Giáo án Tiết 8-9: chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn)

Tiết 8-9 Văn chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn) A – Mục tiêu cần đạt Giúp HS: Hiểu được ý nghĩa của đề tài chiến tranh và chiến công của người anh hùng trong đoạn trích. Biết phân tích các đặc điểm ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ trần thuật của người kể sử thi, các biện pháp so sánh, phóng đại nhằm mục đích làm sáng tỏ tính lí tưởng và âm điệu hùng tráng của thi pháp thể loại sử thi anh hùng. B – Chuẩn bị của thầy và trò Chuẩn bị của thầy: Sưu tầm những tài liệu liên quan đến sử thi Đăm Săn, những phong tục, lễ hội của người Tây Nguyên. Chuẩn bị của trò: tìm hiểu về thể loại sử thi Tây Nguyên, sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, băng đĩa… có liên quan đến tp và Tây Nguyên. C – Nội dung và tiến trình tiết dạy 1.ổn định tổ chức lớp 2. Kiểm tra bài cũ Nêu và phân tích những đặc trưng cơ bản của VHDG VN? 3.Tiến trình tiết dạy GV vào bài: nếu người thái ở tây Bắc tự hào về truyện thơ Tiễn dặn người yêu của họ bao nhiêu thì đồng bào Ê-đê Tây nguyên cũng tự hào về sử thi Đăm Săn của họ bấy nhiêu. Người Thái cho Mỗi lần hát tiễn dăn lên gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quên hái rau, anh đi cày quên cày, người Ê-đê cho rằng người ta thích nghe truyện Đăm Săn, nghe mãi không thôi nghe kể liền ba bốn lần cũng không chán. Để thấy rõ điều đó, chúng ta tìm hiểu sử thi Đăm Săn với đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây. Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ? Phần tiểu dẫn trình bày những nội dung gì? ? Đăm Săn thuộc loại sử thi nào? Giới thiệu phần tóm tắt SGK GV cho HS đọc phân vai, giọng đọc hào hùng, rắn rỏi đúng với đặc điểm của nv sử thi. Phát biểu đại ý của đoạn? Trong đoạn trích có nhiều tình tiết : Hãy tóm tắt mỗi tình tiết bằng một câu và sắp xếp theo trật tự trước sau của truyện kể? ? Có những nhân vật nào được nói tới trong đoạn trích? Chú ý trang 31 ? Thái độ của ĐS và MM được miêu tả ntn ở đầu đoạn trích? ? Trận đấu diễn ra ntn? ? Trận chiến đấu diễn ra trong mấy hiệp? Hãy miêu tả từng hiệp đấu? Lấy dẫn chứng cụ thể. ? Hãy cho biết kết quả của hiệp đấu 1? ? Trong hiệp đấu thứ 2, Đăm Săn đã thể hiện sức mạnh của mình như thế nào? ? Sau chiến thắng, ĐS đã làm gì ? ? Phân tích những câu nói và hành động của đông đảo nô lệ đối với việc thắng thua của hai tù trưởng để chỉ ra tháI độ và tình cảm của cộng đòng Ê-đê đối với mục đích của cuộc chiến nói chung , đối với anh hùng sử thi nói riêng ? ? Phần cuối đoạn trích chú ý nhiều đến cảnh chết chóc hay cảnh ăn mừng ? Phân tích ý nghĩa của việc lựa chọn ấy ?....(Câu 3 SGK-36) Hs đọc đoạn” Đoàn người đông như đàn cá…” ? ĐS được miêu tả như thế nào trong lễ ăn mừng chiến thắng? Qua đó cho ta thấy điều gì ? Trong đoạn trích có 2 loại ngôn ngữ: người kể chuyện, nhân vật. Ngôn ngữ nhân vật có sử dụng câu mệnh lệnh, kêu gọi. Ngôn ngữ người kể chuyện có đói thoại với người nghe. Lấy VD. Những loại câu như vậy có tác động tới người nghe ntn? ? Tìm những BPNT được dùng phổ biến trong sử thi và phân tích ý nghĩa, tác dụng của nó? ? Hãy phân tích giá trị miêu tả và biểu cảm của các câu văn có dùng lối so sánh phóng đại khi miêu tả nhân vật, khung cảnh diễn ra sự việc? 4. Củng cố: ? Nhận xét những đặc sắc về nội dung và NT của đoạn trích? D - dặn dò 1-Học thuộc một số chi tiết miêu tả ĐS và MM. 2- Nắm chắc các giá trị. 3-Chuẩn bị bài Văn bản I - Giới thiệu chung 1.Thể loại Sử thi DG: gồm 2 loại - Sử thi thần thoại: sự hình thành vũ trụ, sự ra đời của muôn loài, nguồn gốc của dt, sự sáng tạo văn hoá… - Sử thi anh hùng: miêu tả sự nghiệp và chiến công của người anh hùng trong khung cảnh những sự kiện lớn có ý nghĩa quan trọng đối với toàn thể cộng đồng. 2. Sử thi Đăm Săn: - Xuất xứ: là sử thi anh hùng của dt Ê-đê. - Tóm tắt: SGK 3. Đoạn trích :Chiến thắng Mtao-Mxây * Vị trí đoạn trích: Nằm ở giữa tác phẩm. Chương 4 phần III * Đọc và tóm tắt đoạn trích. - Đọc . * Đại ý:Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đam San và Mtao Mxây.Cuối cùng ĐS đã thắng đồng thời thể hiện niềm tự hào của lũ làng về người anh hùng bộ tộc - Tóm tắt. + ĐS bí mật đột nhập vào nhà MM + ĐS gọi MM xuống đánh. +MM múa trước, dùng khiên vụng về, đâm ko trúng ĐS. + ĐS múa nhưng ko đâm thủng thịt MM + Trời bày cho ĐS dùng chày giã gạo ném vào vành tai MM + ĐS làm theo MM ngã + ĐS cắt đầu MM cắm lên trên cọc + Dân làng và tôi tớ kéo đi theo ĐS, mang theo của cải, voi, ngựa của MM + Lễ cúng người chết và thần linh, ăn mừng chiến thắng. => Các tình tiết của truyện kể cấu tạo nên cốt truyện. - Các nhân vật tham gia làm nổi rõ sự kiện: + Đăm Săn + Dân làng, tôi tớ của ĐS và + Mtao Mxây của MM + Hơ Nhị, vợ của ĐS + Người kể chuyện + Ông Trời - Vai trò của nhân vật +Nhân vật MM: là nhân vật đối thủ, cướp vợ của ĐS là nguyên nhân của sự kiện chiến tranh. + Nhân vật ĐS: chiến đấu giành lại vợ, giành lại hạnh phúc. Chàng tượng trưng cho sức mạnh của cả cộng đồng. Chiến thắng của ĐS vừa bảo vệ HP riêng vừa mang lại tiếng tăm cho cả cộng đồng. ĐS trở thành nhân vật trung tâm của cuốn sử thi và đoạn trích này. Chàng có sức lôi cuốn lũ làng, tôi tớ. + Nhân vật ông Trời và nhân vật Hơ Nhị: có vai trò trợ lực cho ĐS. Ông Trời là trợ thủ thần kì, Hơ Nhị là nhân vật trợ thủ trao vật thần kì (miếng trầu) cho ĐS. + Nhân vật quần chúng: đóng vai trò hậu thuẫn cho nv chính, vừa bị lôi cuốn bởi sức mạnh và mục đích chiến đấu của nv chính -> sức mạnh và lí tưởng của người anh hùng biểu trưng cho sức mạnh và lí tưởng cho cả cộng đồng, - Chủ đề đoạn trích : II. Đọc – hiểu văn bản. Sức mạnh chiến đấu của ĐS đã chiến thắng kẻ thù Đăm Săn Mtao -Mxây - Thách thức: Ơ diêng… - Kiên quyết Hiệp 1 - Múa một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh, một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Hiệp 2 - Được Hơ Nhị vứt cho miếng trầu, sức khoẻ ĐS tăng lên: chàng múa trên cao… ba đồi tranh bật rễ bay tung. Chàng nhằm đùi, người MM nhưng ko thủng. - Nhờ có Trời mách bảo ĐS chộp ngay một cái chày mòn ném trúng vào vành tai MM, hắn ngã lăn quay ra đất. ĐS cắt đầu MM bêu ngoài đường - Ngạo nghễ: ta ko xuống đâu… cơ mà - Phải xuống đấu Múa tỏ ra kém cỏi: khiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô MM bước thấp bước cao chạy hết bãi tây sang bãi đông, vung dao chém phập một cái nhưng chỉ trúng một cái chão cột trâu. - MM bị ĐS làm cho ngã và bị ĐS chặt đầu bêu ngoài đường. =>Kết quả: bằng tài năng, sự dũng mãnh và lòng quả cảm cùng với sự giúp đỡ của ông trời ĐS đã giành chiến thắng lẫy lừng. - Sau chiến thắng MM: + ĐS kêu gọi tôi tớ dân làng