Giáo án Tiết 43 Đọc hiểu- Đọc - Hiểu văn bản văn học

Soạn ngày: 17/11 Giảng ngày 18/11 Tiết: 43 Môn : Đọc hiểu. Đọc - hiểu văn bản văn học A. Phần chuẩn bị. I. Mục tiêu bài học: Giúp HS: 1.Kiến thức: - Hiểu được mục đích yêu cầu đọc - hiểu văn bản văn học. - Nắm được các bước đọc - hiểu văn bản văn học. 2.Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng đọc hiểu văn bản. 3. Thái độ, tình cảm: Có nhận thức đúng trong việc tiếp cận, tìm hiểu văn bản. II. Phương tiện dạy học. 1.GV : SGK + SGV + giáo án. 2. HS: SGK + Vở ghi + bài soạn. III. Cách thức tiến hành: GV tổ chức giờ dạy học theo cách nêu vấn đề kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. B. Tiến trình dạy học. I. ổn định tổ chức II. Kiểm tra bài cũ: kt vở bài tập của 5 hs.5’ III. Bài mới. 1. Giới thiệu bài mới ( 1’ ) . Văn bản văn học là sản phẩm sáng tạo độc đáo của con ngời. Nó có sức sống lâu bền hơn nhiều so với các văn bản khác. Nó có tác động toàn diện tới nhân cách con ngời. Vì vậy chúng ta cần đọc - hiểu văn bản văn học. Hiểu không chỉ đơn thuần nhận ra kí hiệu mà còn phán đoán ý nghĩa sâu sắc của văn bản văn học, đồng cảm với cuộc sống, hiểu đời, hiểu ngời. Để biết cách, chúng ta tìm hiểu bài "Đọc - hiểu văn bản văn học". 2. Nội dung: 1. Sự cần thiết của đọc - hiểu văn bản văn học 8’ ?Vì sao phải học đọc - hiểu văn bản văn học? Đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Văn bản văn học là sáng tạo nghệ thuật độc đáo của con ngời. Muốn hiểu biết rõ không phải dễ mà đòi hỏi công phu. Tại sao phải học đọc - hiểu văn bản văn học. + Đọc là con đờng chủ yếu để đi vào thế giới của văn học. Vì vậy học văn phải bắt đầu bằng việc học: Đọc văn. + Đọc - hiểu văn bản văn học là nấc thang thứ nhất mà học sinh phải bước trên con đường học văn. + Đọc văn học như xem tranh, xem múa, xem nhạc. Muốn hiểu được phải học. *Các Mác từng nói: Đối với đôi tai không biết âm nhạc thì bản nhạc hay nhất cũng không có nghĩa lí gì! *Qua ý kiến của nhà văn Sê khớp phê bình ngời xem hát chỉ thích giọng trầm của diễn viên, nội dung ý nghĩa vở kịch không có gì đáng chú ý. Tơng tự đối với ngời không hiểu văn học thì có thể dẫn đến hiểu lầm, hiểu sai. Vì thế ta phải học Đọc - hiểu văn bản văn học. 2. Mục đích yêu cầu đọc - hiểu văn bản văn học 7’ ? Hiểu thế nào về mục đích yêu cầu đọc hiểu văn bản văn học? Đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Mục đích đọc văn bản văn học + Nhằm tiếp nhận giá trị tư tưởng nghệ thuật của văn bản văn học. + Nhằm giao lưu tư tưởng, tình cảm với tác giả. + Nhằm giao lưu tư tưởng tình cảm với người đọc trước. + Nhằm đồng cảm hay không đồng cảm với văn bản văn học. - Yêu cầu đọc - hiểu văn bản văn học + Phải trải qua quá trình đọc - hiểu từ hiểu văn bản ngôn từ, hiểu ý nghĩa của hình tượng, hiểu tư tưởng, tình cảm của tác giả, hình thành