Sáng kiến kinh nghiệm môn Ngữ văn

I . ®Æt vÊn ®Ò Tri thøc v¨n häc lµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng cña mäi sù ph¸t triÓn vÒ trÝ tuÖ vµ t©m hån con ng­êi. VÞ trÝ vai trß cña v¨n häc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh©n c¸ch cña häc sinh lµ hÕt søc träng yÕu. V¨n häc mang l¹i cho c¸c em nh÷ng tri thøc, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ cuéc ®êi, x· héi, con ng­êi. Mçi t¸c phÈm v¨n häc sÏ båi ®¾p phï sa ngät lµnh cho t©m hån trÎ th¬. C¸c em sÏ lÜnh héi ë ®ã c¸i hay c¸i ®Ñp.Cho nªn, vÊn ®Ò d¹y häc v¨n trong nhµ tr­êng ®­îc c¶ n­íc quan t©m. Bao giê ng­êi ta còng nªu lªn vÊn ®Ò cÇn ph¶i ph¸t huy høng thó cho häc sinh. Tuy nhiªn ®©y vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i. Nh÷ng gi¸ trÞ t¸c phÈm v¨n häc nãi chung, th¬ nãi riªng mang l¹i kh«ng thÓ ®o ®Õm ®­îc. Ph¶i h­íng dÉn häc sinh khai th¸c tiÕp cËn kh¸m ph¸ kh«ng thÓ cøng nh¾c theo khu«n mÉu cã s½n mµ ph¶i ®¸nh thøc, khªu gîi t©m hån rung ®éng cña häc sinh. Gi¸o viªn ph¶i biÕt c¸ch ®èt ch¸y lªn trong lßng häc sinh nh÷ng tia löa, nh÷ng t×nh c¶m, nh÷ng nguån rung ®éng s©u l¾ng nhÊt. Cho ®Õn lóc nµy chóng ta vÉn coi viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc cña häc sinh lµ cèt lâi trong viÖc d¹y häc Ng÷ v¨n. ViÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc c¶m thô cña häc sinh THCS vÒ kh¸m ph¸ t¸c phÈm v¨n häc nhÊt lµ høng thó häc th¬ míi ®ang lµ vÊn ®Ò tr¨n trë cña mçi gi¸o viªn. Bëi løa tuæi häc sinh THCS nhËn thøc c¶m tÝnh cã vai trß quan träng cßn t­ duy ®Ó nhËn thøc lÝ tÝnh b¾t ®Çu ph¸t triÓn nh­ng l¹i thiªn vÒ t­ duy trùc quan h×nh ¶nh. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ gi¶i m· t¸c phÈm cßn thÊp, ®iÒu ®ã lµm cho c¸c em mÊt h¼n høng thó. Trong qu¸ tr×nh vËn dông lÝ thuyÕt vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y t«i tù ý thøc ®­îc r»ng: D¹y m«n Ng÷ v¨n thËt kh«ng dÔ chót nµo, ®Æc biÖt víi ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa míi hiÖn hµnh. T«i thùc sù b¨n kho¨n, tr¨n trë, lµm sao ®Ó cho häc sinh say s­a, høng thó häc tËp m«n Ng÷ v¨n mµ kh«ng bÞ “mÆt tr¸i” cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t¸c ®éng hay lµ nãi nh­ mét sè ng­êi vÉn th­êng nãi ®ã lµ t×nh tr¹ng häc sinh ch¸n häc m«n Ng÷ v¨n ®Ó lao vµo nh÷ng m«n khoa häc tù nhiªn bëi lÏ dÔ t×m ®­îc nh÷ng ngµnh nghÒ phï hîp sau nµy. Tr­íc t×nh h×nh nh­ vËy h¬n ai hÕt gi¸o viªn ph¶i tù mµy mß, nç lùc, kiªn tr×...trong gi¶ng d¹y ®Ó gãp phÇn