Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 45 : bài 12- Ôn dịch, thuốc lá

Tiết 45 : Bài 12 Ôn dịch, thuốc lá (Nguyễn Khắc Viện) A. Mục tiêu cần đạt - Kiến thức: + Nhận thức được tác hại to lớn nhiều mặt của thuốc lá đối với đời sống cá nhân và cộng đồng. + Thấy được sự kết hợp chặt chẽ giữa hai phương thức lập luận và thuyết minh trong văn bản. - Kỹ năng: Rèn kĩ năng phân tích một văn bản nhật dụng thuyết minh một vấn đề khoa học xã hội. - Thái độ: Biết tránh hút thuốc lá và phê phán những người hút thuốc thiếu ý thức. B. Chuẩn bị của thầy và trò: - GV : Soạn GA, máy chiếu, tranh ảnh. - HS : bài soạn C. Nội dung và tiến trình tiết dạy: 1. Tổ chức lớp: 1phút a. ổn định trật tự. b. Kiểm tra sĩ số. 2. Tiến trình tiết dạy: T.g Nội dung chính Hoạt đông của thầy và trò 3 phút 10 phút 25 phút 5 phút 3 phút I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện (1913-1997). 2. Văn bản : - Xuất xứ: trích từ cuốn sách “Từ thuốc lá đến ma túy – Bệnh nghiện” do Nhà xuất bản GD ấn hành (1992). - Kiểu loại : Văn bản nhật dụng - Nội dung và cách thể hiện vấn đề : Thuyết minh về một vấn đề xã hội có tính khoa học. - Đọc. - Giải thích từ khó. - Bố cục: 3 phần: + Phần 1: Từ đầu … “còn nặng hơn cả AIDS”: Nêu vấn đề ôn dịch, thuốc lá + Phần 2: Tiếp đến …“con đường phạm pháp”: Những tác hại của khói thuốc lá đối với cá nhân và cộng đồng. + Phần 3: Phần còn lại: Lời kiến nghị chống thuốc lá. II. Phân tích : 1. Nhan đề văn bản - Chỉ dịch thuốc lá - Tỏ thái độ căm ghét với bệnh dịch này. 2. Phần 1: Thông báo về nạn dịch thuốc lá + “Ôn dịch, thuốc lá” đang đe doạ sức khoẻ và tính mạng của con người. + So sánh với dịch tả, dịch hạch, AIDS, đại dịch thuốc lá là nguy hiểm nhất. => Cách so sánh đã gây sự chú ý, giúp người đọc nhận thấy được tính nghiêm trọng của vấn đề - là hiểm hoạ đối với cuộc sống. 3. Phần 2: Tác hại của thuốc lá a. Thuốc lá có hại cho sức khoẻ con người: * Với người hút: Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc: hắc ín, oxit cacbon, nicôtin … thấm vào cơ thể người hút, gây những trọng bệnh như: ung thư vòm họng, phổi, nhồi máu cơ tim… * Đối với sức khoẻ cộng đồng: - Thuốc lá gây ảnh hưởng đến những người xung quanh: + Người thân, đồng nghiệp hít phải khói thuốc bị đau tim, mạch, viêm phế quản, ung thư. + Phụ nữ đang mang thai dễ đẻ non… - Hút thuốc lá là việc làm dẫn tới tội ác. b. Xét về phương diện xã hội: - Thuốc lá ảnh hưởng tới nhân cách: + Đầu độc nhân cách trẻ: người lớn hút thuộc trở thành tấm gương xấu các em dễ học theo, đua đòi. + Để có tiền hút thuốc, khiến trẻ dễ vi phạm đạo đức, nhân cách và vi phạm pháp luật. - Kinh tế gia đình, kinh tế xã hội đều suy yếu. - Nghệ thuật: + Lập luận độc đáo dễ dàng thuyết phục người đọc. + Sử dụng linh hoạt các phương pháp thuyết minh: Nêu những số liệu cụ thể, dẫn chứng rõ ràng khoa học đáng tin cậy. So sánh chính xác, độc đáo. + Sử dụng cách liệt kê vấn đề + Nêu các chứng cứ có tính thực tiễn và có cơ sở khoa học => gây ấn tượng mạnh về tác hại của thuốc lá ở nhiều phương diện khác nhau: Thuốc lá chính là nạn ôn dịch. 4.Phần 3: Lời kiến nghị chống thuốc lá. + “Đã đến lúc mọi người phải đứng lên chóng lại, ngăn ngừa ôn dịch này”. + Chúng ta không thể đứng ngoài cuộc. + Việt Nam là đất nước còn nhiều khó khăn nên việc chống thuốc lá càng phải mạnh mẽ hơn. => Tuyên truyền vận động, đáng vào ý thức, làm chuyển biến nhận thức của mỗi người về thuốc lá III. Tổng kết: 1. Nội dung: - Thuốc lá là ôn dịch, gây tác hại nghiêm trọng đến sức khoẻ, lối sống của cá nhân và cộng đồng. - Chúng ta cần quyết tâm