Giới thiệu Máy nâng chuyển

1 Chương 1. GIỚI THIỆU VỀ THIẾT BỊ NÂNG CHUYỂN 1.- Các định nghĩa: - Máy nâng chuyển là khoa học nghiên cứu việc cơ giới hóa quá trình nâng chuyển các vật nặng nhằm nâng cao năng suất lao động, giảm nhẹ sức lao động cho con người. - Dựa vào đặc điểm của quá trình vận chuyển vật liệu,người ta phần biệt 2 chủng loại chính: + Máy nâng (còn gọi là máy trục): Đây là loại thiết bị mà quá trình làm việc lặp lại có chu kỳ. Một chu kỳ công tác bao gồm thời gian có tải và thời gian chạy không. + Máy vận chuyển liên tục: ở loại thiết bị nầy, vật liệu được vận chuyển theo từng dòng liên tục. - Với máy nâng người ta còn phân biệt: + Máy nâng đơn giản: Chỉ có một chuyển động công tác là nâng và hạ vật. Ví dụ Các loại kích, Tời, palăng xích, vận thăng xây dựng... + Máy trục dạng cầu: Cầu trục, cổng trục. ở các loại thiết bị nầy, ngoài chuyển động nâng hạ vật, còn có các chuyển động tịnh tiến ngang và dọc để di chuyển vật nâng đến vị trí yêu cầu. + Cần trục các loại: Quá trình di chuyển vật nâng được thực hiện nhờ cơ cấu quay cần hoặc thay đổi khẩu độ của cần. 2.- Các thông số cơ bản của máy trục: 2.1.- Trọng tải (Sức nâng) : Là trọng lượng lớn nhất mà máy có thể nâng được theo tính toán thiết kế. Trọng tải có thể phải kể đến trọng lượng của bộ phận mang vật. Trọng tải được kí hiệu là [Q], có đơn vị đo là Tấn hoặc KG hoặc N. Đại lượng nầy thường được tiêu chuẩn hóa. 2.2.- Các thông số động học của các bộ phận công tác: Tốc độ nâng vật (Vn), tốc độ di chuyển (Vdc), tốc độ quay của cần trục (n)... 2.3.- Các thông số hình học: Tùy thuộc vào loại thiết bị, ta có: Độ cao nâng, Khẩu độ đối với máy trục dạng cầu; Độ cao nâng, tầm với đối với các loại cần trục. 3.- Chế độ làm việc của máy trục: Có thể xem chế độ làm việc của máy trục như là một thông số tổng hợp căn cứ trên cơ sở phối hợp các tiêu chí về mức độ sử dụng máy theo tải và theo thời gian. Trên cơ sở tiêu chuẩn ISO, ở Việt nam đã có tiêu chuẩn TCVN 5862 -1995 quy định 8 nhóm chế độ làm việc cho máy trục được kí hiệu từ A1 đến A8. Đối với các cơ cấu trong máy nâng tiêu chuẩn quy định 8 nhóm chế độ làm việc được ký hiệu từ M1 đến M8. Các nhóm CĐLV đối với máy trục được xác định trên cơ sở phối hợp 10 cấp sử dụng máy theo thời gian, kí hiệu U0 đến U9 và 4 cấp sử dụng máy theo tải được kí hiệu tử Q1 đến Q4. Tương tự CĐLV đối với các cơ cấu trong máy nâng cũng được xác định trên cơ sở phối hợp 10 cấp sử dụng máy theo thời gian, kí hiệu T0 đến T9 và 4 cấp sử dụng máy theo tải được kí hiệu tử L1 đến L4. Đặc trung cho mức độ sử dụng máy theo tải trọng là hệ số phổ tải được xác định theo công thức: ∑ = ⎥⎥⎦ ⎤ ⎢⎢⎣ ⎡ ⎟⎟⎠ ⎞ ⎜⎜⎝ ⎛= n i i T i p P P C Ck 1 3 max Trong đó: Ci : số chu kì vận hành ứng với các mức tải khác nhau. 2 CT =∑Ci : tổng chu kỳ vận hành với các mức tải khác nhau Pi : mức tải ứng với chu kì Ci Pmax : Mức tải lớn nhất được phép vận hành. Tương tự, đối với các cơ cấu trong máy