Giáo án ngữ văn 8 Tuần 27 tiết 105 & 106: thuế máu

Ngày soạn : 15/3/2008 TUẦN 27 Tiết 105 & 1061: THUẾ MÁU -Trích Bản án chế độ thực dân Pháp _ Nguyễn Ái Quốc- I. Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh: Hiểu được bản chất độc ác, bộ mặt giả nhân giả nghĩa của thực dân Pháp qua việc dùng người dân các xứ thuộc địa làm vật hy sinh cho quyền lợi của mình trong các cuộc chiến tranh tàn khốc. Hình dung ra số phận bi thảm của những người bị bóc lột “thuế máu”theo trình tự miêu tả của tác giả . Thấy rõ ngòi bút lập luận sắc bén, trào phúng sâu cay của NAQ trong văn chính luận. II. Các bước lên lớp : Ổn định: Kiểm tra bài cũ: vở soạn . Bài mới: * Giới thiệu bài : Thời gian ở Pháp, Bác đã hoạt động sôi nổi, trong đó có sáng tác văn chương BACĐTDP là tác phẩm được viết những năm 22-25 ; tác phẩm gồm 12 chương và phần phụ lục àđoạn trích chương mở đầu “Thuế máu” Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Ghi bảng Hoạt động 1: Giới thiệu bài: -Những năm 20 của Tk XX là thời kỳ hoạt động sôi nổi của NAQ, trong đó có sáng tác văn chương ; BACĐTDP là tác phẩm được viết những năm 22-25 ; tác phẩm gồm 12 chương và phần phụ lục. Mỗi chương một chủ đề và tập hợp thành bản cáo trạng về tội ác của CNThực dân àLòng căm thù mãnh liệt những thế lực thống trị tàn bạo, tình yêu thương của những người nô lệ nghèo khổ èÝ chí chiến đấu giành độc lập, tự do cho các dân tộc thuộc địa của NAQ ; đồng thời cũng là tác phẩm có nghệ thuật trào phúng sắc sảo, đa dạng. -Thuế máu là chương đầu tiên ; tác giả vạch trần bộ mặt giả nhân giả nghĩa, các thủ đoạn tàn bạo của chính quyềnTD Pháp trong việc dùng người dânc ác nước TĐ làm vật hy sinh cho quyền lợi của mình trong các cuộc CTàLợi dụng xương máu những con người nghèo khổ ètộc ác ghê tởm của đế quốc TD. Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc văn bản và tìm hiểu chú thích. Hoạt động 3: Hướng dẫn đọc – hiểu văn bản : H1: Hãy nhận xét về cách đặt tên chương, tên các phần trong v/bản ? -Người dân thuộc địa phải gánh chịu nhiều thứ thuế bất công, vô lý àmột thứ thuế tàn nhẫn, phũ phàng nhất là bị bóc lột xương máu, mạng sống. TM là cách gọi của tác giả . Tên đó gợi lên số phận thảm thương của người dân thuộc địa, bao hàm lòng căm phẫn, thái độ mỉa mai đối với tội ác của chính quyền thực dân. -Trình tự và cách đặt tên trong chương gợi lên quá trình lừa bịp, bóc lột đến cùng kiệt thuế máu của bọn thực dân cai trị. Từ Chiến tranh và người bản xứ …chế độ lính tình nguyện rồi chỉ ra kết quả của sự hi sinh, các phần nối tiếp …chung tỏ tinh thần chiến đấu mạnh mẽ, sự phê phán triệt để của NAQ. H2: Hãy so sánh thái độ của các quan cai trị TD đối với người dân thuộc địa ở 2 thời điểm: trước và sau khi chiến tranh đã xảy ra ? àTrước CT, họ bị xem là giống người hạ đẳng, bị đối xử đánh đâïp như súc vật ; khi CT bùng nổ, họ lập tức được tâng bốc, vỗ về, phong cho những danh hiệu cao quýàThủ đoạn lừa bịp bỉ ổi của chính quyền thực dân để bắt đầu biến họ thành vật hy sinhàChú ý lời lẽ, giọng điệu trào phúng. H3: Số phận thảm thương của họ trong các chiến tranh được miêu tả như thế nào ? àĐột ngột xa lìa gia đình, quê hương vì mục đích vô nghĩa, đem mạng sống mà đổi lấy những vinh dự hão huyền. -Bị biến thành vật hy sinh cho lợi ích, danh dự của những kẻ cầm quyền ; những cái chết thảm thươngèGiọng điệu giễu cợt, xót xa(Ấy thế mà, lập tức, đi phơi thây, bảo vệ TQ của các loài thủy quái…xương mình chạm…) -Ko trực tiếp ra trận nhưng họ làm