Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 88- Chí khí anh hùng ( trích truyện kiều - nguyễn du)

Tiết 88. Ngày soạn: 27/ 3/ 200… CHÍ KHÍ ANH HÙNG ( Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Hướng dẫn HS: - Hiểu được lí tưởng anh hùng của Nguyễn Du qua nhân vật Từ Hải. - Thấy được nghệ thuật tả người anh hùng trong đoạn trích. B. PHƯƠNG TIỆN VÀ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH: 1. PTTH: SGK, SGV Thiết kế bài dạy học, đèn chiếu( hoặc bảng phụ), tranh ảnh. Các tài liệu tham khảo. 2. Cách thức tiến hành: GV tổ chức giờ dạy học theo hình thức đọc sáng tạo, gợi tìm kết hợp phương pháp phát vấn, GV thuyết giảng. C. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định và kiểm tra bài cũ: Nêu các bước để xây dựng lập luận trong văn nghị luận? Tìm luận cứ cho luận điểm sau: Khí hậu đang ngày càng khắc nghiệt. 2. Dạy bài mới: Lời vào bài: Trong cuộc đời Thuý Kiều, Kim Trọng là mối tình đẹp của đôi trai tài gái sắc thì với Từ Hải, họ đến với nhau bởi mối tình tri kỉ giữa một gái giang hồ với một làm giặc, đều là hạng người bị xã hội khinh rẻ. Nhưng Kiều thì nhận ra Từ Hải là một người không như xã hội nhìn nhận. Vậy, thực chất Từ là người như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu đoạn trích Chí khí anh hùng. Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt HĐ1: TT1: GV giới thiệu nhanh với HS vị trí đoạn trích. TT2: Trong KVKT không có cảnh tiễn biệt, Thanh Tâm tài nhân không nói Từ Hải ra đi như thế nào, không nói Kiều ở nhà mong nhớ ra sao. Như vậy, đoạn trích này do Nguyễn Du sáng tạo. HĐ2: GV hướng dẫn HS tìm hiểu đoạn trích. TT1: Tìm hiểu lí tưởng anh hùng của Nguyễn Du qua hình tượng nhân vật Từ Hải. VL1: GV chia lớp thành 5 nhóm thảo luận. 1. Vì sao tác giả dựng lên hình ảnh “ Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong” rồi mới để cho Từ Hải và Kiều nói những lời tiễn biệt? 2. Cảnh chia biệt có sự bịn rịn, những lời than vãn ai oán không? à “Quyết lời dứt áo ra đi”. 3. Em hiểu gì về chữ “tòng” trong lời Kiều? à ý thức tiếp sức, cùng gánh vác sẻ chia nhiệm vụ. 4. Em hiểu gì về lời đáp “ Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình” của Từ Hải? à trách người tri kỉ; khuyên: hãy vượt lên tình cảm thông thường để làm vợ của một anh hùng. 5. Vì sao trong cảnh hạnh phúc ngọt ngào“ hương lửa đương nồng”, Từ Hải lại “ thoắt( dứt khoát, mau lẹ, kiên quyết) đã động lòng bốn phương” mà “ dứt áo ra đi”? GV liên hệ lí tưởng của anh Nguyễn Văn Thạc. GV: Khác h/ảnh “ Bước chân xuống…như mưa” VL2: Tìm những từ ngữ thể hiện khát vọng của Từ Hải? Nhận xét về khát vọng đó? GV gợi ý: Những hình ảnh thuộc phạm trù không gian, âm thanh… VL3: GV: Hình ảnh Từ Hải khi xuất phát? Từ Hải hẹn ước gì với Kiều? Điều đó thể hiện thái độ gì của Từ Hải vào tương lai? GV liên hệ thơ Bác “ Không có việc gì khó…Quyết chí ắt làm nên”. VL4: Vậy, em có nhận xét gì về nhân vật Từ Hải? à Anh hùng lí tưởng, xuất chúng, phi thường… * “động lòng bốn phương”: Từ Hải “ không phải là người một nhà, một họ, một xóm, một làng mà là người của trời đất, của bốn phương”( HThanh). VL5: Tìm và phân tích những từ ngữ thể hiện thái độ của