Giáo án tự chọn: Ôn tập về thơ

Tuần: Giáo án tự chọn: Ôn tập về thơ * Mục tiêu cần đạt: Giúp cho HS Giúp học sinh: - Ôn tập, hệ thống hoá kiến thức cơ bản về tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam trong chương trình ngữ văn lớp 9 - Củngcố những tri thức về thể loại thơ trữ tình đã hình thành trong quá trình học các tác phẩm thơ trong chương trình ngữ văn lớp 9 và các lớp dưới. - Bước đầu hình thành hiểu biết sơ lược về đặc điểm và thành tựu của thơ cách mạng VN từ sau CM tháng Tám. - Rèn luyện kỹ năng: cảm thụ phân tích một bài thơ. * Tổ chức các hoạt động dạy và học: - Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc lòng bài thơ “Mây và sóng” - Kiểm tra sự chuẩn bị bài của HS Bài ôn tập: Câu 1. Bảng thóng kê các tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam đã học: Số TT Tên bài thơ Tác giả Năm sáng tác Thể thơ Tóm tắt nội dung Đặc sắc nghệ thuật 1 Đồng chí Chính Hữu 1948 Tự do - Tình đồng chí của những người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lý tưởng chiến đấu được thể hiện thật tự nhiên, bình dị mà sâu sắc trong mọi hoàn cảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng. - Chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm. 2 Bài thơ về TĐX KK Phạm Tiến Duật 1969 Tự do - Qua hình ảnh độc đáo những chiếc xe KK khắc hoạ hình ảnh những chiến sỹ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước với tư thế hiên ngang, tinh thần dũng cảm và ý chí chiến đấu giải phóng MN. - Chất liệu hiện thực sinh động, hình ảnh độc đáo, giọng điệu tự nhiên khoẻ khoắn, giàu tính khẩu ngữ. 3 Đoàn thuyền đánh cá Huy Cận 1958 Bảy chữ - Những bức tranh đẹp, rộng lớn, tráng lệ về thiên nhiên vũ trụ và người lao động trên biển theo hành trình chuyến ra khơi đánh cá của đoàn thuyền. Qua đó thể hiện cảm xúc về thiên nhiên và lao động, niềm vui trong cuộc sống mới. - Nhiều hình ảnh đẹp rộng lớn, được sáng tạo bằng liên tưởng và tưởng tượng, âm hưởng khoẻ khoắn, lạc quan. 4 Bếp lửa Bằng Việt 1963 Kết hợp 7 chữ và 8 chữ - Những kỷ niệm đầy xúc động về bà và tình bà cháu thể hiện lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn đối với bà cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước. - Kết hợp giữa biểu cảm với miêu tả và bình luận, sáng tạo hình ảnh bếp lữa gắn liền với hình ảnh người bà. 5 Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ Nguyễn Khoa Điểm 1971 Chủ yếu là 8 chữ - Thể hiện tình yêu thương con của người mẹ dân tộc Tà-ôi gắn liền với lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu và khát vọng về tương lai. - Khai thác điệu ru ngọt ngào, trìu mến. 6 ánh trăng Nguyễn Duy 1978 Năm chữ - Từ hình ảnh trăng trong thành phố, gợi lại những năm tháng đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên, đất nước bình dị, nhắc nhở thái độ sống tình nghĩa thuỷ chung. - Hình ảnh bình dị mà giàu ý nghĩa biểu tượng, giọng điệu chân thành, nhỏ nhẹ mà thấm sâu. 7 Con cò Chế Lan Viên 1962 Tự do - Từ hình tượng con cò trong những lời hát ru, ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với đời sống của mỗi con người. - Vận dụng sáng tạo hình ảnh giọng điệu lời ru của ca dao. 8 Mùa xuân