chống lại ôn dịch này. 2. Nghệ thuật: - Lập luận chặt chẽ có căn cứ khoa học, có số liệu cụ thể đáng tin cậy. - So sánh sinh động giàu sức thuyết phục. - Sử dụng kết hợp nhiều phương pháp thuyết minh. IV. Củng cố và luyện tập: HS thảo luận câu hỏi 3 (SGK): + Nó như một câu nói đùa nhưng cũng chứng tỏ sự vô trách nhiệm trước gia đình, người thân và cộng đồng. Họ chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá. + Tạo nền tảng cho vấn đề được trình bày tiếp theo của việc hút thuốc lá làm ảnh hưởng đến những người xung quanh. Hoạt đông 1: Kiểm tra bài cũ Câu hỏi: VB “Thông tin về ngày trái đất năm 2000” đã đề cập đến vấn đề gì? Vấn đề đó có liên quan ntn đói với cuộc sống hiện nay? HS trả lời. GV nhận xét, đánh giá và dẫn dắt chuyển vào bài mới: không chỉ việc sử dụng bao nilon gây hại đến môi trường, mà xung quanh chúng ta còn rất nhiều thói quen khác đang từng ngày ảnh hưởng không tốt cho cuộc sống của chính bản thân và của cộng đồng. Trong đó có hút thuốc lá. Vậy thuốc lá có những tác hại gì đến con người? Muốn trả lời được câu hỏi này, hôm nay cô cùng các em sẽ tìm hiểu văn bản nhật dụng thứ 2 trong chương trình Ngữ văn lớp 8: Ôn dịch, thuốc lá. Hoạt đông 2: đọc, tìm hiểu chung về: tác giả, nguồn gốc văn bản, chú thích… Em hãy cho biết ai là tác giả của VB? HS trả lời: bác sỹ Nguyễn Khắc Viện GV thuyết giảng: Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện (1913-1997) từng là : nhà hoạt động chớnh trị - xó hội, nhà nghiờn cứu VH và tõm lý - y học- GD. Ông từng được giải thưởng của Nhà nước Việt Nam và Viện Hàn lõm Phỏp. ễng để lại nhiều cụng trỡnh nghiờn cứu giỏ trị Nêu xuất xứ của VB? HS trả lời: Qua việc chuẩn bị bài ở nhà, em có nhận xét về gì kiểu loại của văn bản ? (Có thể gợi ý: VB giống với văn bản nào em đã được học xét về cách đề cập, cũng như xét về nội dung). HS trả lời: GV hướng dẫn HS cách đọc: đọc to, chậm, rõ mạch lạc chú ý các dòng chữ in nghiêng, và đọc giọng phù hợp ở các câu cảm thán. GV đọc mẫu 1 đoạn – gọi 2 học sinh đọc tiếp GV cho HS nhận xét và hướng dẫn để HS biết sửa lỗi trong quá trình luyện đọc. HS đọc chú thích. GV lưu ý HS các chú thích: 1, 8. Dựa vào nội dung, ta có thể chia văn bản thành mấy phần? Nội dung của từng phần? HS trả lời. ( Nếu HS nêu 4 phần, GV có thể đồng ý nhưng hướng HS đến bố cục 3 phần để dễ phân tích) Dẫn: chúng ta sẽ phân tích VB theo bố cục trên. Hoạt động 3: tìm hiểu chi tiết Nhan đề VB: ? Khi nào người ta dùng từ ôn dịch? Dấu phẩy ở đây có ý nghĩa gì? HS trả lời. GV sử dụng máy chiếu trình diễn các khái niệm dưới đây và thuyết giảng: + Ôn dịch chỉ chung loại bệnh nguy hiểm, lây lan rộng, làm chết hàng loạt người trong thời gian nhất định. Trong VB, ôn dịch được dùng như tiếng chửi rủa. + Thuốc lá: nói tắt của “tệ nghiện thuốc lá”. Đặt “thuốc lá” sau “ôn dịch” như một sự so sánh: Tệ nghiện thuốc lá chẳng khác gì một thứ bệnh dịch có đặc điểm dễ lây lan, gây hậu quả nghiêm trọng. + Dấu phẩy tạo ngữ điệu gây một tình huống nguy cấp, phải cảnh báo, nhấn mạnh sắc thái biểu cảm vừa căm tức, vừa ghê tởm: “ Thuốc lá! Mày là đồ ôn dịch ” ?Nhận xét về nhan đề? HS trả lời: nhan đề thể hiện được chủ đề độc đáo, hấp dẫn. Chuyển ý: Vậy sự độc đáo hấp dẫn đó cụ thể ra sao? chúng ta phân tích tiếp. - HS đọc phần 1 và cho biết nội dung chính của phần văn bản em vừa đọc. HS trả lời. ? Tác giả so sánh ôn dịch thuốc lá với những đại dịch nào? Trong hàng loạt đại dịch ấy, theo tác giả loại dịch nào nguy hiểm nhất? HS trả lời ?Cách so sánh như vậy có tác dụng gì? HS trả lời Chuyển ý: Vậy tính nghiêm trọng của hiểm