chÆn ®øng t×nh tr¹ng nµy ®ång thêi lµm cho c¸c em ngµy cµng høng thó, thÝch häc m«n Ng÷ v¨n h¬n n÷a. II. Gi¶I quyÕt vÊn ®Ò TÊt c¶ nh÷ng ý t­ëng, môc tiªu nhiÖm vô ë trªn lµ qu¸ réng v× m«n Ng÷ v¨n bao gåm phÇn V¨n b¶n, TËp lµm v¨n vµ TiÕng ViÖt. Riªng phÇn V¨n b¶n ®· cã ®Õn hµng tr¨m t¸c phÈm cña bèn khèi 6, 7, 8,9 nªn t«i kh«ng cã tham väng tr×nh bµy suy nghÜ, viÖc lµm ®èi víi mét vÊn ®Ò lín nh­ vËy. ChÝnh v× thÕ t«i chØ chän mét ®Ò tµi gãi gän trong mét t¸c phÈm, ®ã lµ: “H­íng dÉn häc sinh ph©n tÝch, c¶m nhËn v¨n b¶n Nhí rõng cña nhµ th¬ ThÕ L÷”. Mét thùc tÕ ®Æt ra lµ d¹y v¨n xu«i ®· khã, d¹y th¬ l¹i cµng khã h¬n bëi lÏ th¬ nã mang tÝnh h×nh t­îng, tÝnh hµm sóc, tÝnh ®a nghÜa. §Æc biÖt ®©y l¹i lµ bµi th¬ ®Çu tiªn nh­ ng­êi ta vÉn th­êng nãi mét c¸ch h×nh t­îng lµ: Nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho phong trµo “Th¬ míi”. ChÝnh v× lÏ ®ã yªu cÇu ®Çu tiªn ng­êi gi¸o viªn ph¶i lµm râ ®Ó häc sinh nhËn ra sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a th¬ míi vµ th¬ cò. §èi víi th¬ cò häc sinh ®· ®­îc häc nhiÒu thÓ lo¹i nh­ thÊt ng«n b¸t có, thÊt ng«n tø tuyÖt ( §­êng luËt ), thÓ th¬ cæ truyÒn d©n téc nh­: lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t, ngò ng«n ... Gi¸o viªn cÇn lµm mét phÐp so s¸nh gi÷a c¸c bµi th¬ cò víi bµi th¬ míi víi bµi th¬ Nhí rõng ( ®Æc tr­ng cho thÓ th¬ míi ) cã nh­ vËy viÖc h×nh thµnh kh¸i niÖm cho c¸c em míi cã chiÒu s©u ®­îc. Sau khi häc xong bµi ®Çu tiªn trong phÇn th¬ míi nµy häc sinh rót ra ®­îc kÕt luËn : Th¬ míi mang tÝnh t­îng tr­ng vµ s¸ng t¹o nhiÒu h¬n, cho nªn t¸c gi¶ tù do tr×nh bµy m¹ch c¶m xóc cña m×nh kh«ng bÞ rµng buéc, gß bã bëi mét lo¹t nh÷ng quy t¾c kh¾t khe, nghiªm ngÆt ®ã lµ sè c©u, ch÷, niªm, luËt, ®èi. Nã kh«ng bÞ chi phèi bëi tÝnh ­íc lÖ: thÝ dô khi t¶ phong c¶nh th× ph¶i chän nh÷ng c¶nh m¬ mµng, b¶ng l·ng s­¬ng khãi, l¸ ng« vµng; khi nãi vÒ h×nh t­îng ng­êi phô n÷ ®Ñp ph¶i lµ h×nh ¶nh c©y liÔu, ®µo, mai, khu«n mÆt ph¶i trßn trÜnh, phóc hËu nh­ mÆt tr¨ng. Qua nh÷ng chi tiÕt so s¸nh b­íc ®Çu nµy häc sinh ®· c¶m thÊy thó vÞ khi c¸c em ®ang ®øng tr­íc mét sù kh¸m ph¸ míi l¹ vÒ th¬ míi, nã kh¸c h¼n víi nh÷ng bµi tr­íc ®©y tõng häc. Bµi th¬ “Nhí rõng “ khi míi ra ®êi nã ®· nhanh chãng chiÕm ®­îc t×nh c¶m cña ®éc gi¶.Trong v¨n b¶n nµy ph¶i chØ ra cho häc sinh rÊt nhiÒu thµnh c«ng ë lÜnh vùc nghÖ thuËt ( ®Æc biÖt lµ sö dông nghÖ thuËt tu tõ ). Trong toµn bµi t¸c gi¶ sö dông ph­¬ng ph¸p ®i ng­îc l¹i ph­¬ng ph¸p nh©n ho¸ ( Nh©n hãa lµ qu¸ tr×nh biÕn nh÷ng con vËt, sù vËt cã suy nghÜ, c¶m xóc nh­ con ng­êi nh­ng trong bµi th¬ nµy t¸c gi¶ ( nãi riªng ) nh÷ng ng­êi d©n n« lÖ (nãi chung) l¹i trë thµnh biÓu t­îng con hæ trong v­ên b¸ch thó). T¸c gi¶ ®· ho¸ th©n thµnh con hæ vµ khÐo lÐo lång vµo ®ã c¶m xóc, t©m tr¹ng cña con ng­êi. NghÖ thuËt thø hai còng kh«ng kÐm phÇn ®Æc s¾c ®ã lµ ph­¬ng ph¸p cô thÓ ho¸, t¹o nªn nh÷ng h×nh t­îng cô thÓ cho v¨n b¶n, chi tiÕt hÊp dÉn nhÊt trong t¸c phÈm: “Nµo ®©u nh÷ng ®ªm vµng bªn bê suèi Ta say måi ®øng uèng ¸nh tr¨ng tan”? ChØ trong hai c©u th¬ t¸c gi¶ ®· phèi hîp sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p nghÖ thuËt: - C©u hái tu tõ, tõ chØ mµu s¾c, næi tréi h¬n hÕt lµ ph­¬ng ph¸p cô thÓ ho¸ khiÕn cho c¶nh vËt huyÒn ¶o, lung linh, m¬ mµng.Khi gi¶ng vÒ nh÷ng c©u th¬ nµy theo t«i nghÜ gi¸o viªn nªn liªn hÖ ®Õn nh÷ng vÇn th¬ cña cè nh©n còng ®· sö dông thµnh c«ng ph­¬ng ph¸p nghÖ thuËt nµy. ThÝ dô trong th¬ NguyÔn Tr·i: “§ªm thanh híp nguyÖt nghiªng chÐn” ¸nh tr¨ng cô thÓ ®Õn møc soi vµo chÐn r­îu, hoµ tan trong ®ã, khiÕn cho cô NguyÔn t­ëng chõng nh­ uèng c¶ tr¨ng vµo lßng, vµo d¹. Mét sù hoµ nhËp tuyÖt vêi gi÷a thiªn nhiªn vµ con ng­êi mµ ta ®· gÆp l¹i h×nh t­îng nµy trong th¬ Hµn MÆc Tö: “ThuyÒn ai ®Ëu bÕn s«ng tr¨ng ®ã? Cã chë tr¨ng vÒ kÞp tèi nay ? ” Ngoµi chi tiÕt ®ã ra trong bµi cßn cã mét sè tõ còng øng dông ph­¬ng ph¸p cô thÓ ho¸: thÝ dô nh­ tõ “gËm” bÞ nhèt trong còi s¾t c¨m hên, uÊt hËn ®· ®«ng ®Æc l¹i khèi “gËm” m·i mµ kh«ng tan, cßng “gËm” cµng cay ®¾ng khi chóa s¬n l©m ph¶i n»m trong còi s¾t, lµm thø ®å ch¬i, bÞ tÇm th­êng ho¸, bÞ xuèng cÊp. Còng qua v¨n b¶n chØ ph©n tÝch cho c¸c em thÊy ®­îc sù thµnh c«ng, tÝnh hÊp dÉn cßn ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®éng tõ diÔn t¶ hµnh ®éng vµ t¸i hiÖn c¸c ho¹t ®éng. ThÝ dô: §éng tõ: “gi­¬ng”, “giÔu” khiÕn cho ng­êi ta hiÓu ®­îc con hæ d­êng nh­ hiÓu ®­îc ¸nh m¾t ch©m chäc, khinh bØ cña con ng­êi. Dïng mét lo¹t ®éng tõ võa gîi nªn d¸ng vÏ, ©m thanh nh­: “l­în”, “cuén”, “vên”, “qu¾c”, ”hÐt”, “thÐt’’, d¸ng vÎ nhanh nhÑn, mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn,©m thanh d÷ tîn cña con hæ. Tõ ®ã gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh liªn t­ëng ®Õn lßng c¨m thï, søc m¹nh cña nh÷ng ng­êi d©n sèng trong hoµn c¶nh lóc bÊy giê. §äc bµi th¬ ta c¶m nhËn sù ®Çy ¾p nh¹c ®iÖu nãi vÒ nçi nhí ®­îc kÕt tinh bëi t×nh yªu thiªn nhiªn ®Õn quÆn lßng vµ nçi nhí v« cïng, v« tËn.Nh÷ng c©u hái tu