Giáo án ngữ văn 8 Tuần 2 Tiết 5-6: Trong lòng mẹ

Tuần 2 Ngày soạn : 28/8/2007 Tiết 5-6 Ngày dạy : Văn bản Trong lòng mẹ Trích “ Những ngày thơ ấu” – Nguyên Hồng I Mục tiêu giáo dục - Học sinh hiểu và đồng cảm với nỗi đau tinh thần , tình yêu mãnh liệt nồng nàn của chú bé Hồng đối với người mẹ đáng thương qua ngòi bút hồi kí của Nguyên Hông đượm chất trữ tình và truyền cảm . - Bước đầu hiểu được thế nào là hồi kí và nét đặc sắc của thể loại này qua lối tự truyện . - Rèn kĩ năng phân tích nhân vật – Cách kể chuyện có sử dụng phương thức miêu tả , biểu cảm . - Giáo dục lòng kính yêu cha mẹ , căm ghét những cổ tục lạc hậu . II Chuẩn bị - Thầy : Soạn bài , đọc các tài liệu tham khảo, giáy trong ghi các đoạn hay , các chi tiết tiêu biểu để chiếu máy học sinh phân tích và cảm nhận - Trò : Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của thầy. III Tiến trình lên lớp Hoạt động 1 1, ổn định lớp (1’) 2, kiểm tra bài cũ(4’) ? “ Tôi đi học “ Viết theo thể loại nào ? Văn bản sử dụng những phương thức biểu đạt chính nào ? Nội dung chính của văn bản là gì ? - Yêu cầu : Thể loại : Truyện ngắn : Sử dụng phương thức tự sự , miêu tả , biểu cảm Nội dung : : Trình bày phần ghi nhớ SGK 3, Bài mới Hoạt động 2 Giới thiệu bài : Trong lòng mẹ là một chương truyện cảm động trích trong tác phẩm hồi kí của nhà văn Nguyên Hồng – Vậy thế nào là hồi kí ? – Tình cảm của nhà văn được thể hiện trong chương truyện như thế nào ? ta cùng tìm hiểu đoạn trích . Hoạt động 3 ? Bằng sự chuẩn bị ở nhà hãy trình bày những hiểu biết của em về nhà văn Nguyên Hồng ? - Học sinh trả lơì - GV ghi vắn tắt những ý cơ bản lên bảng GV: bổ sung : Nguyên Hồng sinh ra trong một gia đình theo đạo thiên chúa , đã có một thời gia đình rất khá giả , người ch từng làm cai ngục, mẹ là người phụ nữ rất tần tảo , dịu hiền , có nhan sắc. - Nguyên Hồng không được hưởng tuổi thơ hạnh phúc , hai bên bố mẹ lấy nhau do gượn ép , khi cha mất việc thì về nhà trở thành con người nghiện ngập , sống cô độc u uất . Gia cảnh nhà gia sút dần . măm 12 tuổi cha mất , mẹ đi làm ăn xa . Chú bé hồng sống với bà nội và các cô ruột nhưnh thường bị hắt hủi vì có mngười mẹ chưa đoạn tang chồng đã tái giá . Đó là những ngày côi cút cùng khổ, thiếu đói từng bát cơm, miếng quà, tấm bánh , thiếu thốn tình thương, lăn lóc cùng những đứa trẻ trong lànglang thang lêu lổng, ông cũng đã phải vào tù từ khi chưa hết tuổi vị thành niênvì đã chống lại kẻ ác. Năm 1935 , Nguyên Hồng phải rời quê theo mẹ và cha dượng ra hải Phòng kiếm sống . Những người nghèo khổ ở đó đã cưu mang gia đình Nguyên Hồng trong lúc khốn khó. Hoàn cảnh sống đã giúp nguyên hồng nhìn thấy đến tận cùng nỗi thống khổ của lớp người dưới đáy xã hội , đồng thời có niêmd tin tưởng tuyệt đối vào vè đẹp của người lao động . Tác giả sáng tá rất nhiều : ( như SGK và GV nêu thêm một số truyện khác) ? Em hiểu biết gì về tác phẩm “ Những ngày thơ ấu” và văn bản “ Trong lòng mẹ”? - Tác phẩm là quãng đời tuổi thơ của chính tác giả - Tác giả hồi tưởng và ghi lại – Hồi kí . Đoạn trích đã kể lại