Giáo án Lịch sử Lớp 11 - Bài 1-3 (Chuẩn kiến thức)

Phần một LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI Chương I CÁC CUỘC CÁCH MẠNG TƯ SẢN (GIỮA THẾ KỈ XVI - CUỐI THẾ KỈ XVIII) Bài 1 CÁCH MẠNG HÀ LAN GIỮA THẾ KỈ XVI I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần: - Hiểu rằng, cuộc đấu tranh của nhân dân Hà Lan lật đổ vương triều Tây Ban Nha từ giữa thế kỉ XVI là một cuộc cách mạng tư sản đầu tiên của thời kì lịch sử cận đại thế giới. - Thấy rõ đây là cuộc cách mạng dưới hình thức giải phóng dân tộc, cuộc tấn công vào chế độ phong kiến châu Âu, mở đường cho lực lượng sản xuất tư bản phát triển. 2. Tư tưởng Cách mạng tư sản trong buổi đầu thời Cận đại thể hiện mặt tích cực ở việc lật đổ chế độ phong kiến ở một số quốc gia châu Âu, song chỉ là sự thay đổi hình thức bóc lột này bằng hình thức bóc lột khác mà thôi. Một chế độ bóc lột mới, tinh vi và tàn bạo đang hình thành. 3. Kỹ năng Rèn luyện kỹ năng phân tích, khái quát, tổng hợp, đánh giá sự kiện. II. THIẾT BỊ, ĐỒ DÙNG DẠY VÀ HỌC - Lược đồ thế giới; lược đồ trống vùng Tây Âu. - Lược đồ Cách mạng tư sản Hà Lan. - Tranh ảnh về cuộc Cách mạng Hà Lan. III. TIẾN TRÌNH DẠY VÀ HỌC 1. Giới thiệu khái quát về chương trình Lịch sử lớp 11: - Chương trình Lịch sử lớp 11 bao gồm các phần: + Lịch sử thế giới cận đại phần tiếp theo. + Lịch sử thế giới hiện đại (từ 1917 - 1945) + Lịch sử Việt Nam (từ 1858 - 1918) 2. Giới thiệu bài mới GV khái quát: Ở giai đoạn hậu kì trung đại (Thế kỉ XV - XVII), chế độ phong kiến khủng hoảng, suy vong. Giai cấp tư sản tuy mới ra đời nhưng đã nhanh chóng khẳng định thế lực kinh tế ngày càng lớn mạnh của mình. Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống chế độ phong kiến thực hiện trước hết trên lĩnh vực tôn giáo, văn hóa, nghệ thuật ... là bước dọn đường cho những cuộc cách mạng tư sản không thể tránh khỏi ở Tây Âu. Nhưng vì sao, những cuộc cách mạng tư sản sớm nổ ra ở "vùng đất thấp" và xứ sở "sương mù"? Ý nghĩa của những sự kiện đó đối với tiến trình của lịch sử nhân loại ra sao? Chúng ta sẽ nghiên cứu làm sáng tỏ vấn đề này trong bài học hôm nay. - GV giới thiệu khái quát về chương trình lịch sử lớp 11. 3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp: Hoạt động của GV và HS Kiến thức HS cần nắm Hoạt động 1: Cá nhân - GV giới thiệu trên bản đồ vị trí của Hà Lan trước cách mạng (gồm lãnh thổ của các nước Hà Lan, Bỉ, Luy-xăm-bua và một số vùng Đông Bắc Pháp) và giải thích vì sao vùng đất này có tên gọi "Nê-đéc-lan" (Vùng đất thấp) - GV nêu câu hỏi: Dựa vào đâu để nói rằng, đầu thế kỉ XVI Nê-đéc-lan là một trong những vùng công thương nghiệp phát triển nhất châu Âu? - HS đọc SGK và trả lời câu hỏi. - GV nhận xét HS trả lời và nhấn mạnh: Nhờ vị trí địa lí thuận lợi, Nê-đéc-lan có nền công nghiệp và mậu dịch hàng hải phát triển; do đất đai màu mỡ, nhiều đồi cỏ nên nghề chăn nuôi cừu phát triển cung cấp cho ngành len dạ nhiều lông cừu. I. Tình hình Hà Lan giữa thế kỉ XVI. 1. Sự phát triển kinh tế của Nê-đéc-lan. - Tiếp theo, GV nêu câu hỏi: Em hãy cho biết những biểu hiện về sự phát triển của công thương nghiệp ở Nê-đéc-lan? - Từ đầu thế kỉ XVI Nê-đéc-lan là một trong những vùng kinh tế TBCN phát triển nhất châu Âu. - HS