nâng, hệ số phổ tải được tính theo công thức: ∑ = ⎥⎥⎦ ⎤ ⎢⎢⎣ ⎡ ⎟⎟⎠ ⎞ ⎜⎜⎝ ⎛= n i i T i m P P t tk 1 3 max Trong đó: ti : thời gian trung bình (h) sử dụng cơ cấu ứng với các mức tải khác nhau. tT =∑ti : tổng thời gian vận hành với các mức tải khác nhau Pi : mức tải ứng với thời gian sử dụng t i Pmax : Mức tải lớn nhất được phép vận hành. Để xác định các hệ số phổ tải, cần thiết phải xây dựng các sơ đồ gia tải. Các sơ đồ gia tải được xây dựng trên cơ sở thực tế hoặc kinh nghiêm tham khảo. 1 1 0,4 0,4 0.2 0,1 0,5 1 0,5 1 Sơ đồ gia tải CĐLV [Nh] Sơ đồ gia tải CĐLV [N] (kP = 0.1 25) ( kP = 0.5) Đặc trưng cho mức độ sử dụng máy theo thời gian là là tổng chu kỳ vận hành của máy. Một chu kỳ vận hành được xác định từ lúc bắt đầu nâng tải và kết thúc khi máy đã sẵn sàng để nhận tải tiếp theo. Tương tự thời gian sử dụng cơ cấu (được tính bằng giờ) được xác định khi cơ cấu đang trong trạng thái chuyển động. Các bảng 1,2,3,4,5,6 cho ta các số liệu cụ thể. Ngoài tiêu chuẩn để phân CĐLV của máy trục như đã trình bày ở trên, hiện nay vẫn còn tồn tại cách phân loại theo TCVN 4244-86 quy định 4 nhóm CĐLV (Nhẹ [Nh], Trung bình [TB], Nặng [N] và Rất nặng [RN]) dựa trên các tiêu chí sau đây: 1.- Hệ số sử dụng cơ cấu theo tải trọng: kQ = Qtb/Q Trong đó: Qtb: trọng lượng trung bình của vật nâng, Q: Trọng tải. 2.- Cường độ làm việc của động cơ: CĐ% = To/T Trong đó: To =∑ tm + ∑ tlv Với: To: thời gian làm việc của động cơ trong một chu kỳ hoạt động của cơ cấu. Pi/Pma x Ci/CT Pi/Pma x Ci/CT 3 tm : thời gian một lần mở máy tlv: thời gian chuyển động với tốc độ ổn định. T thời gian một chu kỳ làm việc của cơ cấu. T = To + ∑ tph + ∑ td ∑ tph: Tổng thời gian phanh. ∑ td: tổng thời gian dừng máy. 3.- Hệ số sử dụng cơ cấu trong ngày: kng = 24 ngaytrongvieclamgioSo 4.- Hệ số sử dụng cơ cấu trong năm: kn = 365 namtrongvieclamngaySo 5.- Số chu kỳ làm việc trong một giờ. 6.- Số lần mở máy trong 1 chu kỳ 7.- Nhiệt độ môi trường chung quanh. Bảng 9 cho mối tương quan giữa cách phan loại theo cũ và mới. 4.- Tải trọng và các trường hợp tải trọng tính toán: 4.1.- Các loại tải tác dụng lên máy. Trong quá trình làm việc, máy trục có thể chịu các tải trọng sau đây: - Trọng tải - Tải trọng do trọng lượng bản thân máy - Tải trọng do gió. - Tải trọng động Trong bài toán động lực học có thể xem cơ cấu quy dẫn thành một hay nhiều khối lượng. Trường hợp đơn giản nhất là quy dẫn cơ cấu về sơ đồ một khối lượng và liên kết giữa các khối lượng là tuyệt đối cứng. 4.2.- Các trường hợp tải trọng tính toán: Trường hợp 1.- Tải trọng bình thường trong điều kiện làm việc bình thường. Trong trường hợp nầy các tải trọng phải kể đến là trọng tải, trọng lượng bản thân máy, tải trọng gió trong điều kiện thời tiết bình thường, tải trọng động bình thường. Các chi tiết máy trong trường hợp nầy được thiết kế hoặc tính kiểm nghiệm theo sức bền mỏi. Động cơ được chọn theo công suất tĩnh và được kiểm nghiệm theo điều kiện phát nhiệt. Trường hợp 2.