của MM đi theo mình. + ĐS lệnh cho dân làng tôi tớ của mình làm lễ ăn mừng chiến thắng (d/ chứng trang 38) + Hành động tự nguyện đi theo ĐS của tôi tớ dân làng MM: họ mang của cải, voi, ngựa… + Tình tiết: các chàng trai đi ngực đụng ngực, các cô gái đi lại vú đụng vú….Danh vang khắp núi. => Những lời nói và chi tiết trên chứng tỏ cuộc chiến đấu của ĐS không chỉ có mục đích riêng giành lại vợ mà còn thể hiện sức mạnh của cả cộng đồng. *) ý nghĩa : +Đòi lại vợ chỉ là cái cớ nẩy sinh mâu thuẫn giữa các bộ tộc dẫn đén chiến tranh mở rộng bờ cõi làm nổi uy của cộng đồng. Vì vậy, thắng bại của tù trưởng có ý nghĩa quyết định tất cả. Cho nên dân làng của Mtao Mxây tình nguyện đi theo ĐS. +Nt miêu tả: Mtả hành động của ĐS bằng cách so sánh và phống đại “ Chàng múa trên cao như gió bão…/32. Với ý nghĩa nói trên sử thi không nói nhiều về chết chóc mà lựa chọn những chi tiết ăn mừng chiến thắng 2. Lễ ăn mừng chiến thắng - ĐS rất vui, chàng vừa như ra lệnh, vừa như mời mọc.” Hỡi anh em trong nhà! Xin mời tất cả mọi người đến với …Không ngớt” - Quang cảnh trong nhà ĐS: nhà ĐS đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà. - Hình ảnh ĐS: + Miêu tả hình dáng:SGK(35) Tóc, ngực, tai, bắp đùi. + Vẻ đẹp của sức mạnh: như voi đực, hơi thở ầm ầm như sấm…./35 + Miêu tả ăn uống:Mở tiệc linh đình ăn không biết no, uống không biết say, chuyện trò không biết chán + Uy danh: tiếng tăm lừng lẫy../35 -> Vẻ đẹp của ĐS được kết tinh từ sức mạnh, vẻ đẹp và phẩm chất của cộng đồng Ê Đê.Người đọc cảm nhận được niềm tự hào của họ qua nhân vật và qua ngôn ngữ kể chuyện 3. Những nét đặc sắc về nghệ thuật - Ngôn ngữ người kể chuyện là những đoạn miêu tả, còn kết hợp cả đối thoại (Bà con xem, Thế là bà con xem): lôi cuốn sự chú ý của người nghe sử thi, đồng thời thể hiện sự thán phục và sự hồ hởi phấn khởi của người kể chuyện như muốn truyền sang người nghe. - Ngôn ngữ nhân vật qua lời đối thoại, qua câu mệnh lệnh và kêu gọi -> làm ngôn ngữ sử thi mang sắc thái của ngôn ngữ kịch. - BPTT so sánh: miêu tả MM, ĐS và dân làng. - BPTT phóng đại, tượng trưng: Một lần xốc tới chàng vượt một đồi tranh… => Làm rõ sức mạnh phi thường và phẩm chất anh hùng của ĐS. Đặc biệt làm cho ko gian, sự vật, sự việc trong tp trở nên hoành tráng phù hợp với ko khí sử thi anh hùng III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: NT của sử thi là cách nói phóng đại, giàu liên tưởng so sánh, âm điệu hào hùng. 2. Nội dung: Sự kiện trung tâm trong tp Đăm Săn là chiến đấu giành lại vợ, bảo vệ HP gia đình của người anh hùng từ trong tay một tù trưởng thù địch. Song đòi lại vợ chỉ là một cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn dẫn đến cuộc chiến tranh mở rộng bờ cõi làm nổi uy danh của cộng đồng. Thắng hay bại của người anh hùng sẽ có ý nghĩa quyết định tất cả. IV Luyện tập 1.ở lớp: làm BT nâng cao Gợi ý: - ĐS luôn giữ thế chủ động và kiên quyết tiến công kẻ thù. Chàng bộc lộ sức mạnh của tinh thần quyết chiến. Hành động của chàng mạnh mẽ, áp đảo, lấn át. - MM hoàn toàn ở thế bị động. Lúc đầu tỏ ra ngạo nghễ, đắc thắng. Song tình thế cứ đuối dần và thất bại. => Thái độ của tg DG tập trung lời lẽ đề cao người anh hùng, lí tưởng hoá người tù trưởng, một dũng tướng hiện thân của thế lực thù địch thì có lúc tg DG châm biếm, mỉa mai. 2. Về nhà: Bài tập SGK