văn: Để lại cho đời gần 300 bài thơ. Thơ BCD phản ánh những vấn đề rộng lớn với một thái độ phê phán sâu sắc,thơ ông từng khiến cho bọn quý tộc chau mày, nghiến răng,nhà vua thất sắc… -Được coi là đại biểu lớn thứ ba trong hơn 2000 nhà thơ Đường(sau Lí Bạch và Đỗ Phủ) 2.Bài thơ. -Làm năm 816 sau hơn một năm ông bị giáng chức làm quan Tư mã ở Giang Châu. -Thể thơ hành(thể thơ cổ ở Trung Quốc) II.Đọc hiểu khái quat tác phẩm. 1.Nội dung -Miêu tả tiêng đàn, nghe người gảy đàn kể ->thương cảm với người gảy đàn và nói lên cảnh ngộ của mình. -Khi tiễn bạn ở bến Tầm Dương vào một đêm thu, BCD vẳng nghe tiếng đàn->tìm đến, người ôm đàn là một ca nữ có ngón đàn tuyệt vời,ngày xưa ở kinh thành đã từng làm cho bao người điên đảo. Nay nhan sắc tàn phai, sống nghèo khổ, em đi lính,dì chết, nàng đành lấy 1 lái buôn,chồng ham lợi bỏ đi buôn bán,nàng bơ vơ trên chiếc thuyền không->ôm đàn tì bà gảy những khúc nhạc ai oán dưới ánh trăng thu buồn lạnh. -Đây là câu chuyện có thật, nhưnh trong quá trình sáng tác,nhà thơ đã có hư cấu và sáng tạo thêm. Có thể lời tựa chỉ làm cho bài thơ thêm đậm đà. 2.Bố cục *Câu1 -> câu 4-mở đầu câu chuyện: Nhà thơ tiễn bạn trên bến Tầm Dương trong môt đêm trăng. *Câu5-> câu 84-thân chuyện: Cuộc gặp gỡ tình cờ,hai lần người ca nữ đàn hát và kể chuyện đời mình. *Còn lại –kết thúc câu chuyện: Người ca nữ đàn hát lần 3 và tâm trạng của người nghe, tác giả. III. Đọc hiểu chi tiết tác phẩm. 1.Nghệ thuật miêu tả tiếng đàn -Bài thơ là sự kết hợp hài hòa giữa các phương thức biểu đạt.(trữ tình,biểu cảm,tự sự,kể chuyện,miêu tả.) a.Tiếng đàn lần thứ nhất -Vang lên trong đêm khuya,vẳng ven sông.trong hoàn cảnh tiễn bạn. -Tác giả miêu tả tiếng đàn từ xa, không thấy người đàn,chỉ nghe tiếng đàn.tuy thế tiếng đàn cũng khiến cho cả khách và chủ dùng dằng không thể(về) lên ngựa và (ra đi)ø xuống thuyền -> và họ đã tìm đến người đánh đàn. *Dẫn dắt, kể, tả tự nhiên nhưng đã hé lộ một tài đàn quyến ru, chinh phục người nghe. *Miêu tả tiếng đàn lần 1 tác giả tập trung nói lên tác dụng của tiếng đàn. b.Tiếng đàn lần thứ hai.(dài và hay nhất) Tác giả trức tiếp, chủ động yêu cầu được nghe tiếng đàn. ->tập trung theo dõi bộc bạch và thưởng thức. -Người kĩ nữ như gặp kẻ tri âm nơi xứ người ->cảm động và đã thể hiện hết tài nghệ. *Miêu tả trực tiếp, kĩ nhất, nhiều nhất. Kết hợp tả+kể chậm rãi, tỉ mỉ từng động tác ,cử chỉ nét mặt và được sử dụng những biện pháp so sánh,ẩn dụ, tượng trưng rất đẹp và quý phái, thể hiện(cao độ,cường độ,âm sắc…) * Lúc thoăn thoắt,khoan thai chậm rãi,dìu dắt,lúc cao vút,trầm đục chen nhau, lúc ào ạt mưa rào lúc nỉ non như lời tâm tình thầm kín. Khi như tiếng chim hót,như tiêng như tiêng suối róc rách, như hạt châu rơi vang ròn,đanh sắc trên mâm ngọc như bình bạc vỡ ngựa sắt dong…(Tiếng đàn như đã thể hiện cuộc đời đầy sóng gió của người ca nữ và gợi một nỗi niềm ray rứt không nguôi-âm thanh đau đớn, tiếng kêu xé lòngttê tái.) *Cuối bản đàn có mộ nét lặng rồi bất ngờ vang lên ào ạt ,mạng mẽ quyết liệt như tiếng gươm đao xô xát sống còn của ngàn con chiến mã đang xung trận.cuối cùng cả 4 dây đàn vang lên như tiếng xé lua ròn giã rồi ngưng bặt. Thuyền mấy lá đông tây lặng ngắt Một vầng trăng trong vắt dòng sông ->Cảnh lặng ngắt,trong vắt của cảnh vật khi nghe xong tiếng đàn. *Cảnh vật cũng như mọi người đều bị tiếng