một cách cảm động tình cảnh bơ vơ tội nghiệp và buồn tủi của chú bé Hồng đã mồ côi bố phải sống xa mẹ , đồng thời đã nói lên tình yêu mẹ vô cùng thắm thiết của chú bé đáng thương này. Tác phẩm gồm 9 chương Hoạt động 4 GV chuyển ý và nêu : Yêu cầu : Đọc chậm , nhấn giọng vào những từ ngữ hình ảnh thể hiện cảm xúc của nhân vật bé Hồng - Giọng bà cô : Đay đả , kéo dài rõ sắc thái châm biếm cay nghiệt . ? Chương truyện có thể chia làm mấy phần như thế nào ? - Hoàn cảnh , thời gian , không gian , nhân vật , sự việc chính - Cuộc gặp gỡ với bà cô - Cuộc gặp gỡ với mẹ ? hướng dẫn tìm hiểu chú thích trong SGK Hoạt động 5 ? Đọc “ Tôi đã bỏ cái khăn tang .....bằng cách đó / 15 ? Đoạn truyện giúp em hiểu gì về hoàn cảnh của bé Hồng ? – Chưa hết tang cha : Cha mất sớm - Mẹ đi kiếm ăn xa nhà. ? Em hiểu bé hồng sống trong tình cảnh như thế nào ? - Bé Hồng sống thiếu tình cha , nghiã mẹ ? Mẹ bé Hồng có cảnh ngộ như thế nào ? – Chồng chết để con còn thơ dại ở nhà , đi kiếm sống ở tận Thanh Hoá bằng nghề : “ Bán bóng đèn vào những phiên chợ chính , còn bán cả vàng hương “ , một ghề buôn bán nhỏ . ? Em có nhận xét gì về hoàn cảnh của mẹ con bé Hồng ? GV: Bé Hồng sống côi cút, không được sống trong vòng tay ấp ủ của cha, mẹ, mẹ bé sống goá bụa, nghèo túng – Cuộc đời của Hồng là cuộc đời đau khổ ? Đọc “ Một hôm ... người ta hỏi đến chứ / 17” ? Đoạn truyện kể lại sự việc gì ? ? Nhân vật “ cô tôi” có quan hệ như thế nào vơúi bé Hồng? - Quan hệ ruột thịt : là cô ruột của bé hồng * Bà cô chủ động gọi bé Hồng đén nói chuyện về điều gì ? ? Thái độ của bè cô được thể hiện qqua những từ ngữ nào ? - Cười hỏi : Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không ? GV: Bà cô cười chứ không phải lo lắng hỏi hay nghiêm nghị , âu yếm hỏi . ? Qua đó em có nhận xét gì về thái độ và cách xưng hô của bà cô ? - Nụ cười và thái độ ,câu hỏi có vẻ quan tâm , thương cháu – nhưng cái cười và câu hỏi thăm dò , cách xưng hô chẳng chút tình cảm âu yếm không dấu được mục đích hỏi han trò chuyện không mấy tốt đẹp của bà cô . ? Bé Hồng đã nhận ra điều gì trong nét mặt , giọng nói , điệu cười của bà cô ? - Nhận ra ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi . ? Cái cười rất kịch là cái cười như thế nào ? - cái cười đóng kịch, giả tạo ? Hồng hiểu bà cô có ý định gì trong buổi trò chuyện ? – Chỉ có ý gieo rắc vào đầu tôi những hoai nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi . ? Vì sao bé Hồng cảm nhận thấy trong lời nói đó có những ý nghĩ cay độc , những rắp tâm tanh bẩn ? - Bởi từ cái cười đến lời nói , thái độ chứa đựng sự giả dối mỉa mai , nó khoét sâu nỗi đâu xa mẹ của bé Hồng . * GV: Hồng đã trả lời là “Không ..cũng về” , thế mà bà cô cũng chưa tha ? Bà cô tiếp tục có những biểu hiện , cử chỉ , thái độ lời nói như thế nào ? - “Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm , có như dạo trước đâu !” Giọng ngọt xớt - Hai con mắt long lanh nhìn chằm chặp ? Bà cô như muốn thông báo với Hồng điều gì ? - Giọng nói ngọt xớt , cái nhìn chằm chặp xoi mói khoét sâu vào nỗi đau