- Tải trọng lớn nhất trong điều kiện làm việc. Trong trường hợp nầy các tải trọng phải kể đến là trọng tải, trọng lượng bản thân máy, tải trọng gió trong điều kiện thời tiết bình thường, tải trọng động lớn nhất xuất hiện do phanh đột ngột. Các chi tiết máy trong trường hợp nầy được thiết kế hoặc tính kiểm nghiệm theo sức bền tĩnh. Trường hợp 3.- Tải trọng lớn nhất trong điều kiện không làm việc. Trong trường hợp nầy các tải trọng phải kể đến là trọng lượng bản thân máy, tải trọng gió trong điều kiện bất bình thường. Các chi tiết máy trong trường hợp nầy được thiết kế hoặc tính kiểm nghiệm theo độ ổn định. __________________________________________________________ 4 5 6 7 Chương 2 CÁC CƠ PHẬN CỦA THIẾT BỊ MANG TẢI 1. - Cáp thép và các thiết bị cố định đầu cáp. 1.1- Cáp thép Cấu tạo: Được chế tạo từ các sợi thép bằng phương pháp bện. Các sợi thép được chế tạo bằng phương pháp kéo nguội, có độ bền cao (1400-2000 N/mm2). Các sợi thép bên thành tao cáp hoặc cáp bện đơn. Tao cáp có thể có nhiều lớp sợi với đường kính sợi thép có thể khác nhau. Phân loại: - Theo cấu tạo: + Cáp bện đơn, nếu được bện trực tiếp từ các sợi thép. + Cáp bện kép: được hình thành từ những tao cáp (cáp bện đơn) bằng phương pháp bện + Cáp bện ba: được hình thành băng phương pháp bền từ những tao cáp (cáp bện kép) - Theo đặc điểm về tiếp xúc: Nếu các sợi thép trong cáp tiếp xúc nhau theo điểm, ta có cáp tiếp xúc điểm. Tương tự, ta có cáp tiếp xúc đường. - Người ta còn phân biệt cáp bện xuôi khi chiều bện của các lớp sợi và tao cáp là như nhau, cáp bện chéo khi chiều bện của các thành phần nầy là ngược nhau. So với cáp bện chéo cáp bện xuôi mềm và do vậy có tuổi thọ cao hơn. Tuy nhiên cáp dễ bị bung ra khi một đàu cáp tự do. Trong một số trường hợp người ta dùng cáp chống xoay có kết cấu bện hốn hợp. Cáp bện xuôi Cáp bện đơn Cáp bện chéo Cáp bện kép Tính, chọn cáp: Trong quá trình làm việc, các sợi thép trong cáp chịu lực phức tạp, gồm kéo, uốn xoắn, dập.... trong đó kéo là chủ yếu. Để tính chon cáp người ta sử dụng công thức kinh nghiệm sau: Smax n ≤ Sđ Trong đó: Smax: lực căng lớn nhất n: hệ số an toàn, được chọn theo CĐLV, Sđ: lực kéo đứt cho phép, thường được xác định bằng thức nghiệm Căn cứ vào lực kéo đứt cho phép, tiến hành chon cáp cho thiết bị. Thực tế, quá trình phá hỏng cáp không xảy ra đột ngột. Các sợi thép trong quá trình chịu lực sẽ bị đứt dần vì mỏi, cho đến khi số sợi thép bị đứt tính trên một bước bện cáp quá nhiều sẽ dẫn đến đứt cáp. Tuổi thọ của dây cáp được quy định trên cơ sở số sợi thép bị đứt tính trên một bước bện cáp. 8 1.