tõ liªn tiÕp xuÊt hiÖn nh­ kiÕm t×m bao hoµi niÖm trong ký øc, nhí triÒn miªn bÊt cø trong thêi ®iÓm nµo, ngµy hay ®ªm, m­a hay n¾ng, b×nh minh hay lóc hoµng h«n, nhí lóc thøc vµ nhí ngay c¶ trong giÊc ngñ. Gi¸o viªn cho häc sinh ph©n tÝch, c¶m nhËn kü m­êi c©u th¬ hay nhÊt cña bµi. “ Nµo ®©u nh÷ng ®ªm vµng bªn bê suèi Ta say måi ®øng uèng ¸nh tr¨ng tan? §©u nh÷ng chiÒu m­a chuyÓn bèn ph­¬ng ngµn Ta lÆng ng¾m giang san ta ®æi míi? §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi TiÕng chim ca giÊc ngñ ta t­ng bõng? §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng Ta ®îi chÕt m·nh mÆt trêi gay g¾t §Ó ta chiÕm lÊy thªm phÇn bÝ mËt? Than «i! thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ” Sau nçi nhí vÒ mét thêi vµng son, mét thêi oanh liÖt bçng Chóa s¬n l©m chît tØnh méng trë vÒ víi thùc t¹i víi c¸i còi r¾t ®au ®ín vµ cay ®¾ng v« cïng. §ã lµ mét sù sôp ®æ, nçi thÊt väng, vµ còng chÝnh lµ lêi tr¨ng trèi, gi· biÖt, t¹ tõ cuéc sèng. Cho häc sinh hiÓu ®­îc bµi th¬ lµ mét trong sè m­êi bµi th¬ hay nhÊt cña phong trµo “Th¬ míi“ trong vßng gÇn m­êi n¨m tõ 1932 -1941. T¸c phÈm kh¾c ho¹ thµnh c«ng, ®Æc s¾c h×nh t­îng chóa s¬n l©m trong nçi ®au sa c¬, thÊt thÕ nh­ng vÉn ¸nh lªn niÒm kiªu h·nh, tù hµo vÒ nh÷ng chuçi ngµy ªm ®Ñp, huy hoµng mµ m×nh ®· tõng ®­îc sèng, kÝn ®¸o göi vµo trong ®ã c¸i gi¸ cña tù do vµ kh¸t väng ®­îc tù do. §iÒu mµ B¸c Hå kÝnh yªu ®· tæng kÕt thµnh ch©n lÝ: “Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp, tù do”. Tãm l¹i, muèn häc sinh ph©n tÝch, c¶m nhËn tèt bµi th¬ cÇn h­íng dÉn mét c¸ch cô thÓ: 1. H­íng dÉn häc sinh chuÈn bÞ bµi ë nhµ : a. Yªu cÇu cña viÖc chuÈn bÞ : Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y chóng ta thÊy kh©u chuÈn bÞ cña häc sinh cßn bÞ coi nhÑ , gi¸o viªn kh«ng h­íng dÉn cô thÓ cho häc sinh. MÊy phót cuèi cïng cña giê häc gi¸o viªn dÆn häc sinh so¹n nh÷ng c©u hái trong s¸ch gi¸o khoa vµ kÕt qu¶ häc sinh chuÈn bÞ ®Õn ®©u gi¸o viªn ch­a quan t©m. ViÖc chuÈn bÞ cña häc sinh kh«ng ¨n khíp hoÆc kh«ng liªn quan g× mÊy ®Õn ho¹t ®éng cña thÇy- trß trªn líp. Qu¸ tr×nh ph©n tÝch, c¶m nhËn mét t¸c phÈm v¨n ch­¬ng trong nhµ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh s­ ph¹m cã ®Þnh h­íng, cã môc ®Ých râ rÖt. Ngay tõ viÖc chuÈn bÞ bµi ë nhµ häc sinh vÉn cÇn ®­îc h­íng vµo quü ®¹o cÇn thiÕt. Néi dung chuÈn bÞ ë nhµ cña häc sinh cã nhiÒu mÆt ®a d¹ng. Cã thÓ lµ tËp ®äc, t×m hiÓu tõ khã, suy nghÜ vÒ mét chi tiÕt nghÖ thuËt, mét kiÕn