Giáo án Lịch sử Lớp 11 - Bài 4: Các nước Đông Nam Á cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX - Nguyễn Đình Hữu

SOẠN DẠY Ngày 5 tháng 9 năm 2010 Ngày 6 tháng 9 năm 2010 Bài 4 Tiết PPCT: 4&5 CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á (Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX) I- MỤC TIÊU BÀI HỌC 1- Về kiến thức: - Nắm được tình hình các nước Đông Nam Á từ nửa sau thế kỷ XIX và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở khu vực này. - Thấy rõ vai trò của các giai cấp (đặc biệt là tư sản dân tộc và giai cấp công nhân) trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. - Nắm được những nét chính về các cuộc đấu tranh giải phóng giải phóng dân tộc tiêu biểu cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX ở các nước Đông Nam Á. 2- Về kỹ năng: - Biết sử dụng lược đồ Đông Nam Á cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX để trình bày những sự kiện tiêu biểu. - Phân biệt những nét chung, riêng của các nước trong khu vực Đông Nam Á trong thời kỳ này. 3- Về thái độ: - Nhận thức đúng về thời kỳ phát triển sôi động của phong trào giải phóng dân tộc chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân. - Có tinh thần đoàn kết, hữu nghị, ủng hộ cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do, tiến bộ của nhân dân các nước trong khu vực. II- CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ: - Lược đồ Đông Nam Á cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. - Các tài liệu chuyên khảo về Inđônêxia, Lào, Phi-lip-pin vào đầu thế kỷ XX. - Tranh ảnh các nhân vật, sự kiện lịch sử liên quan đến bài học III- HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC: 1- Ổn định lớp: 2- Kiểm tra bài cũ: 4’ Câu 1: Nêu nhận xét của em về phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc từ giữa thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX? Câu 2: Nêu kết quả của cuộc cách mạng Tân Hợi. Vì sao cách mạng này là cuộc cách mạng tư sản không triệt để? 3- Dẫn dắt vào bài mới: 1’ Trong khi Ấn Độ, Trung Quốc lần lượt trở thành nước thuộc địa và nửa thuộc địa thì các quốc gia Đông Nam Á nằm giữa hai tiểu lục địa này cũng lần lượt rơi vào ách thống trị của chủ nghĩa thực dân - trừ Xiêm (Thái Lan). Để hiểu được quá trình chủ nghĩa thực dân xâm lược các nước Đông Nam Á và phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân của nhân dân các nước Đông Nam Á, chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay. TL HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ NỘI DUNG 15’ *Hoạt động 1 - GV dùng bản đồ giới thiệu khu vực Đông Nam Á cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX - GV hỏi: Tại sao Đông Nam Á trở thành đối tượng xâm lược của tư bản phương Tây? - GV treo lên bảng bảng thống kê do GV làm sẵn để làm thông tin phản hồi, yêu cầu HS theo dõi và so sánh với phần HS tự làm để chỉnh sửa (xem phần tư liệu). *Cá nhân: - HS theo dõi bản đồ và SGK, kết hợp với những hiểu biết sau khi học bài Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản để trả lời. - HS theo dõi SGK lập bảng thống kê về quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á theo mẫu sau: 1- Quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân vào các nước Đông Nam Á. 1.1. Nguyên nhân Đông Nam Á bị xâm lược: - Đông Nam Á có vị trí chiến lược quan trọng, giàu tài nguyên.. - Từ giữa thế kỷ XIX, các nước tư bản đua nhau xâm chiếm hầu hết các nước ĐNÁ - Chế độ phong kiến ở ĐNA khủng hoảng triền miên. 1.2. Quá trình thực dân xâm lược Đông Nam Á: Tên các nước Đông Nam Á Thực dân xâm lược Thời gian hoàn thành xâm lược In-đô-nê-xi-a