đàn chinh phục,hút hồn, ngây ngất ,bàng hoàng,mê say,quên đi tất cả=>đó chính là sức mạnh của tiếng đàn-dư âm của nó đã làm mê hoặc cả con người và thiên nhiên->( khảng định cái tài của ca nữ) =>BCD đã phát huy tận độ để lột tả tiếng đàn tuyệt diệu của người ca nữ. Phải là người yêu say và rất sành âm nhạc và có tâm hồn sâu sắc, cùng cảnh ngộ thì mới đồng cảm và miêu tả được tiếng đàn như thế. ***Miêu tả tiếng đàn lần 2 tác giả vừa chú tâm nói về hình thức âm thanh vừa nói lên tác dung của nó và thể hiện tâm tư tình cảm của người nghe, người gảy đàn. c.Tiếng đàn lần 3 -Tả ngắn,lúc này cả người gảy và người nghe như đã đồng cảm tri âm,tiếng đàn giờ đây càng não nuột hơn,bởi giờ đây ca nữ gảy đàn không chỉ cho mình mà còn cả cho người nữa. Và khắp tiệc hoa mọi người đều đã sướt mướt lệ rơi,nhưng người xúc động nhất ,khóc nhiều nhất là tư Mã Giang Châu(BCD) . 2.Tâm sự của ca nữ và nhà thơ. -Cả hai người cùng cảnh ngộ cùng tâm sự: +Cùng là người kinh đô +Có tài và từng được trọng dụng và ca ngợi +Cùng bị ghen gét xô đẩy về nơi xa xôi hẻo lánh +Cùng tâm trang cô đơn buồn bực… “Cùng một lứa bên trời lận đận Gặp gỡ nhau lọ sẵn quen nhau.” -Đây là sự gặp gỡ đồng cảm đặc biệt giữa tài tử và ca nữ,giữa những người cùng hội cùng thuyền.(tri âm,tri kỉ) **Cùng với tiếng đàn và qua lời tâm sự của 2 người đã khẳng định mối đồng cảm giao hoà, đồng thốigp thêm tiếng nói tố cáo xã hội phong kiến thời trung Đường bất công, ghét tài, ghét đẹp vùi dập con người. IV.Tổng kết và luyện tập 1.Tổng kết -TBH là một tuyệt tác thi ca -Thể hiện được nỗi niềm sâu kín tri âm của những người cùng cảnh ngộ. - Thể hiện tinh thần nhân đạo và lên án xã hội một cách sâu sắc thấm thía. -Nghệ thuật miêu tả tiếng đán đạt đến trình độ tuyệt diệu,mẫu mực hiếm thấy trong thi ca(Vừa phong phú, toàn diện,lại tinh tế sâu sắc có dư ba…) =>Khẳng định tài năng tột bậc và sự đồng cảm giữa nhà thơ và ca nữ. 2.Luyện tập (làm bài tập nâng cao) -Bài thơ tự sự: +Có cốt truyện ,nội dung hoàn chỉnh. +Có nhân vật, tình tiết,đầu cuối hành động hợp lí. -Bài thơ trữ tình: +Tâm trạng,tình cảm là mối quan tâm hàng đầu của tác giả.Tả cảnh,tả người,tả việc->tả tâm trạng,nói lên tấm lòng sự đồng điệu của hai người. *Đây là bài thơ có vỏ thì tự sự nhưng ruột lại đậm đặc trữ tình. Hình tượng người ca nữ với tiếng đàn tuyệt diệu cũng như số phận bất hạnh và tâm trạng cô đơn buồn thương của nàng vẫn có giá trị riêng trong bài thơ,độc lập với tác giả. V.Hướng dẫn đọc thêm (Ba bài thơ) 1.Nỗi oán của người phòng khuê -Vương Xương Linh- *Tam trạng của người thiéu phụ trong bài thơ là:Bất tri sầu-> hốt-> hối-> oán mà nguyên nhân,nguyên cớ trước mắt là màu dương liễu (màu tượng trưng cho mùa xuân tuổi trẻ và cũng là màu của sự biệt li)tác động,nhưng nguyên nhân sâu xa là ấn phong hầu,là chiến tranh phi nghĩa đã khiến vợ chồng phải chia lìa nhau đến bao giờ 2. Lầu Hoàng Hạc -Thôi Hiệu- *Cảm xúc của nhà thơ khi đứng trước cảnh đẹp nơi lầu Hoàng Hạc-> kếtđọng một nỗi sầu hoài cổ,nhớ quê xa.Gợi trong lòng người đọc sự ngỡ ngàng ,bâng khuâng man mác nỗi buồn trong trẻo ,sâu thẳm. *Nghệ thuật :sự phá luật … 3.Khe chim kêu -Vương Duy- *Tả cảnh đêm trăng xuân trong khe núi->nỗi buồn xa quê của nhà thơ. *Nghệ thuật:Lấycái động để tả tĩnh ->bức tranh bằng âm thanh độc đáo. +Củng cố, dặn dò hs chuẩn bị tiết sau