có thể dựa vào SGK để trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và kết luận: Những biểu hiện về sự phát triển của công thương nghiệp được thể hiện trên nhiều mặt nào đó là: - Biểu hiện. + Nhiều công trường thủ công phát triển với các xưởng nấu xà phòng, đường, dệt vải, luyện kim ở Lu-de. + Nhiều công trường thủ công lớn xuất hiện. + Nhiều thành phố và hải cảng lớn xuất hiện: Am-xtec-đam, An-véc-pen, Lay-den. (GV kết hợp với việc chỉ trên lược đồ những thành phố trên) + Nhiều thành phố và hải cảng lớn xuất hiện. + Nhiều ngân hàng được thành lập. + Nhiều ngân hàng được thành lập. Hoạt động 2: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: Sự biến đổi về kinh tế đã dẫn đến sự thay đổi gì về mặt xã hội Nê-đéc-lan? - HS dựa vào SGK và vốn hiểu biết của mình để trả lời câu hỏi. - GV nhận xét HS trả lời và kết luận: + Giai cấp tư sản: Sớm hình thành đó là những chủ xưởng, chủ tàu, họ có thế lực về kinh tế. - Xã hội: + Giai cấp công nhân: Là những thợ thủ công và nông dân bị phá sản trở thành công nhân làm thuê cho các công trường thủ công. + Các tầng lớp dân nghèo thành thị đông đảo hơn do họ tập trung về thành phố làm ăn. - GV nêu câu hỏi: Em có nhận xét gì về sự thay đổi trong xã hội Nê-đec-lan? + Giai cấp tư sản Nê-đéc-lan ra đời, thế lực kinh tế ngày càng lớn mạnh. + Giai cấp công nhân ra đời. + Các tầng lớp dân nghèo thành thị đông đảo hơn. - HS dựa vào vốn kiến thức của mình trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và nhấn mạnh: Nê-đéc-lan có sự thay đổi lớn về kinh tế và cơ cấu giai cấp, những điều kiện về sự ra đời của xã hội tư bản đã đầy đủ - xã hội tư bản ở Hà Lan đã hình thành lúc bấy giờ. - Xã hội tư bản được hình thành ở Hà Lan. Hoạt động 1: Nhóm Trước hết, GV trình bày: Cuối thế kỉ XV Nê-đéc-lan lệ thuộc vào Áo, đến giữa thế kỉ XVI lại lệ thuộc vào Tây Ban Nha. Sau đó, GV nêu câu hỏi yêu cầu HS thảo luận nhóm: Chính sách thống trị của Tây Ban Nha đối với Nê-đéc-lan như thế nào? 2. Cuộc đấu tranh của nhân dân Nê-đéc-lan chống lại ách thống trị Tây Ban Nha. - HS làm việc theo nhóm thảo luận vấn đề GV đặt ra. Đại diện trình bày kết quả của mình. Nhóm khác có thể bổ sung. - GV nhận xét và nhấn mạnh: - Giữa thế kỉ XVI lại lệ thuộc vào Tây Ban Nha. Hàng trăm người dân Nê-đéc-lan phải nộp bằng 2/5 ngân sách chung (diện tích vùng đất này chỉ bằng 6% tổng số diện tích cả vương quốc). Nhà vua đàn áp những người không theo đạo Thiên Chúa. - Người dân Nê-đéc-lan bị Tây Ban Nha áp bức bóc lột nặng nề. Hàng hoá nước ngoài nhập vào Nê-đéc-lan bị đánh thuế rất cao. Thương nhân Hà Lan bị hạn chế buôn bán với nước ngoài. - Chính quyền Tây Ban Nha kìm hãm sự phát triển kinh tế; đánh thuế cao hàng hoá nước ngoài... Hoạt động 2: Cá nhân - GV tổ chức cho HS trả lời câu hỏi: Thái độ của nhân dân Nê-đéc-lan trước ách thống trị của Tây Ban Nha như thế nào? - HS dựa vào nội dung SGK trả lời. - GV nhận xét và trình bày: Các tầng lớp nhân dân Nê-đéc-lan nhiều lần nổi dậy chống lại ách thống trị của Tây Ban Nha. Họ dùng nhiều thức đấu tranh như sử dụng thơ ca để chế giễu, đả kích Giáo hội Thiên Chúa, đập phá tượng Thánh, vũ trang chống lại chính quyền phong kiến... Tầng lớp quý tộc lập tổ chức "Thỏa ước quý