thøc cô thÓ. Néi dung chñ yÕu lµ nh»m kh¬i dËy høng thó cña häc sinh ®èi víi t¸c phÈm vµ ®Þnh h­íng cho c¸c em nh÷ng vÊn ®Ò then chèt mµ gi¸o viªn sÏ h­íng dÉn c¸c em ®i s©u ph¸t hiÖn trªn líp. b. LËp hÖ thèng c©u hái: Gi¸o viªn c¨n cø vµo môc tiªu cÇn ®¹t, néi dung c©u hái trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó ®­a ra hÖ thèng c©u hái tõ nhËn biÕt ®Õn t­ duy tÝch cùc cña häc sinh. Cô thÓ khi h­íng dÉn häc sinh chuÈn bÞ v¨n b¶n “ Nhí rõng’’ cña nhµ th¬ ThÕ L÷ ë Ng÷ v¨n 8- TËp 2 gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn häc sinh so¹n chu ®¸o theo hÖ thèng c©u hái sau: * Yªu cÇu ®äc v¨n b¶n: LÇn mét ®äc l­ít thËt nhanh nhËn diÖn c©u ch÷ cña bµi häc, lÇn hai ®äc chËm h¬n, quan s¸t, suy ngÉm ®Ó hiÓu ®­îc t¸c phÈm. Sau ®ã ®äc thuéc lßng v¨n b¶n. * §äc chó thÝch: - HiÓu ®­îc nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶, sù nghiÖp s¸ng t¸c. - §äc kÜ phÇn gi¶i nghÜa tõ khã ®Ó hiÓu ®­îc néi dung v¨n b¶n. * T×m hiÓu v¨n b¶n. - V¨n b¶n ®­îc viÕt vµo thêi gian nµo? Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña v¨n b¶n? - V¨n b¶n gåm cã mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n cã néi dung g×? - C©u th¬ ®Çu bµi cã nh÷ng tõ nµo ®¸ng l­u ý? v× sao? - Thö thay c¸c tõ “ gËm ’’ vµ “ khèi ” b»ng nh÷ng tõ kh¸c so s¸nh ý nghÜa biÓu c¶m cña chóng? - V× sao con hæ l¹i c¨m hên ®Õn thÕ? - T­ thÕ n»m dµi tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua nãi lªn t×nh thÕ g× cña nã? - C¶nh rõng nói ngµy x­a hiÖn lªn trong nçi nhí cña con hæ nh­ thÕ nµo ? Trong hai c©u th¬: "Ta b­íc ch©n lªn dâng d¹c, ®­êng hoµng L­în tÊm th©n nh­ sãng cuén nhÞp nhµng" - H·y nhËn xÐt vÒ nhÞp th¬, h×nh ¶nh th¬? - ¶nh h­ëng cña chóa rõng khi nã xuÊt hiÖn ®èi víi mu«n loµi nh­ thÕ nµo? T©m tr¹ng cña hæ khi Êy ra sao? - Cã ý kiÕn cho r»ng ®o¹n th¬ thø ba nh­ bé tranh tø b×nh ®éc ®¸o vÒ Chóa s¬n l©m. ý kiÕn cña em ? - Trë vÒ c¶nh thùc t¹i víi c¸i b©y giê, c¶nh vËt ë ®o¹n th¬ thø t­ cã g× kh¸c víi c¶nh vËt ë ®o¹n ®Çu bµi th¬? - ThËt ra c¸i mµ con hæ c¨m ghÐt nhÊt lµ g×? V× sao? - §o¹n cuèi më ®Çu vµ kÕt thóc b»ng hai c©u biÓu c¶m më ®Çu b»ng tõ “hìi” nãi lªn ®iÒu g×? - T¹i sao t¸c gi¶ kh«ng nãi th¼ng t©m tr¹ng,c¶m xóc cña m×nh mµ l¹i m­în lêi con hæ bÞ nhèt trong v­ên b¸ch thó? - V× sao cã thÓ nãi bµi th¬ ®· kh¬i gîi lßng yªu n­íc thÇm kÝn cña ng­êi d©n mÊt n­íc nh÷ng n¨m 30 thÕ kØ tr­íc? Sè l­îng c©u hái trªn so víi s¸ch gi¸o khoa cã dµi h¬n nh­ng cô thÓ gióp häc sinh dÔ nhËn