- Hệ số an toàn bền của cáp thép: Công dụng thiết bị n Cáp tải trong các thiết bị dẫn động bằng tay 4 Chế độ nhẹ 5 Chế độ trung bình 5,5 Cáp nâng vật trong các thiết bị dẫn động bằng động cơ Chế độ nặng và rất nặng 6 Cáp neo cần và cột 3,5 Cáp dung trong tời xây dựng có chở người 9 Vn < 1m/s 9 Vn = (1 – 2) m/s 12 Vn = (2 – 3) m/s 13 Vn = (3 – 4) m/s 14 Thang máy Vn = (4 – 5) m/s 15 Để hạn chế sự phá hỏng các sợi thép do mỏi, người ta quy định tỷ số đường kính cáp và đường kính ròng rọc (tang): e d D c o ≥ Hệ số e: Dùng cho các loại cơ cấu nâng vật, nâng cần và Palăng điện. Chế độ làm việc e Loaị máy Nhẹ 18 Cần trục Trung bình 20 Nt Nặng 25 Nt Rất nặng 30 Nt Dẫn động bằng tay 16 Nt 20 Palăng điện Quy định số sợi thép bị đứt tính trên một bước bện cáp: Hệ số an toàn n Kết cấu cáp 6 x 19 6 x 37 Bện xuôi Bện chéo Bện xuôi Bện chéo ≤ 6 6 12 11 12 6 - 7 7 14 13 26 ≥7 8 16 15 30 1.2.- Thiết bị cố định đầu cáp: Dây cáp phải được cố định một đầu trên thân máy (vào chốt, trục), đầu kia cố định trên tang. Để cố định đầu cáp trên thân máy có thể dùng các phương pháp sau: - Phương pháp tết cáp. - Phương pháp dùng bulông kẹp. - Phương pháp dùng ống côn. - Phương pháp dùng khóa chêm. 9 Để tránh sự tiếp xúc trực tiếp giữa dây cáp và chốt người ta thường dùng vòng lót cáp - Trường hợp dùng bulông, tính lực siết theo công thức: P = c Sn .2 . với: c: hệ số cản chuyển động (c = 0,35 – 0,4) n: hệ số an toàn kép cáp ( n = 1,25 – 1,5) S: lực căng dây Kiểm tra bền cho bulông: ][ 4 .. .3,1 2 1 σπσ ≤= dZ P - Trường hợp dùng khoá chêm: Góc chêm α/2 < ρ vớI ρ là góc ma sát; α là góc chêm 10 Để cố định cáp trên tang, có thể dùng các phương pháp: - Tấm đệm đặt trong lòng tang kết hợp với bulông. - Chêm đặt trong lòng tang - Tấm kẹp kết hợp với bulông giữ cáp trên bề mặt tang . Tính toán cho trường hợp dùng tấm kẹp giữ cáp trên bề mặt tang bằng bulông: Để giảm tải cho bulông kẹp cáp trên tang thường xuyên phải tồn tại ít nhất 1,5 vòng cáp. Do đó lực căng cáp tại vị trí A có giá trị: βfA e S SS max1 == Trong đó f : hệ số ma sát giữa cáp với mặt tang; β: góc ôm = (4-6)π. Lực S1 được cân bằng bởi các lực: - Ma sát giữa cáp- mặt tang và cáp - tấm kẹp trong đoạn AB,CD. - Ma sát giữa cáp-mặt tang trong đoạn BC. Lực siết bulông P được xác định theo công thức sau: c SnP 1..65,0= Trong đó: n: hệ số an toàn kẹp cáp (n = 1,25 - 1,5). c: Hệ số cản chuyển động của cáp trong tấm kẹp (c = 0,35 - 0,4) 0,65 là giá trị kể đến ảnh hưởng của ma sát giữa cáp với bề mặt tang trong đoạn BC. Ngoài ra còn phải kể đến lực gây uốn bulông với Mu = P.f.l. Từ đó tính kiểm tra bền bulông theo công thức: 11 2.- Ròng rọc: Thường được chế tạo từ vật liệu thép hoặc gang xám bằng phương pháp đúc hoặc gia công cơ. Thường được chế tạo liền khối nếu đường kính không lớn (<600 mm) hoặc chế tạo ghép với may ơ.Phân biệt puly có đường trục cố định (puly cố định) và puly có đường trục di động (puly di động) Công dụng: Hướng cáp (Puly cố định) hoặc thay đổi lực căng dây (Puly di động). Rãnh của ròng rọc cần đảm bảo các tiêu chí sau: - Cáp không bị tuột khỏi rãnh trong quá trình làm việc, - Cáp vào và ra khỏi ròng rọc được dễ dàng - Cáp không bị kẹt trong rãnh. Để đảm bảo các tiêu chí nầy, các kích thước được quy định như sau: r = (0.53 - 0.6)d 2α = (400 - 600) h = (2 - 2.5)d Cáp khi vòng qua puly cần đảm bảo điều kiện: Thường γ = 60 Hiệu suất của ròng rọc: Khi cáp vòng qua ròng rọc thì sẽ có các tổn thất do: - Ma sát trong ổ trục - Khắc phục độ cứng của dây Theo định nghĩa, hiệu suất của ròng rọc được xác định: Trong đó Sv là lực căng cáp trên nhánh cuốn vào ròng rọc Sr là lực căng trên nhánh ra khỏi ròng rọc. h D+ < 1 tantan αγ r v S S=η Sv Sr [ ]σ π σ ≤+= 3 1 2 1 .1,0. .. 4 .. .3,1 dZ lPf dZ P 12 Tuỳ thuộc vào ổ trục là ổ lăn hoặc ổ trượt mà ta có hiệu suất: Loại ổ Điều kiện làm việc Hiệu suất Bôi trơn kém, làm việc ở nhiệt độ cao 0.94 It khi được bôi trơn 0.95 Bôi trơn định kỳ 0.96 Ổ trượt Bôi trơn tự động 0.97 Bôi trơn kém, làm việc ở nhiệt độ cao 0.97 Ổ lăn Bôi trơn định kỳ 0.98 3.- Palăng cáp: Đ.n: Là hệ thống gồm các ròng rọc cố định và ròng rọc di động liên kết với nhau qua dây cáp nhằm làm lợi lực hoặc lợi tốc. Trên hình vẽ cho ta một số sơ đồ palăng cáp thường gặp. Thông số cơ bản đặc trưng cho palăng cáp là bội suất, kí hiệu a, được định nghĩa như sau: Bội suất của palăng cáp là số lần lực căng trong các nhánh dây giảm đi so với trường hợp treo vật trực tiếp. Tuỳ thuộc vào số nhánh dây cuốn lên tang , ta phân biệt palăng đơn và palăng kép: Trong trường hợp chỉ có một nhánh dây chạy lên tang, ta có palăng đơn, trương hợp thứ hai là palăng kép. Đối với palăng đơn thì bội suất của palăng đúng bằng số nhánh dây treo vật. Palăng kép có thể được xem như 2 palăng đơn ghép lại, mỗi palăng đơn chịu 1/2 tải. Puly cân bằng 13 Hiệu suất của Palăng, Lực căng cáp lớn nhất: (Xét cho trường hợp palăng đơn) Trong trường hợp vật nâng được treo tĩnh, lực căng trong các nhánh dây là như nhau và bằng Q/a. Khi vật nâng dịch chuyển (chẳng hạn theo hướng đi lên) thì lực căng trong các nhánh dây có sự sai khác. Như ở phần hiệu suất của ròng rọc, lực căng ở hai nhánh của ròng rọc có quan hệ: r v S S=η Giả sử có sơ đồ của palăng cáp như hình vẽ, Ta có: S1 =S1 S2 = S1.η S3 =S2.η = S1.η2 ……………………….. Sa = = S1.ηa-1 _____________________ S1 + S2 + S3 + … Sa = S1(1 +η +η2 + η3+ … + ηa-1) = Q ⇔ η η − − 1 1.1.1 a S = Q Do vậy, lực căng dây trong nhánh S1 sẽ là: aQS η η − −= 1 1.1 Nếu trước khi cuốn lên tang dây cáp còn phải vòng qua m ròng rọc thì tại nhánh cáp cuốn lên tang lực căng dây sẽ là: ( ) mam QSS ηη ηη .1 1.1max − −== Hiệu suất của palăng: Gọi ηp là hiệu suất của palăng, theo định nghĩa ta có: ( ) ( )η ηηη − −== 1. .1 . . max aahS hQ ma p Nhận xét: 1.- Khi tăng a thì ηp sẽ giảm, do đó khi chọn a phải cân nhắc để đảm bảo lực căng dây đủ nhỏ mà không làm hiệu suất quá thấp. Mặt khác khi tăng a thì lượng cáp cuốn lên tang sẽ tăng (gấp a lần) dẫn đến kích thước tang lớn, đồng thời tốc độ nâng vật chậm lại (giảm a lần). 2.- Với palăng kép thì việc tính toán được áp dụng công thức của palăng đơn với tải trọng bằng Q/2 và bội suất a/2. 4.