tộc", giai cấp tư sản cũng lập "Thỏa ước thương nhân" - Các tầng lớp nhân dân Nê-đéc-lan nhiều lần nổi dậy chống lại ách thống trị của Tây Ban Nha với nhiều hình thức đấu tranh khác nhau. Hoạt động: Cả lớp Trước hết, GV treo lược đồ Cách mạng tư sản của Hà Lan lên bảng và nêu câu hỏi: II. Cuộc cách mạng bùng nổ Hãy trình bày trên lược đồ diễn biến chính của giai đoạn 1566 - 1572? - HS dựa vào nội dung SGK chuẩn bị nội dung trình bày. HS lên bảng trình bày diễn biến, HS khác có thể bổ sung cho bạn. 1. Giai đoạn 1566 - 1572: - Tháng 8/1566, cuộc đấu tranh của nhân dân Nê-đéc-lan chống Tây Ban Nha trở thành làn sóng mạnh mẽ. - GV nhận xét và hoàn chỉnh việc trình bày diễn biến giai đoạn 1566 - 1572 trên lược đồ. - Tháng 10/1566, phong trào lan rộng ra 12 tỉnh. - Tháng 4/1972, quân khởi nghĩa giải phóng nhiều vùng rộng lớn ở phía Bắc. - Tháng 8/1566, nhân dân miền Bắc Nê-đéc-lan khởi nghĩa, lực lượng phát triển mạnh, làm chủ nhiều nơi. Hoạt động 1: Cả lớp/cá nhân - GV trình bày: Chính quyền Tây Ban Nha tiếp tục điều quân sang Nê-đéc-lan để cướp phá, giết hại nhân dân. Tiêu biểu là việc đốt cháy thành An-vec-pen. 2. Giai đoạn 1572 - 1648 - Chính quyền Tây Ban Nha tiếp tục điều quân sang Nê-đéc-lan để cướp phá. - GV nêu câu hỏi: Trước hành động quân Tây Ban Nha nhân dân có hành động gì để đối phó? - HS dựa vào SGK suy nghĩ trả lời. - GV nhận xét và nhấn mạnh thêm. - Nhân dân Nê-đéc-lan thành lập Ủy ban quản lí xã hội gồm đa số đại biểu tư sản và bình dân để thống nhất các lực lượng kháng chiến. Hoạt động 2: Nhóm - GV nêu câu hỏi: Đại biểu các tỉnh các miền Bắc họp ở U-trếch đã quyết định những vấn đề gì? - GV nhận xét và kết luận. - Ngày 23/1/1579, các đại biểu các tỉnh các miền Bắc hợp ở U-trếch đã quyết định: + Thống nhất hệ thống tiền tệ, đo lường, tổ chức quân sự. + Xác định chính sách đối ngoại. + Đạo Can-vanh được công nhận là Quốc giáo. - Tháng 7/1581, vua Tây Ban Nha Phi-líp II bị phế truất. - Các tỉnh miền Bắc trở thành một nước cộng hòa với Thủ đô là Am-xtéc-đam. Hoạt động 3: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: Ý nghĩa của việc thành lập các tỉnh Liên hiệp? - Sau HS trả lời, GV chốt ý: Đánh dấu bước thắng lợi của cuộc đấu tranh lâu dài, chống sự thống trị của chính quyền phong kiến Tây Ban Nha. - Ý nghĩa: Đánh dấu bước thắng lợi của cuộc đấu tranh lâu dài chống sự thống trị của chính quyền phong kiến Tây Ban Nha. - GV nhấn mạnh thêm: Song chính quyền Tây Ban Nha chưa chịu công nhận Hà Lan. Cuộc đấu tranh của nhân dân Nê-đéc-lan vẫn tiếp diễn đến năm 1609 Hiệp định đình chiến được ký kết, đến năm 1648 Tây Ban Nha chính thức công nhận nền độc lập của các tỉnh Liên hiệp. - Năm 1609, Hiệp định đình chiến được kí kết, nhưng đến năm 1648 mới được công nhận độc lập. Hoạt động 1: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết kết quả của cuộc Cách mạng Hà Lan đạt được? - HS dựa vào SGK và vốn kiến thức của mình trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và chốt ý. III. Kết quả và ý nghĩa lịch sử của cách mạng 1. Kết quả - Lật đổ chế độ phong kiến Tây Ban Nha ở Nê-đéc-lan, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển. - Đồng thời GV giải thích khái niệm "Cách mạng tư sản", đặc điểm (lực lượng tham gia, giai cấp lãnh đạo, mục tiêu đấu tranh ...), ý nghĩa và hạn chế của cuộc cách mạng tư sản... - Tạo điều kiện cho sản xuất và thương nghiệp phát triển. - Hà Lan tăng cường xâm lược thuộc địa. Hoạt động 2: Cá nhân GV tổ chức cho HS trả lời câu hỏi: Ý nghĩa của cuộc cách mạng Hà Lan? 2. Ý nghĩa - Là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trên thế giới. - HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và kết luận: Đồng thời nhấn mạnh đây là cuộc cách mạng tư sản diễn ra dưới hình thức một cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. - Mở ra thời đại mới - bùng nổ các cuộc cách mạng tư sản. - Tính chất: Là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trên thế giới. - Động lực chủ yếu là công nhân và nông dân; giai cấp tư sản lãnh đạo cách mạng. - GV nêu câu hỏi: Hạn chế của cách mạng Hà Lan? - HS trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và kết luận, chú ý đến việc nhân dân vẫn bị bóc lột. - Hạn chế: Quan hệ sản xuất phong kiến còn tồn tại ở một số nơi, nhân dân không được hưởng quyền lợi kinh tế, chính trị. 4. Sơ kết bài học - Củng cố: GV hướng dẫn HS củng cố bằng việc trả lời câu hỏi sau: + Vì sao cuộc Cách mạng tư sản Hà Lan nổ ra dưới hình thức một cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc? - GV củng cố để HS hiểu rõ khái niệm "Cách mạng tư sản" (cả nội hàm và ngoại diện của khái niệm). Cách mạng tư sản ở Hà Lan giải quyết những nhiệm vụ cụ thể khác nhau, nhưng đều hướng vào mục tiêu là lật đổ chế độ phong kiến, để mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển. Đây là những sự kiện mở đầu cho một thời kỳ đấu tranh quyết liệt để giải quyết vấn đề "ai thắng ai" giữa chủ nghĩa tư bản đang lên với chế độ phong kiến đã già nua, suy tàn, song không dễ từ bỏ võ đài chính trị. - Dặn dò: - Học bài cũ, đọc trước bài mới. - Tìm hiểu về nhân vật Sác-lơ I và Ô.Crôm oen. - Tập trình bày diễn biến Cách mạng tư sản Anh. - Trả lời câu hỏi và bài tập trong SGK. Bài 2 CUỘC CÁCH MẠNG TƯ SẢN ANH GIỮA THẾ KỈ XVII II. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần: - Hiểu được sự phát triển về kinh tế và những biến đổi về xã hội là những tiền đề dẫn đến Cách mạng tư sản Anh bùng nổ. - Nắm được các giai đoạn diễn biến của Cách mạng tư sản Anh. - Thấy rõ tính chất, ý nghĩa của cuộc cách mạng, qua đó hiểu được hình thức, động lực của cuộc cách mạng. 2. Tư tưởng Hiểu sâu hơn quy luật phát triển của xã hội, nhận thức đúng vai trò quần chúng, tính chất tiến bộ và hạn chế của cách mạng. 3. Kỹ năng Hình thành các khái niệm cơ bản về cách mạng tư sản, quí tộc mới, nội chiến, quân chủ lập hiến; kỹ năng phân tích vai trò của quần chúng nhân dân đối với thắng lợi của cách mạng tư sản. II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC - Lược đồ Cách mạng tư sản Anh. - Tranh ảnh về Sac-lơ I và Ô. Crôm-oen. - Các tài liệu liên quan đến bài học. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC 1. Kiểm tra bài cũ Câu 1: Hãy cho biết nguyên nhân dẫn đến cuộc Cách mạng tư sản Hà Lan. Câu 2: Hoàn thành bảng thống kê các sự kiện chính về diễn biến Cách mạng tư sản Hà Lan. Thời gian Diễn biến Kết quả 2. Giới thiệu bài mới Sau cuộc Cách mạng Hà Lan gần một thế kỉ một cuộc cách mạng khác nổ ra ở Anh. Đây là một cuộc cách mạng tư sản có ảnh hưởng rộng lớn và có ý nghĩa sâu sắc đối với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. Để hiểu được nguyên nhân bùng nổ, diễn biến cách mạng như thế nào? tính chất và ý nghĩa của cách mạng này ra sao, chúng ta cùng tìm hiểu nội dung bài học để trả lời các câu hỏi trên. 3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức cơ bản Hoạt động 1: Cá nhân Trước hết, GV trình bày cho HS biết từ giữa thế kỉ XVI, quan hệ kinh tế tiền tệ đã thâm nhập vào nông thôn Anh đã làm thay đổi cơ cấu kinh tế và phương thức kinh doanh. - Tiếp đó, GV nêu câu hỏi: Sự phát triển của nền kinh tế Anh được thể hiện như thế nào? - HS dựa vào SGK để trả lời câu hỏi. - GV nhận xét, bổ sung. I. Những tiền đề của cách mạng 1. Sự phát triển kinh tế - Giữa thế kỉ XVI, quan hệ kinh tế tiền tệ đã thâm nhập vào nông thôn Anh làm thay đổi cơ cấu kinh tế và phương thức kinh doanh. - GV miêu tả cảnh "Rào đất cướp ruộng" (Hình ảnh "Cừu ăn thịt người" của nhà văn Tomat Morơ). Sau đó hướng dẫn HS lí giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng "rào đất", hậu quả của nó và vì sao tư sản, quý tộc mới ở Anh giàu lên nhanh chóng như vậy. - Công trường thủ công dần lấn át phường hội. Sản phẩm tăng nhanh về số lượng và chất lượng. Hoạt động 2: Cặp đôi - GV tổ chức cho HS làm việc cặp đôi trả lời câu hỏi: Ngoài ngành len dạ, những ngành công nghiệp khác của Anh phát triển như thế nào? - HS làm việc và trả lời câu hỏi. - Các ngành công nghiệp khác của Anh cũng phát triển: khai thác than, luyện sắt, thiếc, chế biến thủy tinh, xà phòng, đóng tàu cũng phát triển nhanh. - GV nhận xét, bổ sung. - GV nói rõ thêm: Thương nhân Anh khống chế việc xuất khẩu len dạ, vải dệt, nhập các loại sợi của Ấn Độ, Bắc Mĩ, tơ của Trung Quốc, I-ta-li-a và Tây Ban Nha, lanh của Ai-rơ-len và Bắc Mĩ. - Nhiều ngân hàng ra đời, việc buôn bán phát đạt. - Đến đầu thế kỉ XVII, Anh là nước có nền kinh tế phát triển nhất châu Âu. Hoạt động 1: Nhóm - GV tổ chức cho HS làm việc theo nhóm thảo luận nội dung sau: Sự biến đổi về kinh tế đã làm cho cơ cấu giai cấp nước Anh thay đổi như thế nào? - HS làm việc theo nhóm, cử đại diện nhóm trình bày kết quả. - GV nhận xét và kết luận, đồng thời trình bày rõ thêm: Đông đảo nông dân bị mất ruộng phải ra thành thị bán sức lao động cho tư bản hay di cư sang Tây bán cầu. Một số địa chủ, quý tộc chuyển sang kinh doanh theo lối tư bản chủ nghĩa trở thành những quý tộc mới. 2. Những biến đổi của xã hội. - GV giải thích rõ khái niệm "Quý tộc mới" và vai trò của tầng lớp này trong Cách mạng tư sản Anh. - Xã hội: Tư sản, quý tộc mới hình thành và giàu lên nhanh chóng. Hoạt động 2: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: Bộ mặt nước Anh có gì thay đổi? - HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và chốt ý. + Nhiều thành phố lớn mọc lên, Luân Đôn trở thành một trung tâm tài chính công nghiệp và thương mại bậc nhất châu Âu, với dân số khoảng 61 vạn người. GV kết hợp với khai thác bức tranh "Quang cảnh Luân Đôn thế kỉ XVII" trong SGK. - GV tiếp tục dẫn dắt HS giải quyết vấn đề: - Bộ mặt nước Anh có sự thay đổi: các thành phố mọc lên. Luân Đôn