biÕt. 2. Tæ chøc nghiªn cøu t×m hiÓu t¸c phÈm trªn líp: Tæ chøc giê d¹y häc t¸c phÈm trªn líp cÇn ph¶i linh ho¹t vÒ trËt tù vµ nhÞp ®é nh­ng vÉn ®¶m b¶o yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c. Cho nªn gi¸o ¸n lµ ®Ò c­¬ng, néi dung ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh ®Ó th©m nhËp t¸c phÈm ®ã chÝnh lµ ho¹t ®éng cña thÇy trß trªn líp. a. Ho¹t ®éng cña häc sinh trªn líp: TÝnh tÝch cùc cña häc sinh ®­îc thÓ hiÖn râ nhÊt ë ho¹t ®éng trªn líp . Gi¸o viªn gióp häc sinh ®­îc tù thÓ hiÖn nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh khi t×m hiÓu v¨n b¶n . Gi¸o viªn tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó mäi ®èi t­îng häc sinh ®­îc tham gia, nhÊt lµ ®èi t­îng häc sinh yÕu. - Ho¹t ®éng c¸ nh©n häc sinh: Tham gia t×m hiÓu v¨n b¶n dùa trªn viÖc häc sinh chuÈn bÞ bµi ë nhµ. Khi gi¸o viªn ®Æt c©u hái häc sinh ®éc lËp suy nghÜ chuÈn bÞ ý kiÕn ®Ó tham gia ho¹t ®éng trªn líp c©u hái tõ dÔ ®Õn khã, tõ nhËn biÕt ®Õn ph©n tÝch, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸...kh¸i qu¸t vÊn ®Ò. + C©u hái dÔ nhËn biÕt ®èi víi häc sinh yÕu, trung b×nh. - Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ ThÕ L÷ ? - Bµi th¬ ®­îc viÕt vµo thêi gian nµo? - Cho biÕt hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña bµi th¬? + C©u hái ph©n tÝch ®¸nh gi¸, nhËn xÐt, so s¸nh ®èi víi häc sinh kh¸ giái. - T¹i sao t¸c gi¶ kh«ng nãi th¼ng t©m tr¹ng, c¶m xóc cña m×nh mµ l¹i m­în lêi con hæ bÞ nhèt trong v­ên b¸ch thó? - T­ thÕ n»m dµi tr«ng ngµy th¸ng dÇn qua nãi lªn t×nh thÕ g× cña nã? Trong bµi th¬ cã hai c¶nh ®­îc miªu t¶ ®Çy Ên t­îng: C¶nh v­ên b¸ch thó n¬i con hæ bÞ nhèt, c¶nh nói rõng hïng vÜ n¬i con hæ ngù trÞ. - H·y ph©n tÝch tõng c¶nh t­îng ®Ó thÊy ®­îc sù ®èi lËp gi÷a hai c¶nh ®ã? - Ho¹t ®éng nhãm: Trong tiÕt häc gi¸o viªn ®Æt c©u hái kh«ng ph¶i lóc nµo ho¹t ®éng c¸ nh©n còng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c©u hái.Ho¹t ®éng nhãm sÏ gióp häc sinh ®­îc trao ®æi ý kiÕn víi b¹n ®ång thêi còng tù ®¸nh gi¸ ®­îc ý kiÕn cña m×nh, cña b¹n ®Ó thèng nhÊt ý hiÓu ®óng tham gia x©y dùng bµi häc. Tuy nhiªn do thêi gian cña tiÕt häc kh«ng nhiÒu nªn cÇn tæ chøc ho¹t ®éng nhãm nhá( hai em ngåi cïng bµn ) ®Ó trao ®æi míi cã hiÓu qu¶ häc tËp. Ho¹t ®éng nµy ®­îc thùc hiÖn ë tiÕt häc t¹o ®­îc thãi quen häc tËp cho c¸c em. VÝ dô: Gi¸o viªn ®­a t×nh huèng: - T©m sù cña con hæ ë v­ên b¸ch thó cã g× gÇn gñi víi t©m sù ng­êi ViÖt Nam ®­¬ng thêi? - Ho¹t ®éng tËp