Giáo án Ngữ văn lớp 10 Tiết 39- Tóm tắt tác phẩm tự sự

Tóm tắt tác phẩm tự sự Tiết 39 Ngày soạn 10/11/2007 Người soạn: Phan Thị Hường. A. Mục đích yêu cầu 1. Kiến thức: Giúp học hiểu được tác phẩm tự sự là gì, cách tóm tắt tác phẩm tự sự 2. Kỹ năng: Tóm tắt TP tự sự B. Chuẩn bị của thầy và trò 1. Chuẩn bị của thầy: Tìm hiểu về tác phẩm tự sự. Sưu tầm một số tác phẩm tự sự tiêu biểu. Chuẩn bị trước hệ thống bài tập ra cho học sinh trên lớp và về nhà 2. Chuẩn bị của trò: Soạn bài theo yêu cầu của SGK. C. Cách thức tiến hành. GV tổ chức giờ dạy theo hình thức trao đổi thảo luận, vấn đáp, thực hành. D. tiến trình dạy học. 1. ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra trong quá trình học bài mới. 3. Bài mới Công việc GV - HS Nội dung kiến thức GV: Em đã biết đến những thể loại văn học nào trong chương trình học ? - Từ sự hiểu biết của em, có thể chia TLTPVH làm mấy loại ? HS trả lời, GV nhận xét bổ sung GV: Còn tác phẩm tự sự là gì? ? TP tự sự chỉ đơn thuần kể lại một sự kiện , con người, sự vật? GV: Tắt đèn- NTT kể về sự kiện gì, ở đâu, khi nào, nhà văn muốn nói điều gì? GV: Tóm tắt TP tự sự để làm gì? GV lấy ví dụ trong sách dàn bài về tác phẩm Nửa chừng xuân. GV: Trước khi tóm tắt cần làm gì? Ví dụ: a, b: tóm tắt khách quan diễn biến cốt truyện.( hãy kể về diễn biến câu truyện từ đầu đến hết ntn?) C: tóm tắt nhằm nhấn mạnh số phận của nhân vật chính, có khi nhấn mạnh đến tư tưởng giọng kể của tác giả...( Hãy tóm tắt câu truyện để thấy số phận của nhân vặt chính ntn?) D:Tóm tắt một phần tác phẩm (hấp dẫn giàu kịch tính) rồi để lửng gây sự chú ý nguời đọc. ? Chủ đề là gì? Nêu chủ đề đoạn truyện"Kiêu binh nổi loạn": Đoạn trích đã kể lại chuyện kiêu binh nổi loạn giết quận Huy, phế Trịnh Cán, lập Trịnh Tông lên ngôi Chúa. Qua đó thấy được sự bất lực, rệu rã của tập đoàn pk. ? Nội dung tóm tắt là gì? Ví dụ: Chữ người tử tù. + Nhân vật chính là ai?( xác định qua tên tác phẩm, tần số xuất hiện, và vai trò của nhân vật trong tác phẩm) + Chi tiết chính: Tham gia khởi nghĩa chống lại triều đình, tài viết chữ tài bẻ khoá, rỗ gông, thản nhiên nhận ruợu thịt, xua đuổi thư lại; chi tiết đậm tô nét chữ, lời khuyên giành cho quản ngục… I. Tác phẩm tự sự và việc tóm tắt TPTS 1. Khái niệm Tác phẩm tự sự: * Lí luận văn học chia các thể loại văn học: Tự sự, Trữ tình, Kịch Kịch: mâu thuẫn. Trữ tình: tâm trạng, cảm xúc. Tự sự: VD: cổ tích, ngụ ngôn, cười (Hoàng Lê nhất thống chí, Lão Gôriô..). ị tác phẩm tự sự là câu chuyện kể về một người nào đó, một nhân vật nào đó, một vật gì đó, một sự kiện nào đó. * Tác phẩm tự sự: - SP sự kiện xảy ra trong một thời gian, không gian, chi tiết, sự kiện , qua đó bộc lộ tư tưởng tình cảm của tác giả. + Ví dụ: Truyện Tắt đèn: làng Đông Xá trong những ngày đóng thuế, năm ngày