trở thành một trung tâm tài chính công nghiệp và thương mại bậc nhất châu Âu. + Mâu thuẫn trong lòng xã hội Anh biểu hiện như thế nào? Hướng giải quyết mâu thuẫn đó? - Chính trị: + Chế độ phong kiến kìm hãm lực lượng sản xuất TBCN. Sau khi HS trả lời câu hỏi, GV kết luận và nhấn mạnh: Chế độ phong kiến dựa vào quý tộc và Giáo hội Anh cản trở sự kinh doanh của quý tộc mới như đặt ra nhiều thứ thuế mới, nhà nước nắm độc quyền thương mại ... Do đó, xã hội Anh xuất hiện các mâu thuẫn: Nông dân với quý tộc, địa chủ, tầng lớp quý tộc mới, giai cấp tư sản với chế độ quân chủ. - Để giải quyết mâu thuẫn này ắt dẫn đến cuộc đấu tranh giai cấp của tầng lớp tư sản, quý tộc mới và nông dân chống lại chế độ quân chủ chuyên chế, tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển. + Xuất hiện nhiều mâu thuẫn: Nông dân với quý tộc, địa chủ, tầng lới quý tộc mới, giai cấp tư sản với chế độ quân chủ. Hoạt động 1: Cả lớp - Trước hết, GV trình bày: Tháng 10/1640, do cần tiền để đàn áp cuộc khởi nghĩa Xcốt-len nổi dậy chống lại việc cưỡng bức họ theo Anh giáo nên nhà vua Sác-lơ I buộc phải triệu tập Quốc hội. Song Quốc hội chủ yếu là đại biểu của quý tộc mới và tư sản đã kịch liệt công kích những chính sách bạo ngược của nhà vua, không phê duyệt các khoản thuế mới và đề ra một số yêu sách được nhân dân ủng hộ, Quốc hội còn đòi kiểm soát quân đội, tài chính và Giáo hội. Nhà vua buộc phải nhượng bộ một số yêu sách của Quốc hội. - Tiếp đó, GV yêu cầu HS chuẩn bị để trình bày diễn biến trên lược đồ. - HS trình bày diễn biến trên lược đồ, HS khác có thể bổ sung cho bạn. - Cuối cùng, GV nhận xét và hoàn chỉnh trình bày diễn biến: II. Tiến trình của cách mạng 1. Giai đoạn 1642 - 1648 - Tháng 10/1640, vua Sác-lơ I triệu tập Quốc hội. Quốc hội không phê duyệt các khoản thuế mới và đề ra một số yêu sách được nhân dân ủng hộ. Nhà vua buộc phải nhượng bộ một số yêu sách của Quốc hội. + Tháng 1/1642, Sác-lơ I chạy lên miền Bắc, dựa vào quý tộc phong kiến ở đây chống lại Quốc hội. Quốc hội được nhân dân miền Nam ủng hộ. - Tháng 1/1642, Sác-lơ I chạy lên miền Bắc, dựa vào quý tộc phong kiến ở đây chống lại Quốc hội. + Ngày 22/8/1642, vua Sác-lơ tuyên chiến với Quốc hội. Cuộc nội chiến bắt đầu. - GV nhấn mạnh thêm: Lúc đầu, quân đội Quốc hội bị đánh bại vì lực lượng của nhà vua được trang bị và thiện chiến. Những người chỉ huy Quốc hội lại bị chia rẽ, một số muốn thỏa hiệp với phe bảo hoàng, họ thiếu chiến lược và quyết tâm chiến đấu. - Ngày 22/8/1642, vua Sác-lơ I tuyên chuyến với Quốc hội. Cuộc nội chiến bắt đầu. - Lúc đầu, quân đội Quốc hội bị đánh bại vì lực lượng của nhà vua được trang bị và thiện chiến. + Ngày 14/6/1645, quân đội nhà vua thua trận và sau đó vua bị bắt, giao cho Quốc hội. - Ngày 14/6/1645, quân đội nhà vua thua trận và vua bị bắt, sau trốn thoát. Sau đó, Sác-lơ I lại trốn thoát và mùa xuân 1648 tiến hành cuộc chiến tranh chống Quốc hội nhưng bị thất bại. Nội chiến kết thúc. - Mùa xuân 1648, Sác-lơ I lần nữa tiến hành cuộc chiến tranh chống Quốc hội nhưng bị thất bại. Nội chiến kết thúc. Hoạt động 2: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: Nguyên nhân nào mà quân Quốc hội lại giành thắng lợi? - HS trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và chốt ý: Do Ô. Crôm-oen nắm quyền chỉ huy quân đội, tổ chức quân đội có tính kỉ luật, tính chiến đấu cao - quân đội sườn sắt. Hoạt động 1: Cả lớp/cá nhân - GV trình bày: Ngày 30/1/1649, vua Sac-lơ I bị xử tử. Quốc hội tuyên bố nền quân chủ là không cần thiết. Anh trở thành nước cộng hòa. Cách mạng lên đến đỉnh cao. - GV nêu câu hỏi: Sau thắng lợi của cách mạng thành quả thuộc về giai cấp nào? - HS dựa vào nội dung SGK trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và chốt ý: Quyền hành trong nước thuộc về quý tộc mới và tư sản. Nông dân và binh lính không được hưởng quyền lợi gì. Đồng thời GV nhấn mạnh: Do không được hưởng quyền lợi gì nên họ tiếp tục đấu tranh: Nhân dân đòi mọi công dân đều được quyền bỏ phiếu bầu Quốc hội, được tự do tín ngưỡng và có ruộng đất. Song quý tộc và tư sản không đáp ứng các yêu cầu mà còn tiếp tục chiếm ruộng đất, đàn áp cuộc đấu tranh. Hoạt động 2: Nhóm - GV tổ chức cho HS lập bảng thống kê diễn biến của Cách mạng tư sản Anh giai đoạn 1649 - 1688 như sau: Thời gian Diễn biến chính - Sau đó yêu cầu HS trình bày kết quả làm việc của mình. - GV nhận xét HS trình bày và hoàn thành bảng theo nội dung sau: Thời gian Diễn biến chính Năm 1649 Xử tử vua Sac-lơ I, thành lập nước cộng hòa. Năm 1653 Chế độ độc tài quân sự thiết lập. Tháng 8/1658 Ô. Crôm-oen chết, nước Anh rơi vào tình hình chính trị không ổn định. Năm 1660 Con Sac-lơ I lên ngôi vua, triều đại Xtiu-uốt được phục hồi. Tháng 12/1688 Sca-lơ II bị phế truất. Đầu năm 1689 Vin-hem Ô-ran-giơ lên ngôi vua. Chế độ quân chủ lập hiến được thiết lập. 2. Giai đoạn 1649 - 1688 - Năm 1649: Xử tử vua Sác-Lơ I, nước cộng hòa ra đời, cách mạng đạt tới đỉnh cao. - Năm 1653: Nền độc tài được thiết lập (một bước tụt lùi) - Tháng 9/1658, Ô. Crôm-oen chết, nước Anh rơi vào tình hình chính trị không ổn định. - Năm 1660, con Sác-lơ I lên ngôi vua, triều đại Xtiu-uốt được phục hồi. - Tháng12/1688: Quốc hội tiến hành chính biến. - Đầu năm 1689 Vin-hem Ô-ran-giơ lên ngôi vua, sau đó chế độ quân chủ lập hiến được xác lập. - GV dựa vào niên biểu, hướng dẫn HS nắm được hướng phát triển của Cách mạng Anh qua các mốc chính, sau đó lí giải vấn đề: + Vì sao Cách mạng Anh có sự thỏa hiệp giữa Quốc hội với lực lượng phong kiến cũ? + Vì sao nói Cách mạng Anh là cuộc cách mạng bảo thủ? - Điểm quan trọng mà GV cần khắc họa để HS nhận thức sâu sắc về thái độ hai mặt của giai cấp tư sản Anh. Khi chưa đủ mạnh, vì lợi ích của giai cấp mình, chúng không chỉ lừa phỉnh quần chúng đứng lên đấu tranh chống chế độ phong kiến, mà còn lôi kéo cả một bộ phận quý tộc mới (từng là kẻ thù của mình trước đó) tạo nên một liên minh chính trị mới. Khi cách mạng thành công, giai cấp tư sản phản bội lại quần chúng cách mạng, đồng thời củng cố liên minh quý tộc - tư sản bằng việc thiết lập một thể chế chính trị Quân chủ lập hiến. Nhà vua "trị vì" mà không "cai trị" vì không có thực quyền. Quyền lực chính trị tập trung trong tay Quốc hội lập hiến của giai cấp tư sản. Dù còn có những hạn chế nhất định song Cách mạng tư sản Anh vẫn có ý nghĩa trọng đại đối với lịch sử thế giới. - GV miêu tả rõ sự kiện xử tử vua Sác-lơ I. Hoạt động 1: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết tính chất của cuộc Cách mạng Anh? - HS dựa vào SGK và vốn hiểu biết của mình trả lời câu hỏi. III. Tính chất, ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Anh - GV nhận xét và chốt ý: Đây là cuộc cách mạng tư sản diễn ra dưới hình thức nội chiến (GV có thể giải thích rõ thêm diễn biến Cách mạng Anh diễn ra giữa nhà vua và Quốc hội đại diện hai thế lực đối lập nhau). GV có thể nêu câu hỏi yêu cầu HS so sánh với cuộc cách mạng Hà Lan. Tính chất: Đây là cuộc cách mạng tư sản. - Hình thức: Diễn ra với hình thức nội chiến. Hoạt động 2: Cá nhân - GV tổ chức cho HS tìm hiểu về ý nghĩa của Cách mạng Anh. - HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi. - GV nhận xét và kết luận, đồng thời nhấn mạnh đến vai trò của quần chúng nhân dân là động lực của cách mạng. - Ý nghĩa + Lật đổ chế độ phong kiến, mở đường cho CNTB ở Anh phát triển. + Mở ra thời kỳ quá độ từ chế độ phong kiến sang chế độ tư bản. 4. Sơ kết bài học - Củng cố: Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi được đặt ra ngay từ đầu giờ học: Nguyên nhân bùng nổ, diễn biến cách mạng? Tính chất và ý nghĩa của cách mạng? - Dặn dò: + Học bài cũ; đọc trước bài mới. + Sưu tầm các tranh ảnh nói về cuộc chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ. Bài 3 CHIẾN TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP CỦA CÁC THUỘC ĐỊA ANH Ở BẮC MĨ NỬA SAU THẾ KỈ XVIII II. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần: - Hiểu rằng, cuộc chiến tranh giành độc lập của nhân dân 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ cuối thế kỉ XVIII là một cuộc cách mạng tư sản. - Nắm vững việc ra đời một nước tư sản đầu tiên ngoài châu Âu là sự tiếp tục cuộc tấn công vào chế độ phong kiến mở đường cho lực lượng sản xuất tư bản phát triển, là sự khẳng định quyết tâm vươn lên nắm quyền thống trị thế giới của giai cấp tư sản. 2. Tư tưởng Chiến tranh giành độc lập thắng lợi, Hợp chủng quốc Mĩ ra đời, góp phần thúc đẩy phong trào đấu tranh chống phong kiến châu Âu và phong trào giải phóng dân tộc ở Mĩ La-tinh sau này. Tuy vậy, chế độ nô lệ vẫn tồn tại ở Mĩ, quần chúng nhân dân vẫn không được hưởng những thành quả cách mạng mà họ đã phải đổi bằng xương máu của chính mình. 3. Kỹ năng Rèn luyện kỹ năng sử dụng đồ dùng trực quan, kỹ năng phân tích, khái quát, tổng hợp, đánh giá sự kiện. II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC - Lược đồ 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ, ảnh Bạo động ở Bô-xtơn, Gioóc giơ Oa-sinh-tơn, Đại hội lục địa ... (GV có thể lựa chọn nhiều tài liệu trực quan sinh động trong Encarta). III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC 1. Kiểm tra bài cũ Câu 1: Vì sao cuộc Cách mạng tư sản Anh nổ ra dưới hình thức một cuộc nội chiến. Câu 2: Nêu tính chất, ý nghĩa của Cách mạng tư sản Anh. 2. Giới thiệu bài mới GV có thể tạo tình huống vào bài qua nhiều cách khác nhau, tuy nhiên cần chú ý HS đầu cấp rất ấn tượng với cách diễn đạt nhẹ nhàng giàu hình ảnh. 3. Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp: Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức cơ bản Hoạt động 1: Cả lớp/cá nhân - Trước hết GV giới thiệu trên bản đồ vị trí, điều kiện tự nhiên