Phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ học văn

phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ học văn Dạy văn - dạy cái gì? Dạy như thế nào? Học văn - học cái gì gì? Học như thế nào. Tất cả những điều đó đã được mọi người quan tâm và bàn luận tới. Theo tôi để đạt được mục đích và chất lượng dạy học đó là phải đổi mới phương pháo dạy học: phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Việc đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là ta phủ nhận những phương pháp truyền thống trưóc đây mà đổi mới chúng ta phải phát huy những mật tích cực của phương pháp đó đồng thời loại bỏ nhũng hạn chế của phương pháp cũ nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của việc đổi mới về nội dung chương trình sách giáo khoa. Muốn đổi mới phương pháp dạy học, nâng coa chất lượng giờ lên lớp trước hết giáo viên phải nghiên cứu bài dạy một cách chu đáo, thấu hiểu để làm chủ giờ lên lớp. Thực hiện một cách nhuần nhuyễn các thao tác để tạo sự gần gũi, nghiêm túc với học sinh nhằm gây hứng thú, thu hút học sinh suy nghĩ tư duy. Muốn toạ được những hứng khởi của giờ học việc hỏi bài cũ giới thiệu bài phải sát với bài dạy tạo ra những lí thú dẫn các em vào bài mới hấp dẫn như vậy giờ dạy mới thành công. Cụ thể trong bài viết này tôi muốn đưa ra giờ dạy ngữ vân lớp 8 bài: Nhớ rừng của Thế Lữ. Đối với học sinh lớp 8 bất đầu làm quen với “Thơ mới”. Trước hết giáo viên phải cho học sinh làm quen với khái niệm “Thơ mới”và phong trào “Thơ mới”. “Thơ mới” dùng để gọi tên một thể thơ: Thơ tự do ( số chữ trong câu và số câu trong bài không hạn định) “Thơ mới” ra đời và phát triển thành một phong trào thơ (thơ lãng mạn). như vậy học sinh phân biệt được “Thơ mới” và thơ cũ. Về tác giả: “Nhớ rừng” được viết vào chặng đầu thơ mới (1932-1935) . giai đoạn lịch sử có nhiều biến động nên ông mang nậng tâm sự thời thế, Bài “Nhớ rừng”diễn tả tâm sự u uất của con hổ bị sa cơ- tức người anh hùng chiến bại nhưng vẫn đẹp vẫn anh hùng. và có thể coi đây là tiếng vọnh yêu nước. Như vậy học sẽ cảm nhận được cảm xúc nhà thơ qua lời con hổ ở vườn bách thú. Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài thơ, có thể giáo viên đọc mẫu (hoặc hướng dẫn học sinh đọc). Tiếp gọi học sinh đọc bài thơ. Chú ý đến giọng điệu và cách ngắt nhịp . Học sinh thường ngắt nhịp theo đà nên dễ sai. khi đọc sai nhịp thì câu thơ dể hiểu sai. Ví dụ ở câu: Ta đợi chết mảnh mật trời gay gắt. Đa số học sinh đọc theo nhịp : Ta đợi chết/ mảnh mặt trời/ gay gắt/ Như vậy câu thơ sẽ vô nghĩa quá. cần cho học sinh thấy được cái sai và học sinh phải đọc lại ngắt nhịp cho đúng. Ta đợi / chết mảnh mặt trời gay gắt. Như vậy câu thơ mới có nghĩa ( chờ cho mặt trời lặn màn đêm buông xuống để ta chiếm phần riêng bí mật). Tiếp đến tìm hiểu phần chú thích để hiểu văn bản được cặn kẽ hơn. Vì chú thích là một phần của tìm hiểu bài. Trước đây phần chú thích chúng ta hầu như chưa chú ý đến. Học sinh đọc bài và suy nghĩ tìm hiều nội dung từng đoạn. Giáo viên dành 3-4 phút cho từng nhóm thảo luận. Sau khi học sinh phát biểu(có thể là ý kiến cá nhân hoặc ý kiến của nhóm) Giáo viên cho học sinh tự đánh giá và nhận xét để tìm ra câu trả lời phù