việc chế tạo vũ khí, phục vụ chiến tranhàchịu nhiều cái chết đau đớn èCon số đáng chú ý. H4: Hãy nêu rõ các thủ đoạn, mánh khoé bắt lính của bọn TD ? Em có nhận xét gì về thái độ ấy ? -Tiến hành lùng ráp…cưỡng bức. -Lợi dụng để dọa nạt, xoay sở kiếm tiền -Trói, xích, nhốt người như súc vật. H5: Người dân thuộc địa có thực tình nguyện hiến dâng xươngmáu như lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền không ? -Chính quyền TD rêu rao về lòng tự nguyện đầu quân…lời tuyênbố trịnh trọng àSự lừa bịp trơ trẽn. -Ko hề có sự tình nguyện: tác phẩm đã kể ra các sự thực(Dẫn chứng) èĐây là các câu chuyện đã xảy ra trong thực tế, sinh động và mang nội dung tố cáo mạnh mẽ ; tác giả đã nhắc lại bằng giọng giễu cợt để phản bác lại. H6: Kết quả sự hy sinh của người dân TĐ trong các cuộc chiến tranh như thế nào ? -Lời tuyên bố trước nay im bặt. -Người dân TĐ lại trở thành giống người hèn hạ ; sự hy sinh là vô ích vì chế độ bản xứ ko biết đến công lý và chính nghĩa. H7: Em hãy nhận xét về cách đối xử của chính quyền TD đối với họ sau khi đã bóc lột hết thuế máu của họ ? -Bộ mặt tráo trở còn qua việc vơ vét của cải của họ ; bỉ ổi hơn khi bán thuốc phiện(Dẫn chứng) H8: Nhận xét về trình tự bố cục các phần trong chương ? àTheo trình tự thời gian: Trước, trong và sau khi xảy ra cuộc chiến tranh thế giới thứ IàSắp xếp làm lộ rõ bộ mặt giả nhân giả nghĩa trơ trẽn, bản chất tàn bạo của chính quyền TD quanh việc bóc lột thuế máu được phơi bày toàn diện, triệt để. Mắt khác, thân phận thảm thương của người dân cũng được miêu tả một cách cụ thể, sinh động. H9: Phân tích nghệ thuật châm biếm, đả kích sắc sảo, tài tình của tác giả thể hiện qua cách XD hình ảnh, giọng điệu. àNghệ thuật châm biếm, đả kích sắc sảo tài tình: -Xây dựng một hệ thống hình ảnh sinh động, giàu tính biểu càm và sứcmạnh tố cáo: +Hình ảnh được XD có tính xác thực, phản ánh chính xác tình trạng thực tế, mang tính lý lẽ ko thể chối cãi. +Vừa xác thực, vừa mang tính châm biếm, trào phúng sắc sảo và xót xa. Hình ảnh phần I mang đậm cảm hứng mỉa mai chua chát, cay đắng cho số phận thảm thương của người lính thuộc địa -Ngôn từ mang màu sắc trào phúng châm biếm: con yêu, bạn hiền… -Giọng điệu trào phúng đặc sắc: +Giễu cợt, mỉa mai(Ấy thế mà, đùng một cái…) +Nhắc lại những mỹ từ, danh hiệu hào nhoáng mà chính quyền TD khoác cho người lính thuộc địa để đả kích bản chất lừa bịp trơ trẽn. +Sử dụng thành công giọng điệu giễu nhại, nghệ thuật phản bác(Đoạn cuối phần II)Dùng liên tiếp các câu hỏi để nêu lên các sự thực đập lại lời lẽ bịp bợm của bọn c6àm quyền. H10: Nhận xét về yếu tố biểu cảm trong bài viết ? -Sử dụng có hiệu quả biện pháp nghệ thuật kể để nêu ra những câu chuyện, những bằng chứng rõ ràng. Các câu chuyện, các sự kiện, con số được nêu ra đều lấy từ thực tế sôi động nên ko thể chối cãi. Để tăng tính xác thực, khi cần, tác giả còn dẫn ra ý kiến của người khác hay lời lẽ của chính đối tượng đả kích. -Các hình ảnh được XD mang tính biểu cảm cao. Từ đó toát lên số phận đáng thương của người dân thuộc địa, bộ mặt giả nhân giả nghĩa bỉ ổi của chính quyền TD. Từ hệ thống hình ảnh và giọng điệu của tác phẩm, người ta nhận ra lòng căm phẫn kẻ thống trị tàn ác, niềm xót xa thương cảm cho thân phận người dân nô lệ bị lợi dụng, bị bóc lột thuế máu -Trong đoạn trích, yếu tố tự sự và biểu cảm được kết hợp chặt chẽ, hài hòa. Chúng đã bao hàm, chứa đựng và thể hiện qua nhau. Hoạt động 4: Luyện tập: -Theo SGK/92. I. Giới thiệu tác phẩm : -Viết năm 1922-25, thời gian Bác sống và hoạt động CM ở Pháp. -Tác phẩm gồm 12 chương và phần phụ lục bằng tiếng Pháp. -Đoạn trích thuộc chương mở đầu có nhan đề Thuế máu. II. Tìm hiểu đoạn trích: 1. Chiến tranh và người bản xứ. -Trước khi CT xảy rầNgười dân bị xem là giống người hạ đẳng, bị hành hạ như súc vật. -Khi CT xảy ra àđược tâng bốc, vỗ về, phong cho những danh hiệu cao quý. -Trong CT à Bị biến thành vật hy sinh cho lợi ích, danh dự của những kẻ cầm quyền. èThủ đoạn lừa bịp bỉ ổi của chính quyền TD. 2. Chế độ lính tình nguyện: a. Thủ đoạn, mánh khoé bắt lính: -Tiến hành lùng ráp…cưỡng bức. -Lợi dụng để dọa nạt, xoay sở kiếm tiền. -Trói, xích, nhốt người như súc vật. àTàn bạo, dã man. b. Lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền: -Chính quyền TD rêu rao về lòng tự nguyện đầu quân. -Thực tế : Ko hề có sự tình nguyện: người dân TĐ hoặc trốn tránh hoặc xì tiền ra ; tự làm mình nhiễm bệnh để khỏi đi lính. à Sự lừa bịp trơ trẽn. 3. Kết quả của sự hy sinh: -Khi CT chấm dứt: Lời tuyên bố trước nay im bặt. -Người dân TĐ lại trở thành giống người hèn hạ. -Sự hy sinh là vô ích vì chế độ bản xứ ko biết đến công lý và chính nghĩa. -Chính quyền TD còn vơ vét của cải của họ ; khuyến khích việc bán thuốc phiện. àBộ mặt giả nhân giả nghĩa trơ trẽn, bản chất tàn bạo của chính quyền TD. àSố phận thảm thương của người dân TĐ. 4. Nghệ thuật châm biếm, đả kích: -Hình ảnh sinh động, giàu tính biểu cảm và sức mạnh tố cáo. -Ngôn từ mang màu sắc trào phúng châm biếm sâu cay. - Giọng điệu trào phúng mang tính giễu cợt, mỉa mai đặc sắc. III. Tổng kết: -Học ghi nhớ SGK/92. IV. Luyện tập: -Theo SGK/92. Củng cố (luyện tập): phần luyện tập: Đọc chính xác, biểu cảm một đoạn văn. Dặn dò: Học thuộc-tập phân tích những chi tiết, hình ảnh đặc sắc trong bài văn Soạn bài Hội thoại. ***** Rút kinh nghiệm: ........................................................................................................................... ............................................................................................................................ Ngày soạn: Tiết 107: HỘI THOẠI I. Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh: Nắm được các khái niệm vai XH, lượt lời và biết vận dụng hiểu biết về những vấn đề ấy vào quá trình hội thoại, nhằm đạt được hiệu quả cao hơn trong giao tiếp bằng ngôn ngữ. II. Các bước lên lớp : Ổn định: Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc hai bài thơ: Ngắm trăng & Đi đường ; phân tích ý nghĩa từng cặp câu. Bài mới: * Giới thiệu bài : Để thể hiện yêu cầu, mệnh lệnh, ta dùng câu cầu khiến ; muốn thể hiện cảm xúc, có thể dùng những kiểu câu nào ? àBài học : Câu cảm thán. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Ghi bảng Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm vai xã hội trong hội thoại. -Xem VD trong SGK/92. H1: Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại trong đoạn trích trên là quan hệ gì ? Ai ở vai trên, ai vai dưới ? àQuan hệ gia tộc, người cô Hồng là người vai trên, H. là người vai dưới. H2: Cách xử sự của người cô có gì đáng chê trách ? àCách đối xử thiếu thiện chí, vừa không phù hợp với quan hệ ruột thịt vừa ko thể hiện thái độ đúng mực của người trên với người dưới. H3: Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất bình của mình để giữ thái độ lễphép ? Giải thích vì sao H. phải làm như vậy ? àKìm nén sự bất bình vì H. là người vai dưới, có bổn phận tôn trọng người khác. -Giáo viên yêu