Hà Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha. Giữa thế kỷ XIX, Hà Lan hoàn thành xâm lược và đặt ách thống trị Phi-lip-pin Tây Ban Nha, Mỹ - Năm 1899-1902, Mỹ chiến tranh với Phi-lip-pin biến quần đảo này thành thuộc địa của Mỹ. Miến Điện Anh Năm 1885, Anh thôn tính rồi sáp nhập nước này thành 1 tỉnh của Ấn Độ. Ma-lai-xi-a Anh Đầu thế kỷ XX, Mã-lai trở thành thuộc địa của Anh Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia Pháp Cuối thế kỷ XIX, Pháp hoàn thành xâm chiếm 3 nước Đông Dương Xiêm (Thái Lan) Anh- Pháp tranh chấp Xiêm vẫn giữ được độc lập 10’ Hoạt động 2 - GV đàm thoại với HS một số nét về đất nước Inđônêxia - Giữa thế kỷ XIX, Hà Lan đã hoàn thành xâm lược đặt ách thống trị Inđônêxia. Chính sách thống trị của Hà Lan đã làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. - GV yêu cầu HS theo dõi SGK, lập niên biểu thống kê các cuộc đấu tranh của nhân dân Inđônêxia chống thực dân Hà Lan trong thế kỷ XIX theo mẫu sau: *Cả lớp, cá nhân. HS trả lời: + Inđônêxia là một quần đảo rộng lớn. Hình dáng Inđônêxia như “một chũi ngọc quấn vào đường xích đạo” . + Có vị trí chiến lược quan trọng. + Là một nước giàu tài nguyên. + Inđônêxia còn là một nước có lịch sử lâu đời. - HS theo dõi SGK lập bảng thống kê. 2- Phong trào chống thực dân Hà Lan của nhân dân Inđônêxia: angeran Diponegoro lãnh đạo phong trào cách mạng ở Indonesia 1825-1830 Khởi nghĩa A – chê Thời gian Phong trào 1870 - Phong trào đấu tranh của nhân dân A- chê. 1873 – 1909 - Khởi nghĩa ở Tây Xu-ma-tơ-ra 1878 – 1907 - Đấu tranh của Ba-tắc 1884 - 1886 - Đấu tranh của Ca-li-man-ta 1890 - Khởi nghĩa nông dân do Sa-min lãnh đạo (điển hình) - Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, phong trào yêu nước mang màu sắc mới với sự tham gia của công nhân và tư sản. 10’ *Hoạt động 3 - Yêu cầu hs đọc SGK và tóm lược nét chính của phong trào chống dân ở Philippin. - Gv cho hs xem ảnh chân dung của 2 lãnh tụ của xu hướng bạo động và cải cách. JOSE RIZAL- Hô-xê Ri-dan (Phi líp pin) * Cá nhân - Nêu nét chính nét chính của phong trào chống dân ở Philippin. BONIFACIO ( PHILIPPIN ) - So sánh với các nước ĐNÁ Khác và rút ra nhận xét 3- Phong trào chống thực dân ở Philippin: - Giữa TK XVI Tây Ban Nha xâm lược Phi-lip-pin và tiến hành khai thác thuộc địa. - Năm 1872 nhân dân Ca-vi-tô nổi dậy khởi nghĩa nhưng bị đàn áp. - Những năm cuối thế kỷ XIX xuất hiện 2 xu hướng đấu tranh ở Phi-lip-pin: + Xu hướng cải cách của Hô-xê Ri-dan. + Xu hướng bạo động của Bô-ni-pha-xi-ô. Năm 1896 Bô-ni-pha-xi-ô phát động K/n nhưng bị đàn áp. - Năm 1898 Mĩ nhân cơ hội xâm nhập Phi-lip-pin đánh bại Tây Ban Nha. - Nhân dân Philippin nổi dậy đấu tranh chống Mĩ nhưng đến 1902 thì thất bại => Philippin trở thành thuộc địa của Mĩ. 10’ *Hoạt động 1 - GV đặt câu hỏi: Em hãy nói lên những hiểu biết của mình về đất nước Campuchia? - GV yêu cầu HS lập bảng thống kê theo mẫu sau: *Cả lớp, cá nhân: - HS dựa vào những hiểu biết ở lớp 10 kết hợp với kiến thức xã hội trả lời. 4- Phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Campuchia: - Năm 1884, Pháp biến Campuchia thành thuộc địa của Pháp. * Phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Campuchia: Tên phong trào khởi nghĩa Thời gian Địa bàn hoạt động Kết quả - Khởi nghĩa Si-vô-tha - 1861- 1892 - Tấn công cố đô U-đông và Phnôm Pênh. - Thất bại - Khởi nghĩa A-cha Xoa - 1863-1866 - Các tỉnh biên giới Việt Nam, nhân dân Châu Đốc, Hà Tiên ủng hộ A-cha-xoa chống Pháp. - Thất bại - Khởi nghĩa Pu-côm-bô - 1866-1867 - Lập căn cứ ở Tây Ninh (Việt Nam), sau đó tấn công về Campuchia kiểm soát Pa-man, tấn công U-đông - Thất bại 10’ * Hoạt động 