hợp với nội dung từng đoạn.Như vậy giáo viên đã tạo điều kiện cho học sinh suy nghĩ tự học để chiếm lĩnh văn bản, giáo viên chỉ là người hướng dẫn. Đó chính là sự đổi mới cơ bản của phương pháp dạy học. Phát huy tính chủ động sáng tạo , học sinh có ý thức tự học tự nghiên cứu tư duy để có chính kiến của mình đối với vấn đề mình nghiên cứu môtj cách có khoa học, lô gích mà giáo viên chỉ là người hướng dẫn. Theophương pháp truyền thống trước đây giáo viên thường đưa ra ý kiến của mình áp đặc cho học sinh và bắt học sinh phải công nhận và tuân theo đó là lối học thụ động dẫn tới học sinh sẽ nhàm chán và chất lượng dạy - học chưa cao. Để hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản một cách say mê hứng thú giáo viên phải chuẩn bị đưọc hệ thống câu hỏi hay, linh hoạt tránh sự nhàm chán, đơn điệu. câu hỏi phải có nội dung gợi tình huống tư duy cho học sinh. ở sách giáo khoa câu hỏi 2 viết ra dài dòng học sinh khó hiểu , giáo viên tự điều chỉnh cho ngắn gọn phù hợp , dễ hiểu hơn. không nhất thiết phải sử dụng nguyên câu hỏi. Có thể hỏi: Em hiểu vì sao tác giả mượn “ lời con hổ trong vườn bách thú” không ? Như thế học sinh sẽ dễ nhìn nhận được vấn đề rõ ràng hơn, tự tin hơn và học sinh trả lời dễ dàng hơn. Tác giả mượn “ lời con hổ ở vườn bách thú” để tiện nói lên một cách đầy đủ sâu sắc tâm sự một lớp người lúc bấy giờ. Cảnh vườn bách thú chính là xã hội đương thời được cảm nhận qua tâm hồn lãng mạn của nhà thơ. Để tìm hiểu những cảnh tượng đối lập trong bài thơ học sinh biết kết hợp nội dung từng đoạn cho thích hợp. Học sinh đọc và xác định: Đoạn 1-4 : Cảnh tượng miêu tả vườn bách thú nơi con hổ bị nhốt. Đoạn 2-3: Cảnh núi non hùng vĩ nơi con hổ ngự trị ngày xưa. Phân tích 2 cảnh tượng đó giáo viên hướng dẫn học sinh kẻ đôi bảng như thế học sinh dễ dàng nhận thấy cảnh đối lập + Cảnh núi non hùng vĩ xưa + Cảnh vườn bách thú nơi con hổ tung hoành nơi con hổ bị giam cầm Mộng tưởng dĩ vãng Cảnh thực tại ? Cảnh mộng tưởng dĩ vãng và thực tại được miêu tả như thế nào?. Chúa tể của muôn loài Làm thứ đồ chơi ngang bầy sói bọn dở hơi Tung hoành nơi núi non hùng vĩ Nhốt chặt trong lồng sắt Từ hai cảnh đó học sinh thấy được tâm trạng con hổ trong vườn bách thú. ? Trong vường bách thú con hổ có tâm trạng gì? Trong sự tù túng không có cách gì thoát khỏi con hổ đành buông xuôi bất lực, ngao ngán: “ Nằm dài chờ ngày tháng dần trôi”. Học sinh đọc tiếp đoạn 4 chú ý ngắt nhịp đúng, diễn cảm. ? Cảnh tượng trong vườn bách thú dưới con mắt của con hổ được nhìn nhận, đánh giá như thế nào? Đó là cảnh tầm thường giả dối, học đòi, bắt chước. ? Em có nhận xét gì về giọng điệu, nhịp điệu đoạn thơ? Giọng giễu nhại, nhịp ngắn dồn dập ở hai đầu câu nhưng ở câu tiếp theo đọc dài ra có giọng chán chường khinh miệt. ? Cảnh vườn bách thú chính là cảnh nào tác giả muốn nói đến? Đó chính là thực tại xã hội đương thời được cảm nhận qua tâm hồn lãng mạn của nhà thơ.. Tâm trạng con hổ chính là thái độ của họ (một lớp người) đối với xã hội, thất vọng chán chường. Là tâm trạng chung của thế hệ, trở thành căn bệnh chung của xã hội, thời đại . Từ cảnh thực tại bị giam cầm tù túng thì dĩ vãng lại hiện ra sống động trong nó. Học sinh đọc đoạn 2-3 ? Đoạn 2-3 miêu tả cảnh gì?. Học sinh nhắc lại Đó là cảnh sơn lâm hùng vĩ và hình ảnh con hổ chúa sơn lâm ngự trị trong vương quốc của nó. ? Em hãy tìm những hình ảnh tiêu biểu đặc sắc miêu tả cảnh đại ngàn?. Học sinh sẽ nhận biết những hình ảnh đó một cách khá chính xác: Bóng cả cây già, gió gào ngàn, nguồn hét núi, thét khúc trường ca dữ dội, hoang vu bí mật, là chốn ngàn năm cao cả âm u Cảnh núi non hùng vĩ đầy oai linh là cảnh rừng ghê gớm. ? Cảnh vật ở đây dưới con mắt con hổ được nhìn nhận như thế nào? Cái gì cũng lớn lao cũng dữ dội phi thường ? Tư thế con hổ trong phông màn đó ra sao? Ta bước chân lên dõng dạc đàng hoàng Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng Vờn bóng âm thầm lá gai cỏ sắc ? những từ ngữ đó diễn tả điều gì? Những từ ngữ giàu chất tạo hình diễn tả chính xác vẽ đẹp vừa uy nghi dũng mạnh,vừa mêm,f mại uyển chuyển. Rồi dĩ vãng lại tràn về trong nỗi nhớ rừng da diết đến cháy ruột của con hổ. Cảnh một thời huy hoàng nơi núi rừng hùng vĩ: “ đâu những đêm vàng bên bờ suối, ta say mồi đứng uống ánh trăng tan, những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn, ta lạng ngắm giang sơn ta đổi mới và những chiều lênh láng máu sau rừng…ta chiếm phần riêng bí mật. ? Em nhận xét gì về tư thế con hổ? Cảnh núi rừng hùng vĩ thơ mộng con hổ nổi bật lên với tư thế lẫm liệt kiêu hùng. Thật là chúa sơn lâm đầy uy lực. Dĩ vãng huy hoàng tràn về trong nỗi nhớ bao nhiêu thì nỗi đau đớn nhớ tiếc khôn nguôi. Nỗi đau bật ra tiếng than tràn đầy u uất. Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu? Như vậy việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu hai cảnh tượng trong bốn đoạn của bài thơ. Học sinh hình dũng sự đối lập gay gắt giữa hai cảnh đối lập đó, hai thế giới. Qua đó ta hiểu được nổi bất hoà giữa thực tại và niêm khao khát tự do mãnh liệt của nhà thơ, của một lớp người thời đó . ? Tâm trạng (nhân vật lãng mạn) chính là tâm trạng của ai? Đó là tâm trạng chung của người dân Việt Nam mất nước khi đó phải chịu cảnh “nhục nhằn tù hãm” để “gặm khối căm hờn” và nối tiếc khôn nguôi “ thời oanh liệt” của lịch sử với bao chiến công vẻ vang. Như vậy tiếng con hổ chính là tiếng lòng sâu thẳm của chính họ ? Nét nghệ thuật nổi bật của bài thơ là gì?. Qua phân tích nội dung ý nghĩa của mỗi đoạn học sinh thấy được cái hay trong từng đoạn, từng cảnh và cả bài tràn đầy cảm hứng lãng mạn. Ngôn ngữ giàu chất trữ tình, gợi hình đầy ấn tượng. Nhịp thơ linh hoạt, âm điệu dồi dào phong phú, nhất quán, liền mạch và tràn đầy cảm xúc. Từ đó học sinh rút ra được điều cần ghi nhớ về nội dung và nghệ thuật . Trong bài viết này tôi không đưa ra bảng đối chiếu chất lượng của hai phương pháp dạy học: Phương pháp truyền thống với phương pháp mới. Nhưng một điều chắc chắn rằng việc đổi mới phương pháp dạy học mới đáp ứng kịp việc đổi mới chương trình nội dung sách giáo khoa, là bước quyết định nâng cao chất lượng hoạt động dạy học. Trên đây là ý kiến của cá nhân tôi thực hiện trong quá trình giảng dạy được minh chứng cụ thể trong một tiết, tôi mạnh dạn đưa ra để cùng đồng nghiệp xây dựng phương pháp dạy học ngày càng tốt hơn nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ./.