cầu học sinh cho thêm VD khác để minh họa các vai XH khác nhau. èRút ra kết luận: àVai XH là gì ? vai XH được xác định bằng các quan hệ XH như thế nào ? àKhi tham gia hội thoại, ta cần chú ý điều gì ? èHệ thống hóa kiến thức àghi nhớ /94. Hoạt động 2: Hướng dẫn làm bài tập: I. Khái niệm vai xã hội trong hội thoại : 1. VD: xem SGK/93. àLời của bà cô : vai trên ; Hồng : vai dưới. 2. Ghi nhớ: Học SGK/94. II. Luyện tập: -Bài tập 1-3/94 Gợi ý giải bài tập: Bài 1: dựa vào những điều đã biết về bài hịch, nêu rõ những chi tiết cho thấy TQT nghiêm khắc chỉ ra lỗi lầm của tướng sĩ, chê trách tướng sĩ, khuyênbảo tướng sĩ rất chân tình. ơ1 Bài 2: a/xét về địa vị XH, OG có địa vị XH cao hơn một nông dân nghèo như lão Hạc. Nhưng xét về tuổi tác thì lão HaÏc có vị trí cao hơn. b/OG nói với LH bằng lời lẽ ôn tồn, cử chỉ thân mật ; trong lời lẽ, gọi là cụ, xưng hô gộp hai người là ông con mình(Thể hiện sự kính trọng người già) ; xưng là tôi (Thể hiện quan hệ bình đẳng) c/LH gọi người đối thoại là OG, dùng từ dạy thay cho từ nói(Thể hiện sự tôn trọng)đồng thời xưng hô gộp hai người là chúng mình, cách nói cũng xuề xòa(Nói đùa thế)thể hiện sự thân tình. èCách nói LH có một nỗi buồn, giữ khoảng cách ; cười chỉ cười đưa đà, cười gượng ; thoái thác chuyện ở lại ăn khoai, uống nướcàPhù hợp với tâm trạng lúc ấy và tính cách của LH. Bài 3: Học sinh tự làm, có thể đóng thành vai diễn nhỏ như một tiểu phẩm. Củng cố (luyện tập): Làm bài tập ; ôn lại lý thuyết. Dặn dò: Học bài-làm bài tập. Soạn bài Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận. ***** Rút kinh nghiệm: ........................................................................................................................... ............................................................................................................................ .......................................................................................................................... Ngày soạn: Ngày dạy: Tiết 108: TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh: Thấy được biểu cảm là một yếu tố ko thể thiếu trong những bài văn nghị luận hay, có sức lay động lòng người đọc(Người nghe) Nắm được những những yêu cầu cần thiết của việc đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận, để sự nghị luận có thể đạt hiệu quả thuyết phục cao hơn. II. Các bước lên lớp : Ổn định: Kiểm tra bài cũ: Thế nào là vai XH trong hội thoại ? Sửa bài tập 2-3. Bài mới: * Giới thiệu bài : Giới thiệu bài : Viết văn nghị luận ko chỉ đơn thuần là luận cứ, lập luận chặt chẽ mà ngôn ngữ, diễn đạt cũng phải trong sáng, hấp dẫn mới thuyết phục người nghềTa phải đưa những yếu tố biểu cảm vào văn NL như thế nào cho phù hợp àBài học hôm nay . Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Ghi bảng Hoạt động 1: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn NL: Thảo luận câu hỏi tìm hiểu trong SGK/95. *Bước 1: Yếu tố biểu cảm cần thiết cho văn NL như thế nào ? -VD 1: Đọc các đoạn trích SGK/95 và cho biết: H1: Hãy tìnm những từ ngữ biểu lộ tình cảm mãnh liệt của tác giả và những câu cảm thán trong văn bản trên ? Về mặt sử dụng tư øngữ và đặt câu có tính chất biểu cảm, LKGTQKC và HTS có giống nhau không ? àCó … H2: Tuy nhiên, 2 tác phẩm trên vẫn được gọi là văn bản NL chứ ko phải văn bản biểu cảm. Vì sao ? àVì các tác phẩm được viết ra ko nhằm mục đích biểu cảm(Bộc lộ tình cảm )mà nhằm mục đích nghị luận(Nêu q/điểm, ý kiến để bàn luận phải trái, đúng