Giáo án Ngữ văn 10 Tuần 5 tiết19-20: truyện an dương vương và mị châu- trọng thủy

TUẦN 5 Tiết19-20 TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU- TRỌNG THỦY Ngày 20-9-2008 @Ä{Ã? I-MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp HS: + Nắm được đặc trưng cơ bản của truyền thuyết qua tìm hiểu một câu chuyện cụ thể. Truyện kể về sự kiện lịch sử đời trước và giải thích nguyên nhân theo cách nghĩ và cách cảm nhận của người đời sau. + Nhận thức được bài học kinh nghiệm giữ nước ẩn sau câu chuyện tình yêu, tinh thần cảnh giác với kẻ thù xâm lược, cách xử lý đúng đắn mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, giữa hạnh phúc tình yêu tuổi trẻ và vận mệnh của dân tộc, của đất nước. II-PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN -SGK, SGV, thiết kế bài học -Bảng phụ, bút lông III-CÁCH THỨC TIẾN HÀNH Tổ chức dạy học theo cách kết hợp các hình thức phát vấn, thảo luận. IV-TIẾN HÀNH DẠY HỌC 1-Ổn định lớp 2-Kiểm tra bài cũ: * Câu 1: Phân tích hình tượng vị tù trưởng anh hùng Đăm Săn trong công cuộc chiến đấu để bảo vệ uy tín, hạnh phúc cá nhân và cộng đồng trong chiến thắng Mtao Mxây. * Câu 2: Em có nhận xét gì về cảnh nhười nghệ sĩ dân gian miêu tả cảnh dân làng của Mtao Mxây theo Đăm Săn? Qua đó em hiểu gì mục đích mà các nghệ nhân muốn gửi gắm qua truyện? 3-Giới thiệu bài mới: Khi nêu nhận xét đánh giá về truyện “An Dương Vương và Trọng Thủy Mị Châu” nhà thơ Tố Hữu đã viết : “Tôi kể ngày xưa truyện Mị Châu Trái tim lầm chỗ để trên đầu Nỏ thần vô ý trao tay giặc Nên nỗi cơ đồ đắm bể sâu” Đoạn thơ trên Tố Hữu đã nêu rõ nguyên nhân dẫn đến việc vua An Dương Vương để nước Âu Lạc rơi vào tay Triệu Đà, nàng Mị Châu đáng thương hay đáng trách? Chúng ta sẽ có những lời phán xét sau khi đã tìm hiểu về câu chuyện truyền thuyết nói trên. HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH NỘI DUNG Hoạt động 1 : Đọc tiểu dẫn SGK và cho biết truyền thuyết thường phản ánh những nội dung gì? n phát biểu khái niệm Truyện An Dương Vương và Mị Châu Trọng Thủy phản ánh về vấn đề gì? Vào thời kỳ nào trong lịch sử nước ta? n phát biểu phần chuẩn bị ở vơ.û Cho biết xuất xứ truyện. + Phát biểu xuất xứ. Truyện có thể chia bố cục mấy phần? Nội dung của mỗi phần? n Bố cục chia thành 4 đoạn : + Đoạn 1 : Từ đầu à“bèn xin hòa” vua An Dương Vương xây thành làm nỏ từ thất bại đến thành công nhờ sự giúp đỡ của Rùa Vàng và chiến thắng giặc lần nhất. + Đoạn 2 :” Không bao lâugcứu được nhau” Trọng Thủy ăn cắp nỏ thần. +Đoạn 3:Diễn biến của cuộc chiến tranh lần 2giữa 2 nước và kết thúc bi kịch đối với cha con An Dương Vương. + Đoạn 4: Kết cụ cay đắng và nhục nhã dối với Trọng Thủy cùng chi tiết” ngọc trai giếng nước” có ý nghĩa minh oan cho Mị Châu. c Làng Cổ Loa – huyện Đông Anh – Hà Nội là quần thể di tích lịch sử văn hóa lâu đời lâu đời: + Đền thượng thờ ADV. + Am bà chùa thờ công chúa Mị Châu với tượng không đầu. + Chếch về bên phải đền Thượng là giếng đất đầy nước gọi là “giếng ngọc”- nơi Trọng Thủy tự tử. Phát biểu chủ đề? n HS đọc VB và nhận xét cách