gia đình cùng túng của hồng . GV: Dù Hồng im lặng , cặp mắt cay cay sắp khóc bà cô vẫn tiếp tục tấn công bằng cử chỉ lời nói nào ? - Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng : Mày dại quá , cứ vào .... thăm em bé chứ ! ? Em hiểu bà cô muốn thông báo cho Hồng điều gì ? Nhận xét hình thức bên ngoài lời nói ấy? – - Bà cô an ủi , khích lệ , tỏ ra rộng lượng muốn giúp đỡ cháu – Nhưng hai tiếng em bé ngân dài , ngọt rõ như cố ý thông báo mẹ bé chưa hết đoạn tang chồng mà đã thay lòng đổi dạ , đã có con với người khác . *GV: Mặc cho đứa cháu côi cút khóc nước mắt ròng ròng , cười dài trong tiếng nấc bà cô vẫn tiếp tục có thái độ cử chỉ tháí độ như thế nào nữa ? - Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể ... mẹ tôi ăn vận rách rưới , mặt mày xanh bủng ,người gầy rạc đi... ? Tại sao bà cô lại kể về hoàn cảnh của mẹ bé hồng ? - Bà cô cố ý nói những điều không hay về mẹ – Vừa nói vừa cười , như cố ý tìm cách khơi sâu , xoaý sâu vào nỗi đau của bé Hồng . ? Nhận xét về cử chỉ , thái độ . lời nói , ý đồ của bà cô? -- Mới đầu và bề ngoài bà cô có vẻ quan tâm đến mẹ con bé Hồng nhưng thực ra là cố ý săm soi , nhục mạ , hành hạ làm cho bé Hồng đau khổ , khinh ghét mẹ. ? Em cảm nhận thấy bà cô bé Hồng là người như thế nào ? - GV: Bà cô quả là người có tâm địa độc ác , tìm đủ mọi lẽ để xoáy vào nỗi đau của đứa cháu tội nghiệp . Bà ta vô cảm trước nỗi đau của bé Hồng , có ý chia rẽ tình mẹ con của bé Hồng – Bà cô là người giả dối , thâm hiểm , tàn nhẫn . ? Vì sao bà cô lại có tâm địa tàn nhẫn như vậy ? - Vì theo quan niệm phong kiến người phụ nữ chỉ được lấy một chồng – Mẹ bé Hồng chưa hết tang chồng mà đã đi bứơc nữa , sinh con là mắc tội không chuyên chính . * Hình ảnh bà cô là đại diện cho những tập tục lạc hậu trong xã hội phong kiến ? Hình ảnh bà cô có ý nghĩa gì ? - Hình ảnh bà cô có ý nghĩa phê phán những hạng người giàu có sống độc ác, tàn nhẫn khiến cho khô héo cả tình máu mủ ruột rà , phê phán những cổ tục lạc hậu đầy ải người phụ nữ trong xã hội phong kiến . GV: Tục ngữ có câu : “Giặc bên Ngô không bằng bà cô bên chổng” như ứng nghiệm trong nhân vật bà cô - Đối lập với bản chất sấu xa của bà cô là tình thương yêu mãnh liệt của bé Hồng đối với mẹ . Tình cảm được thể hiện như thế nào , ta tìm hiểu ở tiết sau. Họat động 6 Củng cố: (1’) : GV khái quát lại nội dung chính của phần kiến thức vừa tìm hiểu Tiết 2 Hoạt động 1 1, ổn định lớp (1’) 2, kiểm tra bài cũ : (4’) ? Hãy phân tích hình ảnh bà cô trong cuộc trò chuyện giữa bà cô và bé Hồng trong chương truyên : “Trong lòng mẹ” - Yêu cầu : Phân tích thái độ cử chỉ lời nói của bà cô chỉ rõ được - Bà cô là người có tâm địa độc ác ,tàn nhẫn , một con người giả tạo , lạnh lùng ,vô cảm , cố ý hành hạ trên nỗi đau của những người ruột thịt . - Đây là hình ảnh đại diện cho hạng người giàu có trong xã hội cũ , những tập tục của xã hội phong kiến đã đầy đoạ con người nhất là người phụ nữ . Hoạt động 2 3, Bài mới GV: Hình ảnh bà cô làm người đọc khó chịu , căm ghét , nhưng chính hình ảnh này càng làm