sai, nên suy nghĩ và nên sống thế nào)Ở văn bản NL như vậy, biểu cảm ko thể đóng vai trò chủ đạo mà chỉ là một yếu tố phụ trợ cho quá trình NL mà thôi. H3: Theo dõi bảng đối chiếu trong SGK và cho biết câu nào hay hơn. Vì sao ? Từ đó, hãy cho biết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn NL. àTrở nên hay hơn hẳnàBC là yếu tố có khả năng gây được hứng thú hoặc cảm xúc đẹp đẽ, mãnh liệt hoặc sâu lắng nhiều nhất, nghĩa là có khả năng nhiều nhất trong việc làm nên cái hay cho văn bản. *Bước 2: Cách thể hiện những YTBC trong văn NL ? H4: Thông qua việc tìm hiểu các văn bản như HTS và LKG…hãy cho biết, làm thế nào để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn NL ? àko được làm cho sự mạch lạc trong bài văn bị phá vỡ. H5: người làm văn NL chỉ cần suy nghĩ về LĐ và lập luận hay còn phải thật sự xúc động trước điều mình đang nói tới ? àNếu bản thân mình ko xúc cảm thì sẽ ko thể biểu cảm, do đó cần phải thật sự có tình cảm với những điều mình viết(Nói) ; người viết cần tìm ra cách biểu lộ nó bằng ngôn ngữ èTập cho thành thạo cách diễn tả cảm xúc bằng các phương tiện ngôn ngữ có tính truyền cảm H6: Chỉ có rung cảm thôi đã đủ chưa ? Phải chăng chỉ cần có lòng yêu nước và căm thù giặc nồng cháy là có thể dễ dàng tìm ra những cách nói như: Không ! Chúng ta thà hy sinh…hay Uốn lưỡi cú diều… ? Để viết được như thế, người viết cần phải có phẩm chất gì khác nữa ? àChân thực trong việc thể hiện và thật sự có cảm xúc về những điều mình viết. H7: Có bạn cho rằng: Càng dùng nhiều từ ngữ biểu cảm, càng đặt nhiều câu cảm thán thì giá trị biểu cảm trong văn NL càng tăng. Ý kiến ấy có đúng ko ? Vì sao ? àTình cảm của người viết sẽ ko được tiếp nhận khi người đọc(Nghe) chưa tin là nó chân thành. Phải chú ý làm cho cả cảm xúc và sự diễn tả cảm xúc của mình được chân thực. àHệ thống hóa kiến thức àghi nhớ /97. Hoạt động 2: Hướng dẫn làm bài tập: I. Yếu tố biểu cảm trong văn NL: 1. Tìm hiểu/SGK/97. -LKG … và HTS giống nhau ở biểu lộ tình cảm và những từ ngữ, câu biểu cảm. àLàm cho văn bản hay hơn, có sức thuyết phục hơn. àNgười viết cần thực sự có cảm xúc và diễn tả bằng từ ngữ, câu văn có sức truyền cảm. 2. Ghi nhớ: Học SGK/97. II. Luyện tập: -Bài tập 1- 3/98. Gợi ý giải bài tập: Bài 1: Chú ý các biện pháp BC như: -Nhại: Con yêu, bạn hiền, chiến sĩ …àcách gọi của bọn TD trước và sau CTènhại lại và đem đối lập đã phơi bày giọng điệu dối trá của bọn TD, tạo hiệu quả mỉa mai. -Dùng hình ảnh mỉa mai bằng giọng điệu tuyên truyền của TD: Chứng kiến cảnh kỳ diệu…xuống tận đáy biển để bảo vệ…bỏ xác tại những miền… àKo che đậy thực tế phũ phàng. àThái độ khinh bỉ sâu sắc và cả sự chế nhạo, cười cợt ; yếu tố BC đã tạo hiệu quả về tiếng cười châm biếm sâu sắc. Bài 2: ko chỉ phân tích điều hơn lẽ thiệt cho học sinh để họ thấyt ác hại của việc học tủ và học vét mà còn bộc bạch nỗi buồn và sự khổ tâm của mộtnhà giáo chân chính trước sự xuống cấp trong lối học văn và làm văn của học sinh Bài 3: Học sinh tự làm Củng cố (luyện tập): Làm bài tập ; nhắc lại lý thuyết Dặn dò: Học bài-làm bài tập. Soạn bài Đi bộ ngao du. Rút kinh nghiệm: ........................................................................................................................... ............................................................................................................................ ..........................................................................................................................