đọc Hoạt dộng 2 : Do đâu mà ADV được thần linh giúp đỡ ? Em hãy kể về sự giúp đỡ thần kỳ đó? Dân gian muốn thể hiện cách đánh giá thế nào về nhà vua ? n làm việc cá nhân. ADV được thần linh giúp đỡ vìđã có ý thức đề cao cảnh giác,lo xây thành, chuẩn bị vũ khí từ khi giạc chưa đến g ca ngợi nhà vua và tự hào về chiến công xây thành chế nỏ, chiến thắng giặc ngoại xâm. Giảng : Viêc Rùa vàng giúp ADV có ý nghĩa : + Lý tưởng hóa việc xây thành. + Tổ tiên, cha ông đời trước luôn giúp đỡ con cháu đời sau. Nhờ có cha ông mà trở nên hiển hách. Cha ông nhờ con cháu mà càng rạng rỡ anh hùng àtruyền thống của dân tộc ta. Sự mất cảnh giác của ADV biểu hiện như thế nào? Mơ hồ về bản chất ngoan cố của kẻ thù xâm lược: gả con cho con trai kẻ thù; ỷ lại vào vũ khí, ko phòng bị khi kẻ thù đến. Thái độ ADV thế nào trước lời nói của Rùa vàng! Sáng tạo những chi tiết về Rùa vàng và việc nhà vua tự tay chém đầu con gái… nhân dân muốn biểu lộ thái độ, tình cảm gì đối với nhân vật lịch sử ADV và việc mất nước Âu Lạc? Em có đồng tình với thái độ và tình cảm của nhân dân đối với ADV không? Nhân dân gửi gắm lòng kính trọng đối với thái độ dũng cảm của vị anh hùng, phê phán thái độ mất cảnh giác của MỊ Châu,là lờ giải thích lí do mất nước nhằm xoa dịu nỗi đau mất nước. Trong việc mất nước, Mị Châu đã phạm phải sai lầm gì? Cho HS phát biểu ý kiến riêng câu hỏi 2/43gGV đưa ra nhận định Phải biết sáng suốt, biết đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên trên tình riêng Phán xét của nhân dân ra sao trước lỗi lầm của Mị Châu? Lời của Rùa Vàng chính là lời kết tội của nhân dân Theo em sự phán xét đó có quá đáng không? Tại sao? Có tội phải trừng nhất là nàng đã gây ra tội lớn,mặc dù nghiêm khắc kết tội nhưng vẫn thể hiện sự sự bao dung, niềm cảm thông với sự trong trắng ngây thơ khi phạm tội một cách vô tình Qua cái của Mị Châu người xưa muốn nhắc nhở thế hệ sau điều gì? Trả lời: + Không nên vì tình riêng mà quên cái chung. + Có những cái chung đòi hỏi con người đôi khi phải hi sinh cái riêng để giữ cho trọn vẹn nghĩa vụ và trách nhiệm của mình. c Có nhiều phán xét về Trọng Thủy.Em chọn ý kiến nào sau đây ? Tại sao ? 1. Kẻ thù AL, bội nghĩa & lừa dối cha con ADV. 2. Gián điệp nguy hiểm, người chồng nặng tình với vợ. 3. Con trai bất hiếu, con rể phản bội, người chồng lừa dối. 4. Vừa là kẻ thù AL, vừa là nạn nhân chiến tranh xâm lược. Trọng Thủy gây nên sự sụp đổ cơ đồ Âu Lạc và cái chết của hai cha con Mị Châu, theo em Trọng Thủy có đáng trách không?Vì sao? Em có nhận xét gì về chi tiết “ngọc trai, giếng nước”? +”ngọc trai”:lời khấn của Mị Châu trước khi chết +”Giếng nước”: có hồn Trọng Thủy hòa cùng nỗi ân hận vô hạn +”Ngọc trai khi rửa trong nước giếng càng sáng đep”gTrọng Thủy đã tìm được sự hóa giải trong tình cảm của Mị Châu ở thế giới bên kia . Nhận xét về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện. I/- Giới thiệu : 1.Truyền thuyết + Là loại truyện dân gian, kể về sự kiện có ảnh hưởng lớn lao đến lịch sử dân tộc (đề tài dựng nước và giữ nước). + “TADV& MCTT” phản ánh công guộc giữ nước của dân tộc ta thời kì nhà nước Âu Lạc. 2/- Xuất xứ : + Trích “Rùa vàng” trong “Lĩnh nam trích quái”. 3/- Chủ đề : Miêu tả quá trình xây thành, chế nỏ bảo vệ đất nước của ADV và bi kịch nhà tan nước mất. Đồng thời thể hiện tình cảm của tác giả dân gian với từng nhân vật. II/- Đọc – hiểu : 1/- An Dương Vương : Liệt kê chi tiết Thái độ, tình cảm của nhân dân Công trạng: - Xây thành kiên cố,dù gặp khó khăn không nản - Băn khoăn tìm cách giữ nước -Sai Cao Lỗ làm nỏ -Chiến thắng Triệu Đà -ADV được thần linh giúp đỡ vì có ý thức đề cao cảnh giác, biết trọng hiền tài. -Tưởng tượng hình ảnh thần linh để ca ngợi, tự hào. Sai lầm: - Gả con gái cho kẻ thù, không nghe lời khuyên của Cao Lỗ. - Khinh địch(giặc áp sát chân thành vẫn điềm nhiên đánh cờ) -Nước mất nhà tanà Nghiêm khắc phê phán thái độ mất cảnh giác, khinh địch, xa rời nhân dân -Kính trọng hành động dũng cảm của nhà vua gMãi mãi bất tử -Giải thích lí do mất nước, xoa dịu nỗi đau mất nước. Sửa chữa sai lầm: -Tự tay chém đầu con gái(quân pháp bất vị thân). - Cầm sừng tê đi xuống biển 2/-MỊ CHÂU VÀ BÀI HỌC MẤT NƯỚC: + Cho chồng xem bí mật quốc gia (nỏ thần) + Vô tình chỉ đường cho giặc đuổi theo cha (rắc lông ngỗng) è Đáng phê phán vì ngây thơ, nhẹ dạ, cả tin, quên nghĩa vụ của người con dân đối với vận mệnh Tổ quốc. -Số phận: Rùa vàng kết tội là giặcàbị cha chém đầu * Hình ảnh hóa thân của Mị Châu Hóa thân của Mị Châu Nét độc đáo Nhận xét của nhân dân -Máu ngọc trai, -Xác ngọc thạch. -Thủ pháp truyền thống -Nét sáng tạo: hóa thân hai mặt: hóa thân, phân thân -Bao dung, thông cảm. -Phê phán nghiêm khắc: hình phạt cho những ai quên nghĩa vụ với Tổ quốc 3/- Trọng Thủy : a) Kẻ thù nhân dân Âu Lạc: - Gián điệp đắc lực.(ăn cắp nỏ thần) - Người chồng lừa dối( lừa vợ, cho xem bí mật quốc gia) - Con rể phản bội. b) Nạn nhân của chiến tranh phi nghĩa: - Đặt nghĩa nước trên tình nhà. - Cùng cha xâm lăng AL. - Trở thành nạn nhân của chính cha mình 4/-Ý nghĩa của chi tiết “ngọc trai, giếng nước”? + “Ngọc trai”:lời khấn của Mị Châu trước khi chết + “Giếng nước”: có hồn Trọng Thủy hòa cùng nỗi ân hận vô hạn + “Ngọc trai khi rửa trong nước giếng càng sáng đep”gTrọng Thủy đã tìm được sự hóa giải trong tình cảm của Mị Châu ở thế giới bên kia III/- Tổng kết: -Nội dung: truyện phản ánh bi kịch mất nước Âu Lạc . Thái độ nhân dân suy tôn An Dương Vương vì An Dương Vương là người yêu nước, có trách nhiệm với đất nước -Nghệ thuật: kết hợp yếu tố lịch sử với yếu tố thần kì để phản ánh hiện thực * CỦNG CỐ: Từ những điều đã phân tích, hãy cho biết đâu là “cốt lõi lịch sử” của truyện và cốt lõi đó đã được nhân dân thần kì hóa như thế nào? “Cốt lõi LS” : - ADV xây thành, chế nỏ bảo vệ đất nước. - ADV để mất nước àNhân dân đã thần kì hóa gửi vào đó tâm hồn thiết tha qua hình ảnh “Rùa vàng”. Bi tình sử qua hình ảnh “ngọc trai, giếng nước” àchỉ là trí tưởng tượng àthái độ của tg dân gian đối với từng nhân vật có liên quan đến LS * Dặn dò: + Soạn “Tấm Cám” *Đọc văn bản *Tóm tắt tác phẩm *Trả lời các câu hỏi SGK