Giáo án Ngữ văn 8 Tuần 4 Bài 1 - Tiết 1 – 2 Văn bản Tôi đi học

Tuần 4 Bài 1 - Tiết 1 – 2 Văn bản Tôi đi học Thanh Tịnh A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS: - Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN: * Chuẩn bị : Những kiến thức về tác giả và một số tác phẩm của nhà văn Thanh Tịnh Có thể sưu tầm một số tranh hoặc thơ, bài hát về ngày tựu trường * Oån định lớp * Giới thiệu bài mới : Cứ mỗi độ thu sang Em cắp sách tới trường Hoa Cúc lại nở vàng Nắng tươi rải trên đường Ngoài vườn hương thơm ngát Trời cao xanh gió mát Ong bướm bay rộn ràng. Đẹp thay lúc thu sang. Cảm nhận trong trẻo, tươi tắn của tuổi thơ những ngày đầu tiên cắp sách đến trường thật đáng yêu và đáng nhớ. Nhưng không chỉ có cảm giác ngất ngây, say sưa thưởng thức hương vị mùa thu đến trường , mà chắc hẳn trong các cô cậu học trò nhỏ còn xen lẫn bao cảm xúc khác lạ. Nhà văn Thanh Tịnh như đã thay cho các bạn nhỏ thuở cắp sách tới trường bộc bạch với chúng ta thật nhiều điều trong truyện ngắn “Tôi đi học”. Hoạt động dạy và học : Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh Ghi bảng * Hoạt động 1: Đọc - tìm hiểu chú thích ? Qua giới thiệu SGK, em hãy giới thiệu những nét chính về tác giả GV bổ sung: Lên 6 tuổi đổi tên là Trần Thanh Tịnh Sáng tác truyện ngắn, truyện dài, thơ, ca dao, bút kí văn học . . . Văn ông nhẹ nhàng mà thấm sâu, mang dư vị vừa man mác buồn thương, vừa ngọt ngào quyến luyến. Hướng dẫn đọc : Giong hồi tưởng, xúc cảm đan xen : tự thuật, hồi hộp, lâng lâng, nhẹ nhàng. ? Nêu những hiểu biết của em về văn bản Tôi đi học GV gợi : Thể loại, xuất xứ, nội dung khái quát, trình tự thể hiện cảm xúc, một số từ khó ở phần chú thích * Ghi bên bảng phụï trình tự cảm xúc: Hiện tại về quá khứ Trên đường đến trường Khi đến trường Khi vào lớp học - HS dựa vào phần chú thích SGK để nêu những nét chính về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác của t/g Thanh Tịnh - Thể loại truyện ngắn - In trong tập “ Quê mẹ ” - Thể hiện tâm trạng và cảm xúc về những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên. * HS có thể có những ý kiến khác nhau về trình tự thể hiện cảm xúc của n/v, GV lưu ý chốt và nhận xét. I. Đọc – tìm hiểu chú thích: 1. Tác giả : SGK / 8 2. Tác phẩm: - thể loại truyện ngắn - in trong tập Quê mẹ - Thể hiện tâm trạng và cảm xúc về những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên. * Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản GV chuyển ý Và theo mạch cảm xúc của nhân vật Tôi, chúng ta cùng hoà vào dòng hồi ức về buổi tựu trường đầu tiên đầy ắp kỉ niệm trong cuộc đời mỗi người các em nhé! Tâm trạng và cảm xúc của nhân vật Tôi cũng như các bạn nhỏ trong buổi đầu đến trường. ? Tìm và nêu các hình ảnh, chi tiết thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật “ Tôi ” khi : - Cùng mẹ trên đường đến trường. - Khi nghe gọi tên và rời tay mẹ. - Khi ngồi đón giờ học đầu tiên. GV chú ý theo dõi và cho HS gạch chân các h/a, chi tiết Đúng vào SGK, kí hiệu theo từng nội dung thể hiện cảm xúc. Đồng thời GV chọn lọc và ghi nhận một số h/a, chi tiết tiêu biểu ? Những chi tiết và h/a ấy đã thể hiện tâm trạng và cảm xúc gì của nhân vật Tôi GV lồng câu hỏi này vào quá trình tìm phát hiện để có yêu cầu cảm nhận các h/a, chi tiết từ HS sau mỗi trình tự thể hiện cảm xúc của nhân vật Chính. ? Em có nhận xét gì về phương thức