họa thuốc lá ghê gớm, đáng sợ như thế nào, tìm hiểu phần 2 của văn bản các em sẽ hiểu rõ điều đó. HS đọc tiếp đ sức khoẻ cộng đồng. HS trao đổi nhóm đôi câu hỏi 2 (SGK): ?Vì sao tác giả dẫn lời của Trần Hưng Đạo trước khi phân tích tác hại của thuốc lá? HS trả lời - So sánh việc chống thuốc lá với chống giặc ngoại xâm đ thuốc lá tấn công loài người thật đáng sợ (hơn giặc ngoại xâm). “ Nếu đánh giặc…như tằm ăn dâu” Cụ thể: ?Với sức khoẻ con người thuốc lá ảnh hưởng ra sao? Học sinh trả lời: Học sinh khác bổ sung. GV trình diễn trên máy các dẫn chứng: + Chất hắc ín làm tê liệt các lông mao ở vòm họng, phế quản gây ho hen, ung thư vòm họng, ung thư phổi… + Chất oxit cacbon thấm vào máu không cho tiếp nhận O2 khiến sức khỏe giảm sút. + Chất nicôtin làm co thắt các động mạch gây bệnh huyết áp cao, nhồi máu cơ tim rất dễ dẫn đến tử vong. + Gần người hút thuốc sẽ hít phải khói độc. + Hàng ngàn công trình nghiên cứu đã chứng minh rõ: vợ con người hút thuốc lá cũng bị đau tim, mạch, viêm phế quản, ung thư; người có ung thư thì đẻ non…. GV: chiếu cụ thể hình ảnh những bệnh nhân bị bệnh do hút thuốc lá. ?Thuốc lá còn ảnh hưởng đối với con người ở những mặt nào nữa? GV mở rộng: từ nghiện thuốc lá đến việc thử hút hít các chất gây nghiện khác là điều rất dễ dàng, vì vậy những đứa trẻ này cũng sẽ dễ dàng vướng phải những tệ nạn XH khác. GV chốt ý: Như vậy, tác giả đã cho ta thấy thuốc lá ảnh hưởng ghê gớm, nghiêm trọng và trực tiếp đến sức khoẻ con người. ?Để thể hiện những quan điểm đó, trong VB tác giả đã sử dụng thành công những thủ pháp NT nào? Gv cho HS nêu dẫn chứng: ?Tác dụng của những BPNT này là gì? Chuyển ý: Thuốc lá đang hủy hoại sức khỏe và nhân cách con người. Vậy chúng ta cần phải làm gì để phòng chống được nạn ôn dịch này? chúng ta cùng tìm hiểu tiếp. Học sinh đọc đoạn cuối. ?Đoạn cuối người viết đã chỉ ra những cách nào để hạn chế việc hút thuốc lá ở các nước phát triển? HS trả lời: GV thuyết giảng trình chiếu: Cách hạn chế thuốc lá ở các nước phát triển: + Xem việc chống thuốc lá như chiến dịch. + Cấm hút thuốc lá nơi công cộng: ở Bỉ, năm 1987 phạt hút thuốc lá nơi công cộng lần thứ nhất 40 đô la Mỹ, tái phạm phạt 500 đô la. + Hạn chế dần biển quảng cáo thuốc lá, gia tăng tài liệu, khẩu hiệu chống hút thuốc. + Không cho quảng cáo thuốc lá. ?Kết quả của những cách đó? HS trả lời: Dịch hút thuốc lá giảm hẳn, có triển vọng nêu được khẩu hiệu “Một Châu Âu không còn thuốc lá”. ?ở nước ta cần làm thế nào để hạn chế hút thuốc? HS trả lời: Mở rộng: ?Em đã làm gì đối với những người hút thuốc lá xung quanh mình ? HS trả lời. GV bình: Tác giả kết thúc VB bằng một câu cảm thán, thể hiện tấm lòng tha thiết và mong mỏi giữ gìn sức khỏe cho con người Việt, môi trường Việt bằng việc chống nạn hút thuốc lá: không hút thuốc lá, tích cực cai, bỏ dần thói quen hút thuốc lá. Cũng chính vì muốn mọi người thấy rõ tác hại của thuốc lá, nên Thế giới đã chọn ngày 31 tháng 5 là ngày phòng chống thuốc lá. GV chiếu một số hình ảnh của ngày thế giới phòng chống thuốc lá. Hoạt động 4: ? Nội dung VB đã giúp em hiểu gì về thuốc lá? ? Bản thân em cần phải làm gì với nạn ôn dịch này? ? Nét đặc sắc về NT của VB ? Ghi nhớ: SGK trang 122. Vì sao tác giả đặt giả định: Có người bảo: “Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi” trước khi nêu lên tác hại về phương diện xã hội của thuốc lá? Đọc đề bài? Xác định yêu cầu của đề bài ? HS thảo luân nhóm, cử đại diện phát biểu ý kiến. D. Dặn dò : 1 phút - Nắm nội dung bài học. - Hoàn thiện phần Luyện tập. - Chuẩn bị : Soạn Bài toán dân số .