nho nhỏ Thanh Hải 1980 Năm chữ - Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước thể hiện ước nguyện chân thành góp mùa xuân nhỏ cuả đời mình vào cuộc đời chung. - Thể thơ 5 chữ có nhạc điệu trong sáng, tha thiết gắn với dân ca, hình ảnh đẹp giản dị, những so sánh, ẩn dụ sáng tạo. 9 Viếng lăng Bác Viễn Phương 1976 Tám chữ - Lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ đối với Bác trong một lần từ miền Nam ra viếng lăng Bác - Giọng diệu trang trọng và tha thiết, nhiều hình ảnh ẩn dụ và gợi cảm, ngôn ngữ bình dụ mà cô đúc. 10 Sang thu Hữu Thỉnh Sau 1975 (1977) Năm chữ - Biến chuyển của thiên nhiên lúc giao mùa từ cuối hạ sang đầu thu qua sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ. - Hình ảnh thiên nhiên được gợi tả bằng nhiều cảm giác tinh nhạy, ngôn ngữ chính xác gợi cảm. 11 Nói với con Y Phương Sau 1975 Tự do - Bằng lời trò chuyện với con, bài thơ thể hiện sự gắn bó niềm tự hào về quê hương và đạo lý sống của dân tộc. Cách nói giàu hình ảnh, vừa cụ thể, gợi cảm, vừa gợi ý nghĩa sâu xa. Câu 2: Sắp xếp các tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam đã học theo từng giai đoạn lịch sử: - 1945-4954: Đồng chí - 1954-1964: Đoàn thuyền đánh cá. - 1964-1975: Bài thơ về TĐXKK, Khúc hát ru....mẹ. - Sau 1975: ánh trăng, Mùa xuân nho nhỏ, VLBác, Nói với con, Sang thu. ? Các tác phẩm thơ trên đã thể hiện như thế nào về cuộc sóng của đất nước và tư tưởng, tình cảm của con người.? -> Các tác phẩm thơ trên đã tái hiện cuộc sống đất nước và hình ảnh cuộc sống con người Việt Nam suốt một thời kỳ lịch sử từ sau cách mạng tháng Tám 1945 qua nhiều giai đoạn. - Đất nước và con người Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ với nhiều gian khổ, hy sinh nhưng rất anh dũng. - Công cuộc lao động xây dựng đất nước và những quan hệ tốt đẹp cuả con người. - Nhưng điều chủ yếu mà các tác phẩm thơ đã thể hiện chính là tâm hồn tình cảm, tư tưởng của con người trong một thời kỳ lịch sử có nhiều biến động lớn lao, nhiều đổi thay sâu sắc. + Tình cảm yêu nước, tình yêu quê hương + Tình đồng chí, sự gắn bó với CM, lòng kính yêu Bác Hồ. + Những tình cảm gần gũi và bền chặt của con người: tình mẹ con, bà cháu trong sự thống nhất với tình cảm chung rộng lớn Câu 3: Nhận xét những điểm chung và nét riêng trong nội dung và cách biểu hiện tình mẹ con trong các bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn lên trên lưng mẹ và bài Con cò, Mây và sóng. - Hai bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn lên trên lưng mẹ và bài Con cò đều đề cập đến tình mẹ con, đều ngợi ca tình mẹ con thắm thiết, thiêng liêng, cách thể hiện cũng có điểm gần gũi, đó là dùng điệu ru, lời ru của người mẹ, nhưng nội dung tình cảm, cảm xúc ở mỗi bài lại có nét riêng biệt. + Khúc hát ru những em bé lớn lên trên lưng mẹ thể hiện sự thống nhất của tình yêu con với lòng yêu nước, gắn bó với Cm và ý chí chiến đấu của mẹ người dân tộc Tà-ôi trong hoàn cảnh đất nước gian khổ ở chiến khu miền Tây Thừa Thiên, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. + Con cò khai thác và phát triển từ hình tượng con cò trong ca dao hát ru để ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru. + Có