cho tình cảm của bé Hồng được bộc lỗ rõ hơn – Sống với những người họ nội giàu có ghẻ lạnh , sống xa mẹ Hồng giành tình thương yêu cho người mẹ tội nghiệp của minhf như thế nào ? ta tìm hiểu tiếp . ? Khi bà cô hỏi về mẹ lập tức trong kí ức của Hồng đã sồng lại hình ảnh nào ? - Sống lại : Vẻ mặt rầu rầu và hiền từ của mẹ . ? Hồng có ý định gì ? - Hồng toan trả lời cô. ? ý nghĩ ấy nói lên tâm trạng gì của bé Hồng khi xa mẹ ? - Chứng tỏ Hồng rất yêu thường và kính trọng mẹ . ? Nhưng trước thái độ của bà cô Hồng có cử chỉ gì ? Vì sao Hồng có cử chỉ ấy ? - Cúi đầu không đáp vì em đã nhận ra ý nghĩ cay độc của bà cô trong giọng nói và trên nét mắt với cái cười rất kịch . Vì Hồng biết bà cô cố ý gieo vào đầu em những hoài nghi để em khinh miệt và ruồng rẫy mẹ . ? Hồng còn hiểu gì về hoàn cảnh của mẹ ? - Mẹ tôi là người đàn bà bị tội goá chồng nợ nần cùng túng phải bỏ con đi tha hương cầu thực ... ? Dòng suy nghĩ ấy biểu hiện tình cảm của Hồng với mẹ như thế nào ? – Hồng thương cảm sâu sắc cho hoàn cảnh của mẹ . *GV: Thương yêu nhớ mẹ thông cảm cho hoàn cảnh của mẹ cho nên khi bà cô thực hiện rắp tâm tanh bẩn chia cắt tình cảm mẹ con . ? Bé Hồng đã có suy nghĩ , cử chỉ , lời nói như thế nào ? - Nghĩ : Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kinhd trọng mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến . - Hồng cười đáp : “Không ! Cháu không muốn vào . Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về”. ? Qua đó em cảm nahận thấy Hồng là đứa con như thế nào với mẹ ? - Hồng là đứa con hiếu thảo với mẹ , ngxa mẹ Hồng thấy thương nhớ mẹ , thông cảm với hoàn cảnh của mẹ . Tin yêu mẹ nên Hồng có phản ứng nhạy cảm ,thông minh , giữ vững tình cảm mẹ con . * Nhưng vì tuổi thơ non nớt nên trước những lời nói ngọt ngào mà như sát muối , như trâm , như chích chứa đầy sự mỉa mai cay độc của bà cô. ? Hồng có biểu hiện gì ? Cảm giác của biểu hiện ấy ? - Lòng thắt lại , khóe mắt cay cay . - Nước mắt ròng ròng rơi xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa ở cằm và cổ – Căm giác đau đớn vì tủi nhục , uất ức - Hồng cười dài trong tiếng khóc : “Sao cô biết mợ con có con” ? Những cảm giác ấy thể hiện tâm trạng gì của bé Hồng ? - Thể hiện tiếng cười chua chát tỉu cực bị xúc phạm – Nỗi đau kìm nén nay tức tười dâng lên như bão nổi. ? Chính vì xúc động mạnh nên Hồng có trạng thái như thế nào? - Cổ họng tooi ghẹn ứ , khóc không ra tiếng . ? Em hiểu Hồng đang có tam trạng như thế nào ? – - Hồng càng thư[ng mẹ nỗi đau đớn uất ức càng đang cao nhưng bất lực trước những thành kiến hẹp hòi . ? Khi ấy Hồng có suy nghĩ gì ? - Giá những cổt tục đầy đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh , đầu mẩu gỗ , tôi quyết vồ lấy ngay mà cắn , mà nhai . mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi . ? Tác giả đã dùng phương thức biểu đạt nào trong khi biểu thị suy nghĩ của Hồng ? - Phương thức biểu cảm ? Nhận xét cách dùng từ , hình ảnh , cảm xúc của tác gải ? - Dùng một loạt động từ : cắn , nhai , nghiến cùng trong trường nghĩa diễn tả tâm trạng