- Tang cuốn cáp: Công dụng: Cuốn cáp để di chuyển vật nâng. Q Tang S1S2 S3 S4 Sa 14 Hình dạng: Thường có dạng hình trụ. Trong một số trường hợp có thể có dạng nón hoặc đường kính thay đổi. Bề mặt tang có thể cắt rãnh hoặc để trơn. Với tang trơ có thể cuốn nhiều lớp cáp; Với tang cắt rãnh chỉ cuốn một lớp cáp. Vật liệu và phương pháp chế tạo: Có thể chế tạo bằng phương pháp đúc bằng vật liệu gang xám hoặc thép hoặc bằng phương pháp hàn với may ơ từ thép tấm cuốn. Tang được lắp trên trục bằng ổ lăn. Có thể truyền chuyển động quay cho tang từ trục tang hoặc trực tiếp lên tang (qua bánh răng cố định với thành tang, hoặc khớp răng đặc biệt) Các thông số cơ bản: Gồm đường kính, chiều dài, bề dày thành tang. Đường kính danh nghĩa: Đối với tang cắt rãnh, đường kính danh nghĩa (D0) được quy ước tính đến tâm cáp. Đối với tang trơn, đường kính danh nghĩa (D0) được quy ước tính đến tâm lớp cáp thứ nhất. Đường kính tang được chọn theo điều kiện cáp không bị uốn quá nhiều e d D c o = Chiều dài phần làm việc: Khi nâng vật với độ cao nâng H, bội suất palăng a thì độ dài cáp cuốn lên tang là L = H.a. Đối với tang cắt rãnh: Một cách gần đúng chiều dài một vòng cáp cuốn là π.D0, như vậy số vòng cáp để cuốn hết chiều dài L là: Z0 = H.a/πD0. Theo quy định về an toàn, trên tang nhất thiết phải tồn tại từ (1,5 - 2) vòng cáp dự trữ, mặt khác số vòng cáp nằm trong tấm kẹp (để cố định cáp trên tang) phải là(1-1,5) vòng. Do đó chiều dài phần tang có cắt rãnh là: L0 = (Z0 + Z dt + Z k).t t: bước rãnh cáp, thường lấy giá trị t = dc + (1-2)mm Đối với tang trơn: Số lớp cáp thường không lớn hơn 6. Gọi đường kính tính đến tâm lớp cáp đầu tiên là D1. Giả sử có n lớp cáp; mỗi lớp có Z vòng cáp, vậy chiều dài lượng cáp có thể cuốn được là: L = π.Z(D1 + D2 +…+Dn) = π.Z(n.D +n2dc) với Dn = D + (2n-1)dc (D: đường kính ngoài của tang) Mặt khác dung lượng cáp cần cuốn với độ cao nâng H và bội suất của palăng a là : Lc = H.a +(2 - 3 )πDo. Vậy số vòng cáp được rút ra từ điều kiện L = Lc ).( .).32(. 2 cdnnD DaHZ + −+= π π Chiều dài phần làm việc của tang sẽ là: Lo = Z.t với t = dc. ϕ (với ϕ là hệ số do các vòng cáp không sít nhau, thường chọn ϕ = 1,1) Bề dày thành tang: Tính chọn trên cơ sở đảm bảo sức bền. Trong quá trình làm việc, tang chịu ứng suất nén, uốn, xoắn trong đó ứng suất nén là lớn nhất, do dây cáp cuốn quanh tang gây ra. 2 dc D D' 15 Xét trường hợp một vành tang cắt rãnh có độ dày một bước cuốn cáp t chịu lực như hình vẽ: Xét phân tố vành tang có tiết diện dF = Rdϕ.t, chịu lực tác dung dN = p.dF. Chiếu tất cả các lực tác dụng trên vành tang lên phương y, ta có: tpRdRtpdNS ...2cos...2cos.2.2 2/2/ max === ∫∫ ϕϕϕ ππ Suy ra: tR S p . max= Áp dụng công thức Lame khi xem thành tang như ống dày (có áp suất mặt ngoài là p, áp suất mặt trong = 0), ta được: [ ]σδδδσ <=≈+=−= t SRp RR Rp RR Rp .).'( .2 ' 2. max 2 22 2 max Có thể chọn sơ bộ bề dày thành tang theo công thức kimh mghiệm: Với tang làm bằng gang: δ = 0,02 D + (6-10)mm Với tang làm bằng thép: δ = 0,01 D + 3 mm Các phương pháp nối trục tang với trục hộp giảm tốc: Thông thường, tang được truyền mômen xoắn từ trục qua mối ghép then. Trong một số trường hợp, mômen xoắn được truyền trực tiếp cho vành răng ghép trên thành tang. Trục tang được nối với trục ra của hộp giảm tốc qua các phương thức sau: - Bằng khớp nối. - Bằng khớp răng đặc biệt. 5.- Thiết bị mang tải Yêu cầu chung đối với thiết bị mang tải là: - Đảm bảo an toàn t D' D Smax dϕ R Smax y x p dF dN 16 - Thời gian xếp dỡ ngắn, nhằm nâng cao năng suất. - Trọng lượng nhỏ - Kết cấu đơn giản, giá thành rẽ 5.1.- Móc treo: Là thiết bị vạn năng, thích ứng với mọi vật liệu vận chuyển. Tuỳ thuộc hình dạng, người ta phân biệt móc đơn và móc kép. Theo phương thức chế tạo, có móc liền khối và móc ghép. Yêu cầu cao về an toàn. Để tránh cáp tuột khỏi móc cần thiết phải trang bị khoá miệng móc. 5.1.1.- Móc đơn: Vật liệu chế tạo: Thép ít Carbon (C20, C25..) Phương pháp chế tạo: Rèn tự do hoặc rèn khuôn. Hình dạng: Như hình vẽ. Các dạng hỏng của móc đơn: - Đứt cuống móc, - Gãy thân móc ( tại tiết diện A-A) - Dứt thân móc (tại tiết diện B-B) - Mòn , biến dạng.. thân móc. Tính toán móc: - Kiểm nghiệm bền kéo tại tiết diện cuống móc: [ ]σπσ ≤= 21 .4 d Q - Kiểm tra bền kéo + uốn tại tiết diện A-A (theo lý thuyết thanh cong). [ ]σσ ≤+++= yR y kRF M RF M F Q oo u o u . ... Trong đó: - F: diện tích tiết diện mặt cắt, - Mu: momen uốn tiết diện; Mu = - Q. Ro - Ro bán kính cong tính đến lớp trung hoà của tiết diện, - y: tung độ tính từ lớp trung hoà đến điểm xét. - k: hệ số hình dạng hình học của mặt cắt. ∫ +−= 2 1 1 y y o dF yR y F k Áp dụng công thức trên , ta được: [ ] [ ]σσ σσ ≤ + −= ≤= hD c kF Q D c kF Q 2 . . .2 . . 2 2 1 1 Thường chọn tiết diện hình thang để đảm bảo điều kiện sức bền đều cho tiết diện. Trong mọi trường hợp ta cần kiểm tra điều kiện σ1 ≤ [σ] Tương tự, chúng ta có công thức xác định ứng suất pháp tại mặt cắt B-B, với điều kiện lực gây kéo lệch tâm là Q2 = Q/2. Ngoài ra còn phải kể thêm ứng cắt τ = Q/2.F, Ứng suất tương đương theo thuyết bền thế năng biến đổi hình dáng: [ ]στσσ ≤+= 22 .3 17 5.1.2.- Móc kép: Thường được sử dụng để móc các vật thể có dạng hình trụ, chiều dài lớn, chịu lực đối xứng. Hình dạng và sơ đồ tính toán toán móc kép được trình bày trên hình vẽ. 5.2.- Cụm treo móc: Trong thiết bị nâng thường dùng chủ yếu là cụm treo móc với nhiều nhánh cáp vòng qua một số các ròng rọc. Các ròng rọc được lắp trên các thanh ngang trên bằng ổ bi. Móc treo được lắp trên thanh ngang dưới bằng ổ đỡ có vòng tựa dưới có dạng cầu để có thể tự lựa được. Thanh ngang trên và dưới được liên kết với nhau bằng các tấm chịu lực. Người ta phân biệt cụm treo móc thường và cụm treo móc ngắn. Trong trường hợp cụm treo móc ngắn, trục ròng rọc cũng đồng thời là thanh ngang. Do đó số puly dẫn cáp phải là số chẵn. Trong quá trình làm việc, thanh ngang chịu uốn với Mu lớn nhất tại mặt cắt chính giữa thanh. [ ]σσ ≤= uW u u M Trong đó: Wu là momen chống uốn có tính đến phần lỗ xỏ đầu móc. Ngoài ra còn phải kiểm tra ứng suất dập tại tiết diện nối với tấm treo. p ≤ Q/(2.d1.