thÓ: Sau khi tõng c¸ nh©n ®éc lËp suy nghÜ c©u hái hoÆc nhãm thèng nhÊt ý kiÕn, c¸c em ®­îc tham gia x©y dùng bµi häc tr­íc líp theo h­íng dÉn cña gi¸o viªn. Ho¹t ®éng nµy rÌn cho häc sinh kÜ n¨ng nãi , kÜ n¨ng nghe, quan s¸t nhËn xÐt ý kiÕn ®óng, sai cña m×nh, cña b¹n t¹o thÕ chñ ®éng cho c¸c em. Gi¸o viªn cÇn huy ®éng ®­îc c¸c ®èi t­îng tham gia nhÊt lµ nh÷ng em Ýt nãi hoÆc nãi nhá. Tr¸nh c¸c ý kiÕn lÆp l¹i mµ nªn bæ sung ý kiÕn ®Ó hoµn chØnh néi dung chÝnh. Khi tr¶ lêi rÌn kÜ n¨ng nãi thµnh c©u, nãi ®óng tõ ng÷, nãi to râ rµng, theo m¹ch v¨n. VÝ dô: Bµi th¬ trµn ®Çy c¶m xóc l·ng m¹n. VËy, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu nµo? Gi¸o viªn nªu c©u hái tiÕp: H·y nhËn xÐt b¹n tr¶ lêi ®· ®óng néi dung ch­a, viÖc b¹n dïng tõ diÔn ®¹t cã phï hîp kh«ng? Mét häc sinh kh¸c ph¸t hiÖn dïng tõ sai sÏ dÉn ®Õn néi dung tr¶ lêi thiÕu chÝnh x¸c - häc sinh ®ã ch÷a l¹i . Nh­ vËy ho¹t ®éng tËp thÓ ®· gióp c¸c em ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, c¸c em tù tin ë b¶n th©n ®Ó tranh luËn gióp viÖc häc tËp cã kÕt qu¶. b. Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn: Muèn giê häc cã hiÖu qu¶ tr­íc hÕt gi¸o viªn ph¶i kiªm tra c«ng viÖc chuÈn bÞ cña häc sinh ë nhµ. §©y lµ b­íc cÇn thiÕt ®Ó dÉn d¾t häc sinh ®i vµo thÕ giíi nghÖ thuËt cña bµi th¬. ViÖc h­íng dÉn häc sinh kh¸m ph¸ bµi v¨n chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc mét khi gi¸o viªn n¾m ch¾c ®­îc t©m thÕ häc sinh tr­íc khi b­íc vµo bµi th¬. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph¶i linh ho¹t ®a d¹ng. Trong mét tiÕt tiÕt häc kh«ng ®¬n thuÇn chØ sö dông mét hoÆc hai ph­¬ng ph¸p mµ gi¸o viªn ph¶i biÕt vËn dông kÕt hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p nh­: Ph­¬ng ph¸p tÝch hîp, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp , ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i gîi më, ph­¬ng ph¸p so s¸nh, ph­¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh. Trong ph­¬ng ph¸p d¹y häc, viÖc gi¸o viªn ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña trß cã t¸c ®éng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc ®Õn c¸c em. Khi trß tr¶ lêi sai gi¸o viªn kh«ng nªn b¸c bá, chª tr¸ch ý kiÕn cña c¸c em mµ gi¸o viªn cÇn khÝch lÖ ®éng viªn trß lµm viÖc trªn líp. §èi víi nh÷ng häc sinh tr¶ lêi ®óng, gi¸o viªn cÇn ®éng viªn kÞp thêi, tuyªn d­¬ng, khen ngîi hoÆc cho ®iÓm tèt. Nh­ vËy häc sinh míi tù tin ®Ó ho¹t ®éng bµi häc. Trªn ®©y lµ nh÷ng ph­¬ng ph¸p chÝnh mµ t«i th­êng sö dông khi tiÕn hµnh giê häc v¨n b¶n. KÕt qu¶ thùc hiÖn: Trªn ®©y t«i ®· thÓ hiÖn tr×nh tù h­íng dÉn häc sinh ph©n tÝch c¶m nhËn vÒ mét v¨n b¶n cô thÓ. §iÒu ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh sù høng thó cña häc sinh trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn ®ã lµ sù say s­a, nhiÖt t×nh, sù ®ång c¶m gi÷a t¸c gi¶ vµ ng­êi d¹y. TiÕp theo ®ã lµ viÖc c¶m nhËn mét c¸ch tinh tÕ, s©u s¾c gi¸ trÞ vÒ mÆt nghÖ thuËt cña v¨n b¶n, råi h­íng c¸c em liªn t­ëng, më réng kiÕn thøc qua nh÷ng t¸c gi¶ vµ nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ. T«i ®· thö nghiÖm ë v¨n b¶n “Nhí rõng” víi nhiÒu ®èi t­îng häc sinh kh¸c nhau vµ thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: B¶ng kÕt qu¶ kiÓm chøng tr­íc vµ sau khi thùc hiÖn ®Ò tµi: N¨m häc 2004-2005 2005- 2006 Lo¹i Líp sè HS T K TB Y Sè HS T K TB Y 8B 45 3 9 21 12 46 8 15 19 4 8C 44 2 7 22 13 45 7 16 20 2 III. KÕt luËn - kiÕn nghÞ. 1. KÕt luËn: Tuy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ häc tËp kh¶ quan nh­ng trong líp vÉn cßn mét sè häc sinh ch­a ch¨m häc: ChuÈn bÞ bµi vµ lµm bµi cßn thiÕu, s¬ sµi, ghi bµi ë líp ch­a ®Çy ®ñ, ch­a tÝch cùc tham gia ho¹t ®éng t×m hiÓu, ch­a tham gia c¸c phong trµo bÒ næi nh­ viÕt b¸o, th¶o luËn ho¹t ®éng v¨n nghÖ. V× vËy mçi gi¸o viªn ®Òu ph¶i cã kÕ ho¹ch ®Ó gi¶i quyÕt trong thêi gian tíi. Muèn häc sinh høng thó chê ®ãn mét giê häc ng÷ v¨n ng­êi gi¸o viªn ph¶i t¹o ®­îc niÒm tin yªu cña häc sinh. Gi¸o viªn ph¶i v÷ng vµng nghiÖp vô chuyªn m«n, chñ ®éng tæ chøc cho häc sinh ®­îc ho¹t ®éng trªn líp ®Ó c¸c em ®­îc ph¸t huy kh¶ n¨ng ë mäi kh©u häc tËp. §ång thêi gi¸o viªn còng ph¶i ®æi míi kh©u kiÓm tra, ®¸nh gia ®Ó kÞp thêi ®éng viªn uèn n¾n ý thø häc hái cho häc sinh. §Æc biÖt trong c¸c tiÕt phô ®¹o båi d­ìng häc sinh giái cµng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy theo tr×nh tù ph­¬ng ph¸p c¶m nhËn nµy. 2. KiÕn nghÞ: §èi víi häc sinh, gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y nªn cho c¸c em häc thuéc lßng vµ cÇn ®i s©u vµo ph©n tÝch, c¶m nhËn vÒ néi dung, nghÖ thuËt b»ng c¸ch tù tr×nh bµy c¶m nhËn theo c¸ch riªng cña m×nh. Muèn c¶m nhËn tèt ph¶i ®Æt bµi th¬ nµy trong hoµn c¶nh s¸ng t¸c vµ vÞ trÝ “Th¬ Míi”. Trªn ®©y lµ mét sè suy nghÜ cña t«i trong qu¸ tr×nh d¹y v¨n b¶n “Nhí rõng” (cña nhµ th¬ ThÕ L÷ - Ng÷ v¨n 8 TËp 2 ). RÊt mong sù nhËn xÐt, gãp ý cña tÊt c¶ c¸c ®ång nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n !