biều đạt của văn bản ? CaÂu hỏi thảo luận nhóm ( 3’ ) Chọn và phân tích một hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng để miêu tả tâm trạng và cảm xúc của mình trong truyện ngắn GV bình: Chính cách so sánh giàu hình ảnh , giàu gợi cảm gắn với cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng , trữ tình đã giúp những cảm giác, ý nghĩ của nhân vật Tôi được người đọc chúng ta cảm nhận cụ thể, rõ ràng hơn. Và để rồi hồn ta như lâng lâng bay bổng trong vùng kí ức tuổi thơ vọng về. Những ngây ngô, náo nức và cả lo sợ vẩn vơ, lóng ngóng một thời giờ thấy sao nhẹ nhàng, và trong trẻo đến lạ thường. Yêu quá cái giây phút được mẹ dắt tay đến trường, nhớ quá cái khoảnh khắc giật mình bắt gặp ánh mắt của thầy cô giáo lạ. . . Cảm ơn nhà văn Thanh Tịnh đã cho ta được sống lại những ngày thơ yêu dấu, cảm ơn những h/a và lời văn ấm áp, mênh mang của ông .Vì từ đó ta nhận ra lòng mình luôn quyến luyến và lưu giữ bao hồi ức đẹp. GV chuyển ý: Cầm tay các em đến trường, đón các em vào lớp là bao vị phụ huynh cùng thầy cô giáo. Chắc chắn ta sẽ bắt gặp ở họ những suy nghĩ, những tình cảm thật đẹp dành cho các bé lần đầu tiên cất bước tới trường. 2. Tình cảm của người lớn đối với các em. ? Tìm những chi tiết thể hiện cử chỉ, thái độ của người lớn đối với các em trong văn bản ? Những cử chỉ và thái độ ấy đã nói lên tình cảm gì của người lớn dành cho các em GV kết: Vậy là chúng ta đã cùng hoà theo dòng hồi tưởng của nhà văn Thanh Tịnh để được sống lại những ngày tháng tuổi ấu thơ. Ta thấy bóng dáng của thầy cô giáo cũ hiện về thật đậm nét; ta cảm nhận giây phút xúc động bên mẹ cha trước sân trường đầy sắc nắng Thu. Những kỉ niệm đẹp đẽ ấy mãi theo ta trên từng chặng đường đời, sẽ nuôi dưỡng và bồi đắp tâm hồn ta – để ta sống mà biết quí trọng, nâng niu từng thời khắc dần đi qua. Và có lẽ đó cũng chính là điều mà nhà văn Thanh Tịnh muốn nhắn nhủ chúng ta HS dựa vào bố cục và trình tự thể hiện cảm xúc đã phát hiện ở hoạt động 1 để tìm các h/a và chi tiết thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật theo yêu cầu. HS : có sự phối hợp đan xen giữa miêu tả, tự sự và biểu cảm Các nhóm lựa chọn đúng và có sự phân tích phù hợp với h/a được chọn GV theo dõi, nhận xét và cho điểm cộng đ/v những phân tích sắc sảo, giàu cảm xúc. Các hình ảnh so sánh tiêu biểu : - những cảm giác trong sáng . . . như mấy cành hoa tươi mỉm cười . . . - Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi . . . như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi. - Họ như con chim con . . . còn ngập ngừng e sợ. ( . . . ) HS tìm và lựa chọn các chi tiết trong truyện sao phù hợp. Đó là cử chỉ, thái độ của : - Mẹ, cha, người thân - Oâng đốc, thầy giáo dạy lớp II. Đọc - hiểu văn bản: Tâm trạng và cảm xúc của nhân vật “ Tôi ” trong ngày đầu tiên đi học: Trên đường đến trường: - những cảm giác trong sáng . . . như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng - con đường . . . tự nhiên thấy lạ - Trong chiếc áo . . . cảm thấy mình trang trọng, đứng đắn - Ý nghĩ non nớt ngây thơ . . . nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang ( . . . ) Cảm xúc lạ lẫm, hồi hộp, nôn nao xen lẫn háo hức. Khi đến trường: - Trường vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm . . . đâm lo sợ - học trò mới bỡ ngỡ . . . như con chim con đứng bên bờ tổ . . . - lúc đọc tên . . . cảm