căn giận uất ức đến tột cùng - Hình ảnh so sánh đặc sắc ? Bằng cách kể chuyện , cách miêu tả tâm trạng bé Hồng , em cảm nhận được gì về tình cảm của bé Hồng đối với mẹ? *GV: Sống xa mẹ bé Hồng luôn khao khát được sống trong tình mẹ . Được gặp mẹ Hồng có tâm trạng như thế nào ? ? Đọc: “ Nhưng đến ngày .... cho đến hết truyện” ? Đoạn truyện kể lại sự việc gì ? Hãy kể tóm tắt cảnh bé Hồng gặp mẹ ? Bé Hồng được gặp mẹ trong hoàn cảnh như thế nào ? * - Đã non một năm ròng mẹ tôi không gửi lấy cho tôi một là thư nào, nhắn người hỏi thăm tôi lấy một lời và cho tôi lấy một đồng quà - Bà cô xúc xiểm nói xấu để tôi hoài ghi – khinh miệt và ruồng rẫy mẹ ..... Tôi vấn tin thế nào mợ cháu cũng về - Tan học , thoáng nhìn thấy người ngồi trên xe kéo giống mẹ , Hồng gọi mẹ rối rít , chạy theo . ? Em thấy bé Hồng được gặp mẹ trong tình huống như thế nào ? ( Chiếu đoạn văn đó lên – HS chỉ GV gạch chân) - Bé Hồng bất ngờ được gặp mẹ GV: Bất ngờ được gặp mẹ , chỉ thoáng Hồng đã nhận ra mẹ Chứng tỏ bé Hồng đã dành cho người mẹ tình cảm như thế nào ? - Nỗi nhớ , tình thương yêu mẹ , hình bóng người mẹ luôn ấp ủ , luôn thường trực trong lòng bé Hồng . ? Lòng mong muốn được gặp mẹ của bé Hồng được so sánh như thế nào ? - Bé Hồng khao khát được gặp mẹ giống như người khách đi bộ trên xa mạc thấy bóng râm và dòng nước trong suốt hiện ra trước mắt . *GV: Nếu không phải là người mẹ ngồi trên xe kéo , không được gặp mẹ thì bé Hồng đau đớn tủi cực giống như người khách bộ hành ngã gục khi thấy ảo ảnh của bóng râm và dòng nước mát . ? Hình ảnh so sánh này giúp em cảm nhận được gì về tình cảm của bé hồng dành cho mẹ ? - Hồng kháo khát đến cháy bỏng được gặp mẹ , được sống trong tình thương yêu của mẹ . ? Gặp mẹ bé Hồng có cử chỉ ra sao ? HS - GV gạch chân các từ ngữ biểu hiện hành động cử chỉ của Hồng khi được gặp mẹ - Oà khóc nức nở ? Vì sao bé khóc ? Tâm trạng của Hồng có giống khi nói chuyện với bà cô không ? - Đây là những giọt nước mắt hạnh phúc sung sướng – Khác hẳn với những giọt nước mắt tuỉ cực khi nói chuyện với bà cô. ? Gặp mẹ , ngồi trong lòng , bé Hồng thấy gì ở mẹ ? ( GV gạch chân các chi tiết) - Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng , nước da mịn, đôi mắt trong ... - Hơi thở thơm tho - Cảm giác ấm áp mơn man khắp da thịt . - nghe mẹ nói : “ nín đi” ... ? hình ảnh người mẹ hiện lên trong sự cảm nhận của bé Hồng là người như thế nào ? - Trong cảm nhận của bé Hồng người mẹ hiện lên tươi đẹp , gần gũi ? Bé Hồng đã dùng những giác quan nào để tận hưởng hạnh phúc tình mẹ con ? - Thị giác – khứu giác – cảm giác – thính giác - Bé dồn tát cả các giác quan để tận hưởng , để cảm nhận tình mẹ con và quên đi tất cả - Rất phù hợp với tâm lí . - Để bộc lỗ rõ hơn tâm trạng của mình khi được gặp mẹ tác giả còn phát biểu cảm nghĩ của mình ? Cảm nghĩ ấy được thể hiện qua câu văn nào ? - Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ , áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ , đê bàn tay của người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm và gãi rôm ở sống lưng cho , mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng . ? Câu văn có ý nghĩa gì khi diễn tả cảm xúc của Hồng khi được gặp mẹ . - Lời bình góp phần diễn tả rõ hơn cảm xúc của bé Hồng với mẹ . ? Để diễn tả tình cảm của bé Hồng khi được gặp mẹ nhà văn đã dùng phương thức biểu đạt nào ? - Phương thức : tự sự – miêu tả - biểu cảm ? Qua những phương thức biểu đạt này đoạn truyện đã giúp em cảm nhận thấy khi được gặp mẹ bé Hồng có tình cảm như thế nào? ? Đã khi nào em có tâm trạng như bé Hồng chưa ? hãy kể lại ? ? Từ tâm trạng của bé Hồng khi nói chuyện với bà cô và khi gặp mẹ , em hãy nêu cảm nghĩ của em về nhân vật bé Hồng ? - Hồng là chú bé có tuổi thơ bất hạnh nhưng giàu lòng tự trọng , là chú bé giàu tình cảm , nội tâm sâu sắc , khao khát được sống trong tình mẹ , có tình yêu thương mẹ mãnh liệt. *GV: Xuất phát từ cảm xúc mãnh liệt về thời thơ ấu đầy nước mắt của mình và lòng cảm thông với những con người bất hạnh tác giả đã hoá thân vào nhân vật Hồng đầy xúc động gây ấn tượng vơí bạn đọc . Hoạt động 3 ? Qua chương truyện em hiểu gì về hồi kí và cách viết truyện hồi kí của Nguyên Hồng ? - Hồi kí : Là những sự việc đã qua hồi tưởng lại : Vừa kể , vừa miêu tả , vừa biểu cảm – Tác phẩm giàu chất trữ tình GV: Hồi kí là một thể kí – Người viết kể về những sự việc của chính mình đã trải qua , đã chứng kiến . ? Nhân vật chính trong tác phẩm là ai ? Từ những nhân vật trong tác phẩm , em hiểu gì về ngòi bút của Nguyên Hồng ? – Nhân vật chính là bé Hồng – bà cô -mẹ bé hồng – nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và trẻ em . ? những người phụ nữ và trẻ thơ trong truyện hiện lên là người như thế nào? - Đọc ghi nhớ 4: Củng cố: ? Đọc nội dung phần ghi nhớ? * Bảng phụ : Khoanh tròn vào nhận xét mà em cho là đúng A: Nhà văn Nguyên Hồng có tuổi thơ bất hạnh B: Nhà văn đã hoá thân vào nhân vật Hồng trong tác phẩm “ những ngày thơ ấu” C: Nguyên Hồng là nhà văn của nhi đồng và phụ nữ D: Nhân vật bé Hồng bất hạnh nhưng không hoàn toàn đau E: Bé hồng đã dành cho mẹ một tình thương yêu mãnh liệt Hoạt động 4 5 Hướng dẫn học bài : (1’) Phân tích được nhân vật bà cô Phân tích tình yêu thương mẹ của bé hồng Làm các bài tập còn lại Bài tập về nhà :8B :Trình bày cảm nhận cảu em về đoạn trích sau “ Cô tôi chưa dứt câu…..cho kì nát vụn mới thôi” Gợi ý : cách dùng từ , cách sử dụng hình ảnh so sánh,nhịp câu văn nhanh , mạnh gấp…… Chuẩn bị bài “tức nước vỡ bờ” * Rút kinh nghiệm : I Giới thiệu tác giả, tác phẩm 1, Tác giả : (5’) - Nguyên Hồng (1918-1982) - Là nhà văn lớn - Có tuổi thơ bất hạnh - Viết về những người cùng khổ gần gũi 2, Tác phẩm(2’) : “ Những ngày thơ ấu” 1938-1940 - Chương “ Trong lòng mẹ” là chương IV của tác phẩm II Đọc tìm hiểu bố cục và từ khó (7’) III tìm hiểu chi tiết văn bản 1, Hoàn cảnh của mẹ con bé Hồng (10’) + Mẹ con bé Hồng có cuộc đời bất hạnh 2, Cuộc trò truyện giưã bé Hồng và bà cô a, Hình ảnh bà cô(20’) - Bà cô : Tâm địa độc ác , vô cảm , cố ý chia rẽ tình cảm mẹ con bé Hồng . b, Bé Hồng (20’) - Bé Hồng vô cùng nhớ , kính trọng , tin yêu , cảm thông sâu sắc với hoàn cảnh của mẹ – Vô cùng căm ghét những thành kiến hẹp hòi đã đầy đoạ mẹ. 3, bé Hồng gặp mẹ (18’) - Bé Hồng vô cùng sung sướng khi được gặp mẹ IV Tổng kết (5’) 1, Nghệ thuật : 2, Nội dung : Ghi nhớ : SGK Tiết 7 Ngày soạn: 28/82007 ; ngày dạy : Trường từ vựng I Mục tiêu giáo dục - học sinh hiểu được thế nào là trường từ vựng , biết xác lập các trường từ vựng đơn giản . Bước đầu hiểu được mối liên quan giữa các trường từ vựng với các hiện tượng ngôn ngữ như từ đồng nghĩa, trái nghĩa, ẩn dụ, hoán dụ nhân hoá, ... giúp cho việc học văn và làm văn . - Rèn kĩ năng lập trường từ vựng và sử dụng trong viết văn . - Giáo dục lòng yêu mến tự hào về sự phong phú của từ tiếng Việt và ý thức sử dụng từ đúng II Chuẩn bị - Thầy : Chuẩn bị bảng phụ ghi các ví dụ , tìm thêm bài tập - Trò : Học bài theo sự hướng dẫn của thầy. III Tiến trình lên lớp Hoạt động 1 1, ổn định lên lớp (1’) 2, kiểm tra bài cũ : (3’) ? Trình bày những hiểu biết của em về cấp độ khái quát nghiã của từ ngữ ? Cho ví dụ ? Hoạt động 2 : Giới thiệu bài mới Hoạt động 3 Bảng phụ có bài tập 1 ? Đọc đoạn trích ngững ngày thơ ấu ? Chú ý các tờ in đậm : mặt , mắt , da ,gò má , đùi ,đầu tây , miệng ... ? Các từ trên dùng để kể người , động vật , hay sự vật ?Tại sao em biết điều đó ? - Các từ trên đều chỉ người – Vì các từ ấy trong đoạn văn đang miêu tả về người mẹ yêu thương của chú bé Hồng khi được gặp mẹ . ? Nét chung của các từ trên là gì ? - Các từ trên chỉ bộ phận của cơ thể con người . * Có các tập hợp tờ sau : Đi , chạy , nhảy , nói , cười khóc , .. ? Nghĩa chung của các từ trên là gì ? - Chỉ hoạt động của con người . * Tập hợp các từ : cao, thấp, lùn, dong dỏng, gầy, béo .... ? Hãy chỉ ra nét chung về nghiã của các từ trên ? - Chỉ hình dáng của người . *GV: Nét chung về nghĩa của các tập hợp từ trên gọi là trường nghĩa các tập hợp từ trong các ví dụ trên gọi là trường từ vựng . ? Cơ sở để hình thành trường từ vựng là gì ? - Cơ sở để hình thành trường trường từ vựng là : có một nét chung về nghĩa . Nừu không có đặc điểm chung về nghĩa thì không có trường . ? Em hiểu thế nào là trường từ vựng ? ? Đọc phần ghi nhớ ? Bài tập củng cố : Đặt tên những trường từ vựng cho những tập hợp từ sau ? a, Lưới, đó, nơm, vó ...- dụng cụ đánh bắt haỉ sản . b, Bút má, bút bi, bút chì ....dụng cụ để viết . - Tìm các từ thuộc trường mùi vị của các món ăn : thơm, hắc, tanh, nồng ... - Cho các từ : Lớn, đẹp , chạy . viết ... ? Có thể tìm được nét chung về nghĩa của các từ này không ? Vì sao? * Như vậy các từ này không thuộc cùng trường nghĩa ? Đọc ví dụ : Trường từ vựng “ Mắt”có những trường nhỏ - Bộ phận của mắt : lòng đen , lòng trắnga , con ngươi , lông mày ... - Đặc điểm của mắt :” chói, quang , cộm .... - Bệnh về mắt : Quáng gà, cận thị, viễn thị ... - Hoạt động cảu mắt : nhìn trông , nhòm ,liếc ngắm ? Qua những ví dụ trên em có nhận xét gì về trường từ vựng ? *GV: Thường có hai bậc : Trường từ vựng lớn và trường nhỏ * Bài tập : Lập các trường từ vựng nhỏ về cây + Bộ phận của