δ2) < [p] 18 Cụm treo móc thường Cụm móc treo ngắn 5.3.- Các thiết bị cặp vật nâng: Trong trường hợp vật mang có hình dáng kích thước nhất định, để tăng năng suất xếp dỡ, người ta thường dùng các thiết bị cặp chuyên dùng. 5.3.1.- Thiết bị cặp đối xứng: Thường dùng để cặp các vật nặng hình khối nhờma sát giữa 2 má kẹp với bề mặt vật nâng. Để có thể nâng được thì lực ma sát phải đủ lớn: F = k.Q/2 trong đó k là hệ số an toàn; k = 1.5 Hoặc: N = k.Q/(2.f) ; f là hệ số ma sát. Bỏ qua khối lượng các thanh kẹp, viết phương trình cân bằng momen đối với điểm C, ta có: 0...sin..cos. =−++ dNaFcTbT αα Mặt khác: αcos.2 QT = Do đó: c ba f dk f dkakcb d f QkaQkcQbQ −⎟⎟⎠ ⎞ ⎜⎜⎝ ⎛ − =⇒ =−++⇔ =−++ α α α tan 0...tan 0. .2 .. 2 ..tan. 2 . 2 Phương trình trên cho ta quan hệ giữa các giá trị a,b,c,d,α. Để có thể cặp được nhiều vật có kích thước khác nhau, má cặp liên kết với tay đòn bằng khớp quay: Ngoài ra có thể dùng thiết bị kẹp đối xứng vạn năng: α b b N kQ/2 c da Q Q T.cosα T.sinα C 19 2.2.- Thiết bị cặp không đối xứng; Để năng các vật thể mỏng như dầm thép, tấm thép… người ta thường dùng thiết bị cặp lệch tâm, có sơ đồ như hình vẽ. Để thiết bị làm việc được thì lực tổng hợp N & F phải đi qua tâm khớp quay. Muốn vậy: Tanα ≤ f1 Trong đó f1 là hệ số ma sát giữa bánh lệch tâm và vật kẹp _________________________________________________________________________ Thông số về ray thông dụng Ray b b1 h B G [KG/m] 30 55 60 120 105 30 24 50 54 110 95 24 Q Q N1 F1 F2 N1 α 20 Chương 3.- THIẾT BỊ DỪNG & PHANH HÃM 1.- GIỚi THIỆU CHUNG Thiết bị dừng là cơ cấu dùng để giữ vật nâng ở trạng thái treo nhờ vào kết cấu của nó. Thiết bị nầy chỉ cho phép máy trục hoạt động theo chiều nâng vật. Thường dùng thiết bị dừng bánh cóc,thiết bị dừng dừng con lăn. Thiết bị phanh hãm dùng để dừng hẳn chuyển động sau một thời gian ngắn hoặc hãm điều hoà tốc độ. Để thực hiện quá trình phanh, hãm, thiết bị phải được tiêu tốn một năng lượng. Người ta phân biệt các thiết bị phanh hãm trên cơ sở: - Theo kết cấu: Phanh má, phanh đai, phanh đĩa, phanh nón, phanh ly tâm, - Theo trạng thái hoạt động: Phanh thường đóng, phanh thường mở, - Theo nguyên tắc điều khiển có phanh tự động, phanh điều khiển bằng tay, chân. Yêu cầu: Các thiết bị phanh hãm phải đảm bảo an toàn, có độ tin cậy cao. Quy phạm về an toàn lao động quy định chặt chẽ các tiêu chí về việc sử dụng và loại bỏ phanh. - Phanh phải có momen phanh đủ lớn. - Đóng mở phanh nhanh, nhạy, độ tin cậy cao - Kết cấu đơn giản, dễ chế tạo - Dễ kiểm tra, điều chỉnh, thay thế - Nhỏ gọn, giá thành rẽ. Thông số cơ bản để tính toán thiết kế phanh là momen phanh (Mph). Momen phanh phải chọn đủ lớn để đảm bảo phanh được. Tuy vậy nếu giá trị Mph quá lớn sẽ dẫn đến tải trọng động lớn ảnh hưởng đến tính bề