sự đánh giá đối với văn bản. + Thường xuyên đọc nhiều tác phẩm văn học, phải biết tra cứu, học hỏi, biết tưởng tượng suy nghĩ, tạo thành thói quen phân tích và thưởng thức văn học. + Năng khiếu là cần thiết, đáng quý, song có học cách đọc văn thì năng khiếu mới phát huy tác dụng đầy đủ. 3. Các bước đọc hiểu văn bản văn học20’ 3.1. Đọc hiểu ngôn từ ? Hiểu thế nào là đọc hiểu ngôn từ? Tại sao? Ví dụ (SGK) - Nớc chảy xuôi con cá bơi lội ngợc Nớc chảy ngợc con cá vợc lội ngang Thuyền em xuống biển Thuận An Thuyền anh lại chảy lên ngàn anh ơi! Ta nhận ra hớng vận động của nớc và cá, của anh và em không cùng hớng cùng chiều. Những từ ngữ. Nớc chảy xuôi/ cá ngợc Nớc ngợc/cá ngang Em xuống biển/anh lên ngàn Điều đó khẳng định sự lỡ nhịp, trái duyên của mối tình. Chữ “ngang” là ngôn từ đặc biệt (nhãn tự). Nếu thay từ “ngang” bằng từ “xuôi” thì ý thơ trở nên nhàm chán. “Ngang” tô đậm thêm sự ngang trái. Đọc đoạn thơ này. Tôi lại về quê mẹ nuôi xa Một buổi tra nắng dài bãi cát Gió lộng xôn xao sóng biển đu đa Mát rợi lòng ta ngân nga tiếng hát (Mẹ Tơm - Tố Hữu) Một buổi đẹp trời quê hương vùng biển. Nhưng tiếng xôn xao, “đu đa” đâu chỉ đơn thuần diễn tả gió và sóng, nó là tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của ngời con sau mời chín năm mới trở lại. Nếu thay vào đó hai tiếng rì rào thì ý thơ chẳng có gì đáng nói. Đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Ngôn từ là yếu tố thứ nhất của văn học. Vì vậy để hiểu văn bản phải hiểu các từ khó, từ lạ, các điển cố, phép tu từ. Thơ càng thuộc càng tốt. Vì âm thanh, nhịp điệu sẽ ăn sâu vào tâm trí, càng hiểu thơ hơn. Đối với truyện phải nắm đợc cốt truyện. - Khi đọc văn bản cần phải hiểu được cách diễn đạt, ý này chuyển sang ý khác. Từ đó, ta phát hiện ra chất văn. 3.2. Đọc hiểu hình tượng nghệ thuật ?Để đọc - hiểu hình tượng nghệ thuật trong văn bản văn học, cần phải làm những gì? Nêu ví dụ về hình tượng nghệ thuật mà mình tâm đắc nhất. Đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Đọc hiểu hình tượng cần chú ý hai việc làm cơ bản. + + Một là người đọc phải biết tưởng tượng, biết cụ thể hoá những gì mà ngôn từ chỉ có thể biểu đạt khái quát. Ví dụ Dạ đài cách mặt khuất lời Rảy xin chén nớc cho ngời thác oan (Đọc lời bình của Hoài Thanh trong SGK) Ví dụ khác: “Cháu nằm trên lúa Tay nắm chặt bông Lúa thơm mùi sữa Hồn bay giữa đồng” (Lợm - Tố Hữu) Người đọc không thể bỏ qua hình ảnh “tay nắm chặt bông”. Hình ảnh ấy nói gì với ta? Nhà thơ đặt cái chết bên cạnh sự sinh sôi phát triển để khẳng định cái chết ấy là bất tử. Cái chết ấy mang lại sự sống cho con người. + Đọc hiểu hình tượng đòi hỏi phát hiện các mâu thuẫn tiềm ẩn trong hình tượng và tìm hiểu lô gích bên trong của chúng. + Trường hợp của Pê-nê-lốp trong “Uy-li-xơ trở về” + Ra-ma ruồng bỏ Xi-ta sau khi cứu nàng trong “Ra-ma buộc tội”. + Truyện cời “Nhng nó lại phải bằng hai mày” ta thấy viên lý trởng lại xác định lẽ phải, sự thật bằng số lượng tiền hối lộ là một điều phi lí, thật buồn cười. - Bài ca dao “Mời tay” gây ấn tợng khó quên trong tâm trạng ngời đọc về nỗi vất vả cực nhọc, cay đắng đủ mọi đờng của ngời mẹ. Đôi bàn tay ám ảnh khi ta tưởng tượng ra ngời mẹ ấy. + Tay bắt cá, bắn chim + Tay luồn kim + Tay làm ruộng, tay hái rau + Tay ôm con đau + Tay vay gạo, cầu cúng ma + Tay khung cửi, guồng xa + Tay lo bếp nước, lo cửa nhà nắng mưa + Tay đi củi muối dưa + Tay van lạy, bẩm tha đỡ đòn + Tay giữ lấy con + Tay nào lau nước mắt, mẹ còn thiếu tay. Người ta chỉ có hai tay. ở đây có tới mời một cánh tay. Sự vất vả, cực nhọc, lo lắng tăng lên gấp mấy lần. 3.3. Đọc - hiểu t tởng tình cảm của tác giả trong văn bản ?Vì sao đọc hiểu tư tưởng tình cảm trong văn bản là việc sáng tạo? Thử chứng minh. Đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Nhà văn sáng tác bao giờ cũng nhằm thể hiện tư tưởng tình cảm trong tác phẩm. Đó là linh hồn của tác phẩm. Vì vậy đọc văn bản văn học phải chỉ ra đợc cái linh hồn ấy. Tuy nhiên tư tưởng, tình cảm ấy không được nói ra bằng lời. Nó biểu hiện bằng hình tượng và ngôn từ. Vì vậy đòi hỏi người đọc phải có năng lực khái quát chính xác. Đó là biểu hiện của sự sáng tạo. + Qua thái độ ứng xử khác thường của Uy-lit-xơ và Pê-nê-lốp, tác giả nhằm ca ngợi trí tuệ và tình yêu. + “Ra-ma buộc tội” là đoạn trích tác giả ca ngợi Ra-ma và Xi-ta đều hi sinh tình yêu để bảo vệ danh dự. - Lấy ví dụ khác: An Dương Vương vung gươm chém Mị Châu là hình ảnh có tính quyết liệt. Người cha kiên quyết trên quyền lợi của dân tộc, của cộng đồng để xử kẻ có tội với đất nước non sông. Người cầm đầu đất nước đã đặt quyền lợi của cái chung trên hết. 3.4. Đọc - hiểu và thưởng thức văn học ?hiểu thế nào là thưởng thức văn học? Đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Thưởng thức văn học là đỉnh cao của Đọc - hiểu tác phẩm văn học vì: + Mọi sự hiểu đều là tự mình hiểu + Người đọc sung sớng khi nhận ra tư tưởng của tác phẩm, sự thống nhất toàn vẹn của văn bản xung quanh tư tưởng ấy, cảm nhận được vẻ đẹp hài hoà của văn bản. Vì vậy ta hiểu một cách khái quát về thưởng thức văn học. + Trạng thái tinh thần vừa bừng sáng với sự phát hiện chân lí đời sống trong tác phẩm, vừa rung động với sự biểu hiện tài nghệ của tác giả, vừa giữ lại ấn tượng sâu đậm với các chi tiết đặc sắc của tác phẩm. 3. Củng cố, luyện tập 3’ Khái quát kiến thức cơ bản. Chú ý tổng hợp kiến thức. Cần nắm vững: - Thế nào là đọc - hiểu văn bản văn học? - Bốn bớc đọc - hiểu văn bản văn học. - áp dụng trong đọc - hiểu và làm văn. C. Hướng dẫn học bài : - Đọc sgk củng cố kiến thức đã học. - Nắm vững kiến thức vở ghi. - Làm bài tập sgk. - Đọc trước bài: Đọc tích luỹ kiến thức.