cây : Thân cành , rễ ,lá ,hoa , quả , ... + Cấu tạo của cây : thân mềm , thân cứng , thân leo . + xét về rễ cây : rễ chùm , rễ cọc ... + Về hoa cây : Cây hoa đơn tính , cây hoa lưỡng tính ? Chỉ ra các từ loại có trong trường từ “mắt” ? - Danh từ “ lòng đen , lòng trắng .. - Động từ : Nhìn , nhòm , ngó ,liếc ... - Tính từ : lờ đờ , tinh anh ... ? Em có nhận xét gì về các từ loại trong trường từ vựng ? * GV: Cô có từ “ ngọt” có những nghĩa nào ? - nghĩa đen : thường chỉ vị - nghĩa bóng : nói về âm thanh , nói về thời tiết ? Hãy tìm các trường từ vựng của từ “ ngọt” - Trường mùi vị : Cay, đắng, ngọt, bùi ,.. - Trường âm thanh : ngọt ngào , the thé .vang vang - Trường thời tiết : rét ngọt , rét căm căm ,giá lạnh ... ? Tìm câu văn trong lòng mẹ có từ “ ngọt” chỉ âm thanh ? – Câu “ hai tiếng em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt ... thuộc trường nghĩa nói về âm thanh - nghĩa bóng : thể hiện sự giả tạo của bà cô cố ý muốn chia rẽ tình mẹ con của bé Hồng ? Em có nhận xét gì về từ nhiều nghĩa khi nói đến trường từ vựng . ? Hãy tìm các trường từ vựng có từ “cay”? - Trường mùi vị : cay , đắng ... - Trường tâm trạng : cay cú , thú vị . *GV: Một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau . *Bảng phụ : Có ví dụ : Đoạn trích “ Lão Hạc – Nam Cao” ? Đọc đoạn trích , chú các từ in đậm : tưởng , mừng , cậu, chực , cậu vàng , ngoan... ? Sắp xếp các từ này vào những trường nhỏ ? - Hành động của người : mừng , vui ,buồn ... - Cách xưng hô của người : cậu , cô ,tớ ... - Suy nghĩ của người : tưởng , nghĩ , ngỡ ... *GV: Những từ này thường nằm trong những trường nghĩa chỉ hoạt động , sưng hô , suy nghĩ của con người . ? ở đoạn trích trong văn bản trên tác giả đã dùng những từ in đậm này để chỉ hoạt động , sưng hô suy nghĩ của ai ? - Chỉ hoạt động , xưng hô suy nghĩ của con vật ( con chó) Có tên là câu Vàng của lão Hạc . *GV: Tác giả đã chuyển từ trường từ vựng về người sang trường từ vựng về vật ? Để chuyển được trường từ vựng này tác giả đã sử dụng phép tu từ nào ? Tác dụng của phép tu từ ấy ? - Tác giả dùng phép nhân hoá - thể hiện lòng yêu quí vật nuôi của lão hạc . lão coi vật nuôi như đứa cháu nội . ? Qua đay em có nhận xét gì về cách chuyển trường từ vựng và tác dụng của nó ? Củng cố : như vậy khi học về trường từ vựng ta cần lưu ý những điểm gì ? Học sinh trả lời các phần a, b,c d, Hoạt động 4 - ? Đọc và nêu yêu cầu bài tập ? ? Để thực hiện được yêu cầu em cần căn cứ vào đâu ? Đọc và nêu yêu cầu của bài tập GV: chia lớp thành nhóm hoạt động , trong đó phần a,g làm rồi Khứu giác thính giác Mũi , thơm ,điếc , thính Tai , nghe , điếc ,rõ thính Hoạt động 5 4: Củng cố: GV: Khái quát lại toàn bộ kiến thức bài học để học sinh khắc được kiến thức một cách sâu sắc hơn 5: Hướng dẫn học bài (2’): học và nắm chắc các khái niệm và phần lưu ý Làm các bài tập còn lại Chuẩn bị bài bố cục văn bản * Rút kinh nghiệm: I Thế nào là trường từ vựng(18’) 1, Ví dụ : 2, kết luận : Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa. 3, những điểm cần lưu ý a, một trư