Nguyễn Du đối với nhân vật Từ Hải? Đó là thái độ gì? à Những từ ngữ có sắc thái tôn xưng: - Trượng phu: người đàn ông có chí khí lớn. - động lòng bốn phương, dứt áo, thoắt, mặt phi thường. - Thanh gươm yên ngựa: “ tưởng như che đầy cả trời đất”( Hoài Thanh). - chim bằng: diễn tả giây lát con người phi thường rời khỏi nơi tiễn biệt. TT2: Tả người anh hùng Từ Hải, Nguyễn Du có tả cụ thể không? Nêu những từ ngữ khiến em liên tưởng đến vị anh hùng này? động lòng bốn phương: chí tung hoành 4 phương trời. GV liên hệ: Chí làm trai Nam, Bắc, Đông, Tây, Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể( NCT) à Lí tưởng con người vũ trụ. Hình tượng: trông vời trời bể mênh mang, bốn bể, chim bằng, gió mây vừa ước lệ( không tả cái nhìn cụ thể), vừa tạo nên ấn tượng vừa tạo nên ấn tượng về tầm vóc vũ trụ của Từ Hải. GV liên hệ hình ảnh tráng sĩ đời Trần: Cắp ngang ngọn giáo…át sao Ngưu( PNL) Vậy, đây có phải là cách miêu tả phổ biến của VHTĐ không? HĐ3: GV giới thiệu thêm về nhân vật Từ Hải trong Kim Vân Kiều truyện: “ Lúc ấy có một hảo hán tên Hải họ Từ, tự là Minh Sơn, có tính khoáng đạt rộng rãi, giàu sang coi nhẹ, tì thiếp coi thường, lại còn tinh cả lục thao tam lược, nổi danh cái thế anh hùng. trước cũng theo nghề nghiên bút, thi hỏng mấy khoa, sau mới xoay ra thương mại, tiền của có thừa, lại thích kết giao với những giang hồ hiệp khách”( hồi 17- KVKT). Nhưng thức chất Từ Hải là ai? Khi Từ Hải đã thành sự nghiệp, Kiều trở thành phu nhân, “ phu nhân khuyên chàng nên cấm binh sĩ không được đốt nhà cướp của, gian dâm phụ nữ, giết hại trẻ già, Minh Sơn nghe theo hết thảy, mỗi khi đại binh tới đâu, đều hạ lệnh cấm nghiêm, địa phương không hề bị hại đều là nhờ ơn của người đàn bà ấy vậy”( hồi 18). à Từ Hải trong KVKT được tả rất trần trụi, có nét tướng cướp, lại từng thi hỏng, đi buôn… à Từ Hải trong Truyện Kiều là người anh hùng phi thường, có tầm vũ trụ. è Sự sáng tạo của Nguyễn Du. I. Giới thiệu: SGK. II. Đọc - hiểu: 1. Hình tượng Từ Hải: a. Tiễn biệt: - Tư thế sẵn sàng lên đường. - Không chút lưu luyến, bịn rịn, không lời than vãn. - Khuyên nhủ Kiều. à Dứt khoát không vì tình yêu mà quên đi lí tưởng cao cả. à Phong cách con người phi thường lúc chia biệt. b. Khát vọng: - Không gian: 10 vạn tinh binh. - Hình ảnh: bóng cờ rợp đường. - Âm thanh: tiếng chiêng dậy đất. à có khát vọng lớn lao về sự nghiệp phi thường. c. Hẹn ước: - Xuất phát: chỉ với thanh gươm yên ngựa. - Thời gian: không quá 1 năm. - Trở về: với cả một cơ đồ lớn. à Quyết tâm, tự tin vào sự tất yếu thành công. è Từ Hải: Con người có phẩm chất xuất chúng, chí khí phi thường. Con người vũ trụ. è Thái độ của Nguyễn Du: trân trọng, kính phục. 2. Nghệ thuật tả người anh hùng: - Hình tượng có tính ước lệ. - Hình tượng con người vũ trụ. à Khuôn mẫu tả nhân vật anh hùng lí tưởng truyền thống của văn học trung đại Việt Nam. III. Kết luận: Ghi nhớ: SGK. 3. Củng cố: - Từ Hải, hình tượng nhân vật lí tưởng, thể hiện ước mơ đầy lãng mạn của ND về một anh hùng có những phẩm chất phi thường ở nhiều phương diện. - Sống cần phải có hoài bão, nghị lực và niềm tin. D. DẶN DÒ: - Học thuộc bài. - Đọc thêm: Thề nguyền. Rút kinh nghiệm: