Sáng kiến kinh nghiệm Tạo hứng thú học tập bộ môn lịch sử ở bậc trung học cơ sở bằng trò chơi giải ô chữ

Sáng kiến kinh nghiệm Đề tài tạo hứng thú học tập bộ môn lịch sử ở bậc trung học cơ sở bằng trò chơi giải ô chữ ************** Đặt vấn đề. I. Cơ sở lí luận Dạy học là một quá trình dưới sự hoạt động tổ chức, điều khiển của người giáo viên, còn người học tự giác tích cực, chủ động biết tự tổ chức điều khiển hoạt động nhận thức học tập của mình. Đặc thù học tập môn lịch sử của bậc trung học cơ sở, các em phải tiếp cận với nhiều sự kiện lịch sử , với những vị anh hùng, những danh nhân lịch sử vĩ đại không chỉ của dân tộc mà cả của thế giới từ cổ đến kim, từ cận đến hiện đại . Khi học lịch sử thì yêu cầu các em phải nhớ sự kiện và hiểu nội dung bài học một cách chính xác, đầy đủ. Bởi vậy khi học, buộc các em phải cần cù, chịu khó lĩnh hội kiến thức thì mới thực sự đạt được kết quả cao. Vì thế bộ môn Lịch sử khó gây được hứng thú học tập ở các em. Theo tôi, để học sinh tiếp thu nhanh, nhớ lâu, trong giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường THCS giáo viên phải phát huy được tính tích cực của học sinh. Muốn vậy, giáo viên phải tạo được hứng thú học tập của các em, để các em dễ dàng tiếp thu kiến thức mà không bị gò ép. II. Cơ sở thực tiễn. Trong thực tế, hầu hết học sinh chưa ham học, chưa thực sự yêu thích bộ môn lịch sử, chỉ đối phó tức thời, năng lực tiếp thu còn hạn chế, điều kiện học tập của các em còn chưa đáp ứng được với yêu cầu nội dung và phương pháp đổi mới giáo dục hiện nay. Chất lượng của bộ môn lịch sử đã đến lúc “báo động”. Bên cạnh đó một số giáo viên soạn bài chưa chu đáo, có phần còn khiếm khuyết khi xác định nhiệm vụ và vai trò bộ môn lịch sử. Hoặc có thể khi giảng dạy người giáo viên chưa thực sự tâm huyết với bộ môn; giảng dạy còn nặng một chiều truyền thụ kiến thức. Tạo sự gò bó, nhàm chán trong lĩnh hội kiến thức của học sinh. Là người giáo viên trực tiếp cầm phấn giảng dạy bộ môn Lịch sử tôi rất băn khoăn về vấn đề học tập của các em. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn lịch sử là cả một vấn đề. Đặt ra yêu cầu đối với cả người dạy và người học. Trò phải hứng thú, say mê; thầy phải phát huy được tính tích cực ở trò, phải khơi dậy được niềm đam mê ở trò. Trong quá trình giảng dạy tôi đã cố gắng học hỏi bạn bè đồng nghiệp, đồng thời nghiên cứu về một số giải pháp nhằm tạo hứng thú học tập của học sinh , góp phần nâng cao chất lượng dạy học cho học sinh ở bộ môn Lịch sử. Giải quyết vấn đề. I. Thực trạng. Thực ra từ trước đến nay, đa số giáo viên ở trường do điều kiện dạy học, thiết bị còn có phần hạn chế nên khi giảng dạy hầu như giờ học chưa sôi nổi, học sinh chưa có hứng thú học tập, giờ học nhàm chán, nên hiệu quả gìơ học đạt kết quả chưa cao. Qua khảo sát đầu năm tôi thu được kết quả như sau: Kết quả. Khối lớp. Tổng số học sinh Khá-Giỏi Trung bình Dưới trung bình 8 104 34 % 51 % 15 % 9 122 36 % 51 % 13 % II. Nguyên nhân. Theo tôi, những nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là: - Giáo viên chưa thực sự đầu tư cho giờ dạy. - Học sinh chưa yêu thích bộ môn lịch sử. - Giáo viên và học sinh chưa bắt kịp với sự đổi mới phương pháp dạy và học. III. Giải pháp. Xuất phát từ thực tế bộ môn và qúa trình giảng dạy của mình tôi thấy cần tạo ra cho học sinh một không khí học tập sôi nổi, hứng thú hơn trong khi dạy học lịch sử. Có như vậy học sinh mới yêu thích bộ môn và sẽ nâng cao được chất lượng dạy học bộ môn. Thiết nghĩ rằng trò chơi trong các giờ học Lịch sử không chỉ nhằm mục đích giải trí cho học sinh mà còn tạo nên một không khí hăng say học tập. Các em phải có thể độc lập suy nghĩ tìm tòi hoặc phối hợp với các bạn trong nhóm để có đáp án nhanh chính xác. Vì thế khi các em được học Lịch sử qua hình thức trò chơi sẽ thấy thoải mái hơn, hứng thú hơn, từ đó mà ghi nhớ tốt những kiến thức cơ bản . Có nhiều biện pháp để tạo hứng thú học tập cho học sinh. Trong khuôn khổ của một bài kinh nghiệm, tôi xin trình bày một biện pháp mà tôi đã sử dụng trong quá trình soạn giảng và đã thu được kết quả tốt, được bạn bè đồng nghiệp đánh giá cao: Tạo hứng thú học tập bộ môn lịch sử ở bậc THCS bằng trò chơi giải ô chữ. 1.Cách tạo ô chữ. Khi soạn bài, tôi thiết kế một hệ thống ô chữ lịch sử với các ô chữ hàng ngang và một ô chữ hàng dọc. Mỗi ô chữ hàng ngang là một đơn vị kiến thức trong bài học và sẽ có một chữ cái chìa khoá. Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh giải đáp các ô chữ hàng ngang. Sau khi giải hết các ô chữ hàng ngang với các chữ cái tìm được, giáo viên yêu cầu học sinh tìm ô chữ hàng dọc. Ô chữ hàng dọc sẽ là nội dung kiến thức cơ bản nhất của bài học. 2. Sử dụng ô chữ. Với ô chữ lịch sử, tôi thường sử dụng vào khâu củng cố bài học, hoặc có thể sử dụng để kiểm tra kiến thức sau khi học một chương, một giai đoạn lịch sử. Để thực hiện trò chơi giải ô chữ, tôi dành một khoảng thời gian là 5 phút Cách thứ nhất: Hoạt động nhóm. B1: Chia lớp làm ba nhóm, giáo viên phát phiếu học tập cho các em thảo luận nhóm. B2: Giáo viên chiếu ô chữ lên máy chiếu hắt. Đồng thời kẻ ô chữ vào ba bảng phụ treo lên bảng. B3: Học sinh ba nhóm thi đua nhau lên bảng điền vào các ô chữ. Nhóm nào hoàn thành ô chữ trước và đúng sẽ chiến thắng. B4: Giáo viên yêu cầu học sinh tìm ô chữ hàng dọc và trình bày hiểu biết của em về ô chữ hàng dọc đó. B5: Giáo viên chiếu ô chữ hoàn chỉnh lên máy chiếu hắt. Nhận xét và tuyên dương nhóm làm tốt. Cách thứ hai: Hoạt động độc lập. Giáo viên đóng vai trò là một MC, cho học sinh tự do lựa chọn ô chữ hàng ngang tuỳ thích. Sau khi lần lượt học sinh giải các ô chữ hàng ngang, các chữ cái chìa khoá sẽ xuất hiện; giáo viên cho học sinh tìm ô chữ hàng dọc và trình bày hiểu biết của em về ô chữ hàng dọc. Kết thúc, giáo viên nhận xét và tuyên dương những học sinh làm tốt. 3. Thiết kế ô chữ. a. Ô chữ thứ nhất: Bài 25. Phong trào nông dân Tây Sơn. Tiết 53. I. Khởi nghĩa nông dân Tây Sơn. ( Lịch sử lớp 7) Ô chữ gồm có 6 ô chữ hàng ngang và một ô chữ hàng dọc: 1 2 3 4 5 6 - Hàng ngang số 1: Có 6 chữ cái: Một loại lâm sản mà nhân dân Đàng Trong phải nộp cho quan lại. - Hàng ngang số 2: Có 6 chữ cái: Một hình thức bóc lột của quan lại đối với nông dân - Hàng ngang số 3: Có 8 chữ cái: Tên một nhà bác học nước ta thế kỉ XVIII. - Hàng ngang số 4: Có 10 chữ cái: Tên một trong những người lãnh đạo cuộc khởi nghĩaTây Sơn. - Hàng ngang số 5: Có5 chữ cái: Nơi lập căn cứ đầu tiên của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn. - Hàng ngang số 6: Có 9 chữ cái: Căn cứ của cuộc khởi nghĩa Chàng Lía. Đáp án ô chữ: 1 S ừ N G T Ê 2 3 4 5 6 T Ô T H U ế L Ê Q ú Y Đ Ô N N G U Y ễ N N H ạ C A N K H Ê T R U Ô N G M Â Y Ô chữ hàng dọc là: Suy yếu b. Ô chữ thứ hai: Bài 13. Tiết 15. Tổng kết lịch sử thế giới hiện đại từ sau năm 1945 đến nay. (Lịch sử 9) Ô chữ gồm có 6 ô chữ hàng ngang và một ô chữ hàng dọc: 1 2 3 4 5 6 - Hàng ngang số 1: Có 10 chữ cái: Sự đối đầu Xô-Mĩ đưa thế giới đứng trước nguy cơ này. - Hàng ngang số 2: Có 4 chữ cái: Tên một khối quân sự do Mĩ thiết lập. - Hàng ngang số 3: Có 7 chữ cái: Tên của nhà du hành vũ trụ đầu tiên bay vòng quanh Trái đất. - Hàng ngang số 4: Có 5 chữ cái: Mĩ và các nước Đế quốc tiến hành nhiều cuộc chiến tranh để nhằm thực hiện điều này đối với các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước thuộc địa và phụ thuộc. - Hàng ngang số 5: Có 7 chữ cái: Chính sách đối ngoại của Liên Xô. - Hàng ngang số 6: Có 7 chữ cái: Tên của vị Tổng thống Mĩ tham dự Hội nghị I-an-ta. Đáp án ô chữ: 1 2 C H I ế N T R A N H N A T Ô 3 4 G A G A R I N Đ à N á P 5 H O à B ì N H 6 R U Z Ơ V E N Ô chữ hàng dọc: Hai phe. IV. Kết quả. Với mong muốn sáng tạo cho học sinh có hứng thú học tập, đồng thời nhớ và hiểu được lâu khi học tập bộ môn lịch sử , tôi thường xuyên tổ chức hình thức trò chơi này trong các giờ học, và nhận thấy rằng trò chơi đã góp phần tích cực tạo được hứng thú học tập cho các em , giờ học sôi nổi hơn, học sinh hăng say học tập tìm hiểu, chất lượng học của các em được nâng lên rõ rệt . Cuối năm, các lớp sử tôi dạy đạt kết quả như sau: Kết quả. Khối lớp. Tổng số học sinh Khá-Giỏi Trung bình Dưới trung bình 8 104 42 % 52 % 6 % 9 122 46 % 51 % 3 % c. Bài học kinh nghiệm: - Khi tổ chức trò chơi giáo viên phải phổ biến rõ luật chơi cho học sinh: Thành phần tham gia, thời gian, số lượng câu hỏi, phần thưởng… Trò chơi có thể chơi vào cuối giờ học để củng cố bài học, hoặc có thể dùng trò chơi để kiểm tra kiến thức của học sinh sau khi học xong một thời kỳ, một giai đoạn lịch sử …Các câu hỏi cho mỗi ô chữ phải tập trung vào các đơn vị kiến thức lịch sử cần ghi nhớ. Ô chữ hàng dọc phải là nội dung kiến thức quan trọng, bao trùm lên toàn bộ bài học hoặc của một chương, một giai đoạn lịch sử. - Trò chơi chỉ là một phần trong tiết học để góp phần tạo hứng thú học tập cho các em. Tránh tình trạng lạm dụng quá mức, biến giờ học thành trò chơi sẽ làm mất thời gian và gây nên phản tác dụng. - Để trò chơi thành công, đòi hỏi giáo viên luôn phải tìm tòi , sáng tạo, chuẩn bị công phu, trước khi đến lớp. D. kết luận: Với trò chơi trên, tôi đã áp dụng vào thực tiễn học tập của các em trong các tiết học, nó đã thực sự đem lại hứng thú học tập, các em học tập sôi nổi, hiệu quả hơn. Bởi ngoài việc chơi, hơn hết là các em được ghi nhớ các đơn vị kiến thức một cách nhẹ nhàng, không gượng ép, nặng nề. “Học mà chơi, chơi mà học”. Và dần dần các em yêu thích hơn bộ môn lịch sử. Tôi hy vọng rằng với biện pháp trên sẽ góp phần nâng cao chất lượng học tập ở bộ môn lịch sử nói riêng và các bộ môn khác nói chung. Trên đây là một ý kiến nhỏ của riêng tôi nên không tránh khỏi những khiếm khuyết, vậy tôi rất thành tâm mong bạn đọc góp ý kiến xây dựng, để ý kiến của tôi hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn./.