liền cổng làng đóng kín, nội bất xất ngoại bất nhập, chỉ thấy tiếng mõ cá, trống thúc liên hồi, tiếng thét đâm, thét đánh, những người nông dân đặt trong không khí oi bức ngột ngạt, đầy dông bão, họ phải bán con, bán chó, bỏ làng đi ở vú... à Tố cáo thứ thuế bất nhân, và nỗi khổ của người nông dân vì nạn sưu cao, thuế nặng. - TP tự sự bao giờ cũng có cốt truyện. Gắn liền với viết truyện là hệ thống các biến cố KS, ngoại cảnh, nội tâmđ tóm tắt TP tự sự chính là đi tìm cái cốt truyện đó. 2. Mục đích của việc tóm tắt tác phẩm tự sự: Có nhiều mục đích khác nhau: a- Tóm tắt để ghi nhớ, nhất là đối với những tác phẩm dài (K/q) b- Ghi chép tài liệu( k/q) c- Kể lại cho người khác nghe ( chủ quan) d- Giới thiệu trên sách, báo hoặc sử dụng d/c trong bài làm (chủ quan). à Tuỳ thuộc vào mục đích và phạm vi ứng dụng có các kiểu tóm tắt khác nhau. II- Cách tóm tắt TPTS 1. Định hướng tóm tắt: - Xác định mục đích (mỗi mục đích có cách khác nhau) Bài tập 1 SGK: mục đích tóm tắt: trích dẫn giới thiệu trong bài viết theo ý đồ người viét. - Phạm vi tóm tắt: + Toàn TP + Bộ phận (VD: tóm tắt TP đoạn Chí Phèo khi chưa đi ở tù, ở tù về; khi muốn hoàn lương). 2. Đọc và tìm hiểu tác phẩm: - Đọc TP - Nắm nội dung tư tưởng TP, chủ đề TP. + Chú ý những mặt chính, những biến cố sự kiện chính, cách sắp xếp các chi tiết. + Chủ đề có khi ẩn sau TP, có khi lộ ngay tiêu đề TP. VD: Sống mòn, Đời thừa, Cha con.... + Chú ý đến: Hoàn cảnh sáng tác, tiểu sử ttác giả, trào lưu tư tưởng và phương pháp sáng tác. 3. Xây dựng VB tóm tắt: a) Lựa chọn nội dung tóm tắt: - Những nét chủ yếu về cuộc đời và số phận nhân vật chính. NV chính có thể xđ qua: tên TP, tần số xh và vai trò của nó trong TP. - Chi tiết chính: chi tiết chính là những chi tiết có ảnh hưởng quyết định cuộc đời, tính cách nhân vật, tập trung tư tưởng TP, ảnh hưởng tới cốt truyện. (ví dụ: Chữ người tử tù, chí phèo: chi tiết thayđổi số phận nhân vật: gặp thị nở, ốm, bát cháo hành. - Chú ý "cốt truyện lồng" (truyện trong truyện). b) Tổ chức nội dung văn bản tóm tắt: - Tôn trọng kết cấu VB. - Có thể kết cấu theo ý đồ chủ quan đối với những tác phẩm có kết cấu không theo trình tự (VD: Rừng xà nu, Chí Phèo). c) Lời văn của VB tóm tắt: Lời văn của VB tóm tắt vừa khái quát vừa ngắn gọn, nêu được cái thần, không khí của văn bản. VD: không khí của thể loại tác phẩm (thần thoai, sử thi, truyện cười), khuynh hướng (lãng mạn hay phê phán...). - Nêu câu: nhiều chi tiết ở trong 1 câu, lượng thông tin lớn. - Tóm tắt kết hợp trích dẫn nguyên bản đ vừa rất nguyên bản, vừa sinh động. 4. Kiểm tra kết quả tóm tắt III- Luyện tập 1. Đọc truyện "Chí Phèo" 2. Tóm tắt toàn TP 3. Tóm tắt: phần đời lương thiện, phần đời tha hóa, phần đời khao khát hoàn lương Củng cố: - Nắm lý thuyết - Làm tiếp BT thực hành