thấy như quả tim ngừng đập . . . giật mình, lúng túng. - Dúi đầu vào lòng mẹ khóc nức nở . . . Thể hiện chân thực tâm trạng bỡ ngỡ, sợ sệt và cả lo lắng Khi đón giờ học đầu tiên: - mùi hương lạ xông lên… - trông gì cũng lạ . . . - Nhìn : bàn ghế, bạn bè , vòng tay chăm chỉ nhìn thầy viết Cảm giác tò mò rồi dần thích thú và trang trọng đón giờ học đầu tiên. Tình cảm của người lớn đối với các em. Phụ huynh: Mẹ âu yếm Bàn tay dịu dàng đẩy tới trước Người thân nhìn . . . lưu luyến Thầy giáo: - Oâng Đốc dặn dò, nhìn với cặp mắt hiền từ và cảm động, tươi cười nhẫn nại chờ . . . - Thầy giáo trẻ tươi cười đón . . . Sự lo lắng, quan tâm và tình cảm yêu thương, gần gũi, thân thiện, đầy trách nhiệm . Hoạt động 3: củng cố , nâng cao và dặn dò GV yêu cầu HS nhắc lại những nét chính về: Phương thức biểu đạt Nội dung chính của truyện GV yêu cầu HS đọc phần ghi nhớ / SGK 9 Thảo luận nhóm 3’ ? Nhận xét của em về nét đặc sắc nghệ thuật của truyện. Theo em, sức cuốn hút của tác phẩm được tạo nên từ đâu ? Cảm nhận của em về những nét chung trong thể hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật người mẹ – tác phẩm “ Cổng trường mở ra” / Lí Lan và tác phẩm “ Tôi đi học”/ Thanh Tịnh GV nhận xét ý kiến các nhóm và cho điểm khuyến khích. Dặn dò: Học bài và thuộc đoạn trích qui định, làm bài tập số 2 SGK/ 9, chuẩn bị bài tiết 3,4. - HS có những phát biểu khác nhau về bố cục của truyện, về hình ảnh, và tình huống truyện . . . - Đó là sự quan tâm của người lớn đối với các em trong buổi đến trường đầu tiên của cấp 1; đó là cảm giác háo hức, rạo rực, bâng khuâng . . . III. Ghi nhớ SGK / 9 Ngôn ngữ giàu chất thơ, hình ảnh trong sáng, tươi đẹp và giàu sức biểu cảm . GHI BẢNG: ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH: 1. Tác giả : SGK / 8 2. Tác phẩm: Thể loại truyện ngắn in trong tập Quê mẹ Thể hiện tâm trạng và cảm xúc về những kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: Tâm trạng và cảm xúc của nhân vật “ Tôi ” trong ngày đầu tiên đi học: a. Trên đường đến trường: - những cảm giác trong sáng . . . như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng Cảm xúc lạ - con đường . . . tự nhiên thấy lạ lẫm, hồi hộp, nôn nao - Trong chiếc áo . . . cảm thấy mình trang trọng, đứng đắn xen lẫn háo hức. - Ý nghĩ non nớt ngây thơ . . . nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang ( . . . ) b. Khi đến trường: - Trường vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm . . . đâm lo sợ Thể hiện - học trò mới bỡ ngỡ như con chim con đứng bên bờ tổ . . . chân thực tâm trạng bỡ - lúc đọc tên . . . cảm thấy như quả tim ngừng đập . . . giật mình, lúng túng ngỡ, sợ sệt và cả lo lắng - Dúi đầu vào lòng mẹ khóc nức nở . . . c. Khi đón giờ học đầu tiên: - mùi hương lạ xông lên . . . Cảm giác tò mò - trông gì cũng lạ . . . rồi dần đến thích thú, và - Nhìn : bàn ghế, bạn bè ,vòng tay chăm chỉ nhìn thầy viết trang trọng đón giờ học 2. Tình cảm của người lớn đối với các em. Phụ huynh: Mẹ âu yếm Tình cảm lo lắng, Bàn tay dịu dàng đẩy tới trước quan tâm và yêu Người thân nhìn . . . lưu luyến thương, , gần gũi và thân thiện, đầy trách Thầy giáo: nhiệm. - Oâng Đốc dặn dò, nhìn với cặp mắt hiền từ và cảm động, tươi cười nhẫn nại chờ . . . - Thầy giáo trẻ tươi cười đón . . . III. Ghi nhớ : SGK / 9; Ngôn ngữ giàu chất thơ, hình ảnh trong sáng, tươi đẹp và giàu sức biểu cảm .