thể so sánh 2 bài trên với bài thơ Mây và sóng: Mây và sóng: hoá thân vào lời trò chuyện hồn nhiên, ngây thơ của em bé với mẹ để thể hiện tình yêu tha thiết của trẻ thơ đối với mẹ. Mẹ đối với em bé là vẻ đẹp là niềm vui, sự hấp dẫn lớn nhất, sâu xa và vô tận, hơn tất cả những điều hấp dẫn khác trong vũ trụ. Câu 4: Nhận xét về hình ảnh người lính và tình đồng đội trong ba bài thơ: Đồng chí, Bài thơ về TĐXKK, ánh trăng: * Ba bài thơ: Đồng chí, Bài thơ về TĐXKK, ánh trăng đều viết về người lính cách mạng với vẻ đẹp trong tính cách và tâm hồn. Nhưng mỗi bài lại khai thác những nét riêng và lại đặt trong một hoàn cảnh khác nhau. GVcho Hs chỉ những nét riêng của từng bài * Đồng chí viết về người lính ở thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, xuất thân từ nông dân nơi những làng quê nghèo khó, tình nguyện và hăng hái ra đi chiến đấu. Tình đồng chí đồng đội dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ, cùng chia xẻ những gian lao thiếu thốn và cùng lý tưởng chiến đấu. Bài thơ tập trung thể hiện vẻ đẹp và sức mạnh của tình đồng chí những người lính cách mạng. * Bài thơ về TĐXKK khắc hoạ hình ảnh những chiến sỹ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn trong cuộc....Mỹ. Bài thơ làm nổi bật tinh thần dũng cảm, bất chấp khó khăn nguy hiểm, tư thế hiên ngang, niềm lạc quan và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam của người chiến sỹ lái xe - một hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. * ánh trăng nói về những suy ngẫm của người lính đã qua đi cuộc chiến tranh, nay sống giữa thành phố, trong hoà bình. Bài thơ gợi lại những kỷ niệm gắn bó của người lính đối với đất nước, với đồng đội trong những năm tháng gian lao của thời chiến tranh, để từ đó nhắc nhở về đạo lý nghĩa tình, thuỷ chung. Câu 5: Nhận xét về bút pháp xây dựng hình ảnh thơ trong các bài: Đồng chí, ĐTĐC, ánh trăng, MXNN, Con cò: - Đồng chí và ĐTĐC: sử dụng bút pháp khác nhau trong xây dựng hình ảnh: + Bài “Đồng chí” sử dụng bút pháp hiện thực: đưa những chi tiết, hình ảnh thực dời sống của người lính vào thơ gần như trực tiếp (nước mặn đồng chua, đất... đá, chân không giày...). Hình ảnh “đầu súng trăng treo” ở cuối bài rất đẹp và giàu ý nghĩa biểu tượng, nhưng cũng rất thực mà tác giả đã từng bắt gặp trong những đêm phục kích ở rừng. + Bài “Đoàn thuyền đánh cá” lại chủ yếu dùng bút pháp tượng trưng, phóng đại với nhiều liên tưởng, tưởng tượng, so sánh mới mẻ độc đáo. * Mỗi bút pháp đều có giá trị riêng và phù hợp với tư tưởng, cảm xúc của bài thơ và phong cách mỗi tác giả. - Bài thơ về TĐXKK, ánh trăng: + Bài thơ về TĐXKK: sử dụng bút pháp hiện thực, miêu tả rất cụ thể, chi tiết từ hình dáng chiếc xe...đến cảm giác và sinh hoạt của người lính. Còn bài thơ ánh trăng có đưa vào nhiều hình ảnh và chi tiết chân thực, rất bình dị, nhưng chủ yếu dùng bút pháp gợi tả, không đi sâu vào chi tiết mà hướng tới ý nghĩa khái quát và biểu tượng của hình ảnh. Câu 6: Phân tích một khổ thơ mà em thích. (Hs đọc bài đã chuẩn bị ở nhà, Gv cho HS nhận xét rồi cho điểm) * Hướng dẫn học bài: - Ôn tập kỹ các câu để chuẩn bị bắt thăm câu hỏi kiểm tra