2: cả lớp, cá nhân - Em biết gì về nước Lào? - GV nhận xét, bổ sung” Từ giữa thế kỷ XIX, Lào, Campuchia, Việt Nam có cùng một hoàn cảnh lịch sử. - GV yêu cầu HS lập bảng thống kê phong trào đấư tranh chống Pháp của nhân dân Lào đầu thế kỷ XX - HS dựa vào kiến thức đã học ở lớp 10 và kiến thức xã hội của mình để trả lời. - HS theo dõi SGK và lập bảng tại lớp hoặc về nhà làm 5- Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Lào đầu thế kỷ XX - Lào thực sự trở thành thuộc địa của Pháp từ năm 1893. Tên khởi nghĩa Thời gian Địa bàn hoạt động Kết quả - Khởi nghĩa Pha-ca-đuốc 1901 – 1903 - Xa-va-na-khet, Đường 9, biên giới Việt-Lào. - Thất bại - Khởi nghĩa Ông Kẹo và Côm-ma-đam 1901 – 1937 - Cao nguyên Bô-lô-ven - Thất bại - Khởi nghĩa Châu-pa-chay 1918 - 1922 - Bắc Lào, Tây Bắc Việt Nam - Thất bại - GV mở rộng giảng về cuộc khởi nghĩa Ông Kẹo (cuộc khởi nghĩa tiêu biểu kéo dài 37 năm). - GV hỏi: Em có nhận xét gì về phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Lào đầu thế kỷ XX? - HS dựa vào 2 phần đã học trả lời. * Nhận xét: - Diễn ra liên tục sôi nổi nhưng còn mang tính tự phát. - Hình thức đấu tranh chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang. - Lãnh đạo là các sĩ phu yêu nước và nông dân. 15’ *Hoạt động 3 - GV giới thiệu bối cảnh lịch sử Thái Lan từ giữa thế kỷ XVIII đến giữa thế kỷ XIX . + Trước sự đe doạ của phương Tây, Ra-ma IV (Mông-kit ở ngôi từ 1851-1868) chủ trương mở cửa buôn bán với bên ngoài. + Ra-ma V (Chu-la-long-con ở ngôi từ 1868-1910) là con người uyên bác tài ba đã tiến hành nhiều chính sách cải cách - GV chia cả lớp thành 3 nhóm và giao nhiệm vụ cho từng nhóm tìm hiểu cải cách Ra-ma V: - GV kết luận: Trong bối cảnh chung của châu Á, Thái Lan đã thực hiện chính sách cải cách, vì vậy mà Thái Lan vẫn giữ được độc lập, thoát khỏi thân phận thuộc địa. - Tính chất cuộc cải cách ở Thái Lan mang tính chất gì? *Thảo luận nhóm - Nhóm 1: Chính sách cải cách về kinh tế (nông nghiệp, công thương nghiệp) - Nhóm 2: Chính sách cải cách chính trị-xã hội - Nhóm 3: Ch.sách đối ngoại. Chu-la-long-con (Ra-ma V) => Tính chất: + Thái Lan phát triển theo hướng tư bản chủ nghĩa và giữ được chủ quyền độc lập. + Tính chất một cuộc cách mạng tư sản không triệt để. Trong bối cảnh chung của châu Á, Thái Lan đã thực hiện đường lối cải cách, chính nhờ đó mà Thái Lan thoát khỏi thân phận thuộc địa giữ được độc lập. 6- Xiêm giữa thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX: - Ra-ma V thực hiện nhiều chính sách cải cách. - Kinh tế: + Nông nghiệp : Nhà nước giảm nhẹ thuế ruộng, xoá bỏ chế độ lao dịch. + Công thương nghiệp: Khuyến khích tư nhân bỏ vốn kinh doanh, xây dựng nhà máy, mở hiệu buôn, ngân hàng. - Chính trị: + Cải cách theo mẫu phương Tây. + Đứng đầu nhà nước vẩn là vua, giúp việc có hội đồng nhà nước (nghị viện ), chính phủ có 12 bộ trưởng. + Quân đội, toà án, trường học được cải cách theo khuôn mẫu phương Tây. - Xã hội : Xoá bỏ chế độ nô lệ vì nợ → giải phóng người lao động. - Đối ngoại: Thực hiện chính sách ngoại giao mềm dẻo “ngoại giao ngọn tre”. 5- Củng cố: 3’ - Nguyên nhân dẫn đến phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á là do ách thống trị, bóc lột tàn bạo của chủ nghĩa thực dân. - Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á bùng nổ mạnh mẽ nhưng đều thất bại song sẽ tạo tiền đề cho giai đoạn sau. - Nhờ cải cách mà Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á thoát khỏi thân phận thuộc địa. 6- Dặn dò: + HS học bài, trả lời câu hỏi trong SGK + Sưu tầm tài liệu về các nước Mĩ-latinh cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. IV- RÚT KINH NGHIỆM: