Giáo án Ngữ văn 8 Tuần 15 Bài 15 Tiết 57 Vào nhà ngục quảng đông cảm tác

Tuần 15 Ngữ văn – Bài 15 - Tiết 57 Ngày soạn: 24/11/2008 Ngày dạy: Văn bản vào nhà ngục quảng đông cảm tác. (Phan Bội Châu) A. Mục tiêu cần đạt: - Cảm nhận vẻ đẹp của chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu, dù ở hoàn cảnh tù đày vẫn giữ phong thái ung dung, hiên ngang bất khất với niềm tin vào sự nghiệp giải phóng dân tộc. - Hiểu được sức truyền cảm nghệ thuật qua giọng thơ khẩu khí ngang tàng. - rèn kĩ năng tìm hiểu thơ TNBCĐL - Giáo dục lòng kính yêu các anh hùng của dân tộc và tự hào về họ. B. Chuẩn bị: - GV: Chân dung Phan Bội Châu ; tác phẩm ''Ngục Trung Thư''; hướng dẫn học sinh đọc lại lịch sử Việt nam giai đoạn 1900 - 1930 - HS: Đọc lại lịch sử Việt nam giai đoạn 1900 - 1930 C. tiến trình bài dạy * Tổ chức lớp: *. Kiểm tra bài cũ : ? Em hãy phân tích ý nghĩa của ''Bài toán hạt thóc'' - ''Bài toán dân số từ thới cổ đại'' ? Muốn thực hiện có hiệu quả chính sách dân số, chúng ta phải làm gì'. *Bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt - HS đọc chú thích trong SGK - Giới thiệu chân dung Phan Bội Châu ? Em hiểu gì về tác giả Phan Bội Châu. - GV giới thiệu hoàn cảnh lịch sử đất nước đầu thế kỉ XX, giới thiệu phong trào Cần Vương (giúp vua) vũ trang chống Pháp, phong trào CM Việt nam theo khuynh hướng dân chủ tư sản do các nhà nho yêu nước lãnh đạo. - HS kể các tác phẩm của Phan Bội Châu - HS nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ - HS cảm nhận ? Sự nghiệp sáng tác của ông. ? Hoàn cảnh sáng tác bài thơ. - Thơ văn của ông được xem là những câu thơ dậy sóng giục giã đồng bào đánh Pháp - GV đọc mẫu ? Cách đọc bài thơ như thế nào thì phù hợp - HS đọc 2, 3 văn bản ? Y/c học sinh giải thích các chú thích trong SGK . ? Nhận xét về kết cấu của bài thơ. - Gọi học sinh đọc 2 câu đề. ? Các từ ''hào kiệt'', ''phong lưu'' cho ta hình dung về 1 con người như thế nào ? Hãy nêu cách hiểu của em về nội dung câu 2. - Giọng điệu của 2 câu này vừa cứng cỏi, vừa mềm mại diễn tả nội tâm cân bằng, bình thản không hề căng thẳng hoặc u uất cho dù cảnh ngộ tù ngục là bất bình thường. * Hai câu thơ không chỉ thể hiện tư thế, tinh thần, ý chí của người anh hùng CM trong những ngày đầu ở tù mà còn thể hiện quan niệm của ông về cuộc đời và sự nghiệp. - Hs đọc 2 câu thực ? Nhận xét về nghệ thuật giữa 2 câu thơ. ? ý nghĩa của cụm từ ''khách không nhà'', ''trong bốn biển'' ? cả câu. ? Dựa vào chú thích SGK, em hiểu '' người có tội ... châu'' như thế nào. ? Điều đó cho ta hiểu thêm tính cách nào của nhà yêu nước? Giọng thơ. - Phạm Văn Đồng: Đó là nỗi đau lớn lao của người anh hùng cứu nước của một thời đại khổ nhục nhưng vĩ đại. ? Nhận xét khái quát về 2 câu. * Hai câu thơ tả tình thế và tâm trạng của Phan Bội Châu khi ở trong tù. Nhà thơ gắn liền sóng gió của cuộc đời riêng với tình cảnh chung của đất nước. Đó là nỗi đau lớn lao trong tâm hồn bậc anh hùng. - Bình: 1905 bị giặc bắt gần 10 năm ông lưu lạc khi Nhật Bản, khi Trung Quốc, khi Xiêm La không một mái ấm gia đình lại thường xuyên bị kẻ thù săn đuổi. Không thể than thân bởi ông đã coi thường hiểm nguy và tự nguyện gắn cuộc đời của mình với sự tồn vong của đất nước '' Non sông đã chết sống thêm nhục'' gắn sóng gió của cuộc đời riêng với tình cảnh của đất nước. - HS đọc 2 câu luận ? Giải nghĩa lại cụm từ ''Bủa tay ...'' ? Nhận xét về NT, giọng thơ. *Khẩu khí hào hùng, dù ở tình trạng bi kịch vẫn theo đuổi sự nghiệp cứu nước, cứu đời. Cười ngạo nghễ trước mọi thủ đoạn của kẻ thù. * Lối nói khoa trương, NT đối, câu thơ kết tinh cao độ CX lãng mạn hào hùng của tác giả. - Khát vọng của chàng thanh niên Phan Văn San khi đang còn nuôi chí lớn chờ thời cơ ỏ trong nước: (Chơi xuân) ''Phùng xuân hội, may ra, ừ cũng dễ. Nắm địa cầu vừa một tí con con Đạp toang hai cánh càn khôn, Đem xuân vẽ lại trong non nước nhà'' - HS đọc 2 câu kết ? Nêu ý nghĩa của 2 câu kết. ? Em hiểu gì về tinh thần của người chiến sĩ CM trong tù ? Nhận xét về NT của câu thơ. * Điệp từ ''còn'' lời thơ dõng dạc, khẳng định tư thế hiên ngang, ý chí sắt đá, tin tưởng vào sự nghiệp đấu tranh giảiphóng dân tộc của tác giả. - Con người ở đây thừa nhận con đường yêu nước đầy hiểm nguy trong đó có cả việc tù đày. Sau này Tố Hữu có viết: ''Đời CM từ khi tôi đã hiểu ... 1 nửa'' (Tố Hữu) ? Nhận xét khái quát về giá trị NT và nội dung . - Gọi học sinh đọc ghi nhớ. I. Giới thiệu chung 1. Tác giả - Phan Bội Châu (1867 - 1940), tên thuở nhỏ là Phan Văn San, hiệu Sào Nam. Ông là nhà yêu nước, nhà CM lớn hất của nhân dân ta trong vòng 25 năm đầu thế kỉ XX. Ông được gọi là ''Ông già Bến Ngự'' (bị giảm lỏng ở Bến Ngự) 2. Tác phẩm -Các tác phẩm: Hải ngoại huyết hư, Sào Nam thi tập, Trùng quan tâm sử, Văn tế Phan châu Trinh..... -Bài thơ nằm trong tác phẩm “ Ngục rung thu”, sáng tác đầu năm 1914, khi ông bị bắt giam II. Đọc - hiểu văn bản 1. Đọc và tìm hiểu chú thích - Giọng đọc hào hùng, to vang, chú ý nhịp 4/3 (câu 2 nhịp 3/4). Câu cuối giọng cảm khái, thách thức, ung dung. Câu 3, 4 đọc với giọng thống thiết 2. Bố cục: - Đề, thực, luận, kết. 3. Phân tích a) Hai câu đề - Con người có tài, có chí như bậc anh hùng, phong thái ung dung, đàng hoàng. - Điệp từ "vẫn": sang trọng của bậc anh hùng không thay đổi trong bất cứ hoàn cảnh nào - Nhịp thơ thay đổi 3/4, gợi lên một nét cười. Nhà tù là nơi giam hãm, đánh đập, mất tự do mà người yêu nước coi là nơi tạm nghỉ chân trong con đường cứu nước. Phan Bội Châu đã biến nhà tù thành trường học CM quan niệm sống và đấu tranh của Phan Bội Châu và của các nhà CM nói chung. b) Hai câu thực + Nghệ thuật đối cả thanh lẫn ý. - Khách không nhà: người tự do - Trong 4 biển: trong thế gian rộng lớn tác giả tự nhận mình là người tự do, đi giữa thế gian. Ông đã từng đi khắp 4 phương trời - Phan Bội Châu bị trục xuất khỏi Nhật, sống không hợp pháp ở Trung Quốc, bị thực dân Pháp kết án tử hình vắng mặt ông là kẻ có tội vì yêu nước - Không khuất phục, tin mình là người yêu nước chân chính, lạc quan kiên cường, chấp nhận nguy nan trên đường tranh đấu. - Nghệ thuật đối xứng, tạo nhạc điệu, giọng thơ trầm tĩnh thống thiết. - Giọng thơ trầm tĩnh, thống thiết nỗi đau dớn của người anh hùng đầy khí phách. liên hệ với thơ Hồ Chí Minh: " Ăn cơm nhà nước ở nhà công Binh lính theo sau để hộ tùng Non nước dạo chơi tuỳ sở thích Làm trai như thế cũng hào hùng" ( Nói cho vui ) c) Hai câu luận + Bủa tay: mở rộng vòng tay để ôm lấy + Kinh tế: kinh bang tế thế - trị nước cứu đời công việc của người quân tử, người anh hùng - 2 câu thơ đối xứng cả ý và thanh - Giọng điệu cứng cỏi, hùng hồn, cách nói khoa trương nhưng vẫn quen thuộc gợi tả khí phách hiên ngang, không khuất phục của người yêu nước d) Hai câu kết (4') - Còn sống, còn đấu tranh giải phóng dân tộc thể hiện quan niệm sống của nhà yêu nước. - ý chí gang thép, tin tưởng vào sự nghiệp chính nghĩa của mình, bất chấp thử thách gian nan. - Điệp từ ''còn'' ở giữa câu thơ buộc người đọc phải ngắt nhịp 1 cách m ạnh mẽ lời nói dõng dạc, dứt khoát, tăng ý khẳng định cho câu thơ. - HS cảm nhận. 4. Tổng kết a) Nghệ thuật: - Gọng thơ hào hùng, biểu cảm trực tiếp, phép đối chặt chẽ, sử dụng nhiều từ Hán Việt cổ mà vẫn vui, dí dỏm. b) Nội dung: - Thể hiện phong thái ung dung, đàng hoàng và khí phách kiên cường, bất khuất vượt lên trên cảnh tù ngục khốc liệt của nhà chí sĩ yêu nước Phan BChâu. III. Luyện tập ? Ôn lại thể thơ TNBCĐL, em hãy nhận dạng thể thơ của bài thơ này về các phương diện số câu, số chữ, cách gieo vần. (Toàn bài có 8 câu, mỗi câu 7 tiếng, vần hiệp ở cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8 ''lưu'', ''tù'', ''châu'', ''thù'', ''đâu''; hai cặp 3-4; 5-6 đối nhau) ? Em hiểu gì về nhan đề bài thơ. (Cảm xúc được viết khi bị bắt giam ở nhà ngục tỉnh Quảng Đông) ? Hãy phát biểu cảm nghĩ về tinh thần của các nhà chí sĩ yêu nước đầu thế kỉ XX. (Vượt lên thử thách hiểm nguy, giữ vững khí phách kiên cường, niềm lạc quan, lòng tin không lay chuyển vào sự nghiệp cứu nước) *. Củng cố: - Chọn đáp án đúng nhất: ''Mở miệng cười tan cuộc oán thù'' có thể hiểu theo cách nào? A. Tiếng cười làm tan mối thù hận. B. Tiếng cười của người yêu nước trước kẻ thù có sức mạnh chiến thắng mọi âm mưu của kẻ thù. C. Tiếng của người yêu nước trong cảnh tù ngục mang sức mạnh đấu tranh. D. Cả A, B, C *. Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc lòng bài thơ, nắm được nội dung và NT của bài. - Phát biểu cảm nghĩ về Phan Bội Châu - Soạn bài: Đập đá ở Côn Lôn. Tuần 15 Ngữ văn – Bài 15- Tiết 58 Ngày soạn: 24/11/2008 Ngày dạy: Văn bản Đập đá ở côn lôn ( Phan Châu Trinh) A. Mục tiêu cần đạt: - HS cảm nhận được hình ảnh cao đẹp của người yêu nước trong gian nan nguy hiểm vẫn bền gan vững chí. - Nhân cách anh hùng của nhà yêu nước Phan Châu Trinh - HS hiểu được sức truyền cảm của ngth B. Chuẩn bị: - GV:Đọc tài liệu tham khảo, chân dung Phan Châu Trinh. - HS : soạn bài C. tiến trình dạy học *. Tổ chức lớp: *. Kiểm tra bài cũ : - Đọc thuộc lòng bài thơ ''Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác'' - Em hiểu gì về nhà yêu nước Phan Bội Châu qua bài thơ đó *. Bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt - Y/ c học sinh đọc chú thích ? Trình bày những hiểu biết của em về tác giả Phan Châu Trinh -Hiệu Tây Hồ, biệt hiệu Hi Mã. ? Hãy nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ. - Ngày đầu tiên Phan Châu Trinh đã ném 1 mảnh giấy vào khám để an ủi, động viên các bạn tù :'' Đây là trường học tự nhiên. Mùi cay đắng trong ấy, làm trai trong thế kỉ XX này không thể không nếm cho biết. ''ở Côn Đảo người tù phải làm công việc khổ sai đập đá. Bài thơ được khơi nguồn từ cảm hứng đó. - Y/c đọc chú ýkhẩu khí ngang tàng, giọng điệu phấn chấn hào hùng. ? Giọng điệu trong thơ để lại cho em ấn tượng gì. - Bổ sung thêm: đập đá ? công việc lao động khổ sai này làm không ít tù nhân kiệt sức, không ít người đã gục ngã ? Bài thơ được làm theo thể thơ TNBCĐL gồm 4 phần đề - thực - luận - kết nhưng xét về ý thì 4 câu đầu có ý liền mạch, 4 câu sau ý cũng liền mạch. Hãy nêu ý lớn dựa vào cách chia đó. ? Bốn câu thơ đầu giúp em hình dung thế đứng của nhân vật trữ tình như thế nào - Quan niệm làm trai của nhà thơ hiên ngang, đàng hoàng trên đất Côn Lôn ? Tác giả đã kế thừa chí anh hùng của thời đại trước như thế nào ? Em có nhận xét gì về 2 câu thơ đầu: hình ảnh con người, giọng điệu ? Công việc đập đá ở Côn Lôn được tác giả miêu tả như thế nào ? Nghệ thuật mà tác giả sử dụng ở đây? tác dụng. GV chốt:hình ảnh một con người phi phàm, 1 anh hùng thần thoại đang thực hiện một sứ mạng thiêng liêng khai sông phá núi, vạt đồi, chuyển đá vang động cả đất Côn Lôn *Bút pháp lãng mạn, nhữngđộngtừ mạnh biện pháp nghệ thuật nói quá ? Từ công việc đập đá thật đó còn liên tưởng tới 1 ý nào khác. ? Như vậy 4 câu thơ đầu sử dụng phương thức biểu đạt nào. Tác dụng? ? Em có nhận xét gì về giọng điệu 4 câu cuối ? Hiệu quả của việc chuyển đổi giọng điệu. ? Câu 5 - 6 tác giả sử dụng nghệ thuật gì ? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật này. * Nghệ thuật đối, hình ảnh ẩn dụ. ? ý nghĩa của 2 câu thơ này (K/đ điều kiện gì ?)- toát lên phong cách nào của người yêu nước Gv bình:Muốn xứng danh anh hùng, để hoàn thành sự nghiệp cứu nước vĩ đại phải bền gan vững chí, có tấm lòng son sắt, vững tin sắt đá. Tất cả những khó khăn trên kia chỉ là sự thử thách rèn luyện tinh thần. *Tinh thần chịu đựng gian khổ, bất chấp nguy hiểm, bền gan, bền chí. ? Em hiểu ý 2 câu thơ kết như thế nào ? Cách kết thúc này có giống với bài thơ ''Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác'' của Phan Bội Châu không. ? Từ đó em thấy phẩm chất cao quí nào của người tù được bộc lộ. ? Em có nhận xét gì về giọng điệu của 2 câu thơ cuối. . ? Hãy nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của bài thơ. ? Em rút ra bài học gì cho bản thân. - Dựa vào ghi nhớ trả lời. - HS đọc ghi nhớ. - HS bộc lộ - Gọi học sinh đọc diễn cảm đọc thuộc lòng bài thơ. ? Trình bày cảm nhận của em về vẻ đẹp hào hùng lãng mạn của hình tượng nhà nho yêu nước đầu thế kỉ XX. I. Giới thiệu chung 1. Tác giả - Là nhà nho yêu nước, nhà cách mạng lớn ở nước ta đầu thế kỉ XX - Dựa vào Pháp để lật đổ nền quân chủ phong kiến Việt nam từ đó xây dựng đất nước ... 2. Tác phẩm - Sau vụ chống thuế ở Trung kì tháng 4 - 1908 Phan Châu Trinh, kết án ... và đày ra Côn Đảo, 1 hòn đảo nhỏ ở miền đông nam nước ta cách Vũng Tàu hơn 100km - nơi thực dân Pháp chuyên dùng làm chỗ đày ải tù nhân yêu nước ... II. Đọc - hiểu văn bản 1. Đọc - tìm hiểu chú thích - HS tự bộc lộ. (hùng tráng, khoẻ khoắn) - Một hình thức lao động nặng nhọc ở Côn Đảo, bọn cai ngục bắt các tù nhân vào núi khai thác đá, đập đá hộc, đá to thành những mảnh, viên nhỏ để làm đường. TNBCĐL gồm 4 phần đề - thực - luận - kết nhưng xét về ý thì 4 câu đầu có ý liền mạch, 4 câu sau ý cũng liền mạch. 2. Bố cục + 4 câu thơ đầu: nói về công việc đập đá ở Côn Lôn + 4 câu thơ cuối: cảm nghĩ từ việc đập đá. 2. Phân tích a) 4 câu thơ đầu - Thế đứng của con người trong đất trời, biển rộng non cao, đội trời đạp đất, tư thế hiên ngang sừng sững '' Đã mang tiếng ở trong trời đất Phải có danh gì với núi sông'' (Nguyễn Công Trứ) - Chí làm trai N, B, Đ, T Cho phỉ sức vẫy vùng trong 4 bể (Nguyễn Công Trứ) - Làm trai trong cõi thế gian Phò đời giúp nước phơi gan anh hào (Nguyễn Đình Chiểu) - Làm trai phải lạ ở trên đời Há để càn khôn tự chuyển dời Hai câu thơ đầu gợi tả con người hiên ngang, ngạo nghễ trong tù ngục xiềng xích không hề chút sợ hãi, câu thơ toát lên một vẻ đẹp cao cả, hùng tráng * Giọng thơ hùng tráng,khẩu khí ngang tàng ngạo nghễ (Phan Bội Châu) - Lừng lấy - lở núi non - Xách búa - đánh tan - 5,7 đống - Ra tay - đập bể - mấy trăm hòn nói quá, động từ mạnh, nhịp thơ mạnh gợi tả một con người phi thường - Hình ảnh một người anh hùng với một khí phách hiên ngang, lẫm liệt sừng sững trong đất trời, coi thường mọi thử thách gian nan, dám đương đầu vượt lên chiến thắng hoàn cảnh biến lao động cưỡng bức nặng nhọc thành một cuộc chinh phục thiên nhiên dũng mãnh của con người có sức mạnh thần kì như dũng sĩ thần thoại. -Thái độ quả quyết, mạnh mẽ, lòng căm thù khao khát phá tan chốn tù ngục, lật đổ ách thống trị. 4 câu thơ đầu đã dựng lên một bức tượng đài uy nghi về những tù nhân Côn Đảo, những anh hùng cứu nước trong chốn địa ngục trần gian với khí phách hiên ngang lẫm liệt trong đất trời. - Miêu tả chính kết hợp biểu cảm *Một bức tượng đài uy nghi về người anh hùng với khí phách hiên ngang, lẫm liệt sừng sững trong đất trời b) Bốn câu thơ cuối - Giọng điệu trở sang bộc bạch bộc lộ cảm xúc - Tạo ra sự sâu lắng của cảm xúc của tâm hồn. - Biện pháp nghệ thuật đối trong câu và đối trong 2 câu -Tháng ngày: biểu tượng cho sự thử thách kéo dài,- thân sành sỏi: gan góc , bất chấp gian nguy,- mưa nắng:biểu tượng cho gian khổ,- dạ sắt son: trung thành. Đó là những hình ảnh ẩn dụ. - Càng khó khăn càng bền chí, son sắt một lòng - Bất chấp gian nguy, trung thành với ý tưởng yêu nước - Liên hệ: ''Nghĩ mình trong bước gian truân Tai ương rèn luyện tinh thần thêm hăng'' (Tự khuyên mình - Hồ Chí Minh) - Nhà thơ ngầm ví việc đập đá ở Côn Lôn nơi địa ngục trần gian giống như việc của thần Nữ Oa đội đá vá trời tạo lập thế giới, vũ trụ, coi cảnh tù đày chỉ là một việc con con không gì đáng nói. - Con người bản lĩnh, coi thường tù đày gian khổ, tin tưởng mãnh liệt vào sự nghiệp yêu nước của mình. - Giọng điệu cứng cỏi, ngang tàng, sảng khoái hào hùng nụ cười ngạo nghễ, nụ cười của kẻ chiến thắng mà không nhà tù nào khuất phục nổi. * Hình ảnh con người bất chấp gian nguy, tin tưởng mãnh liệt lí tưởng yêu nước của mình 4. Tổng kết Học tập quan niệm sống của tác giả: sống hết mình với lí tưởng, biến những gian khổ vất vả trong công việc đời thường thành những khát khao baybổng để làm việc hăng hái hơn, sống có ý nghĩa hơn. III. Luyện tập - HS đọc diễn cảm, bộc lộ. - Đó là những bậc anh hùng khi sa cơ lỡ bước rơi vào vòng tù ngục nhưng ở họ có khí phách ngang tàng lẫm liệt ngay cả trong thử thách gian lao đe doạ tính mạng, ý chí kiên trung, niềm tin son sắt vào sự nghiệp của mình. *. Củng cố: - HS đọc ghi nhớ. *. Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc lòng bài thơ - Hoàn thiện bài tập, viết đoạn văn ngắn ... dựa bài tập - Soạn bài: ''Muốn làm thằng cuội'' (Tản Đà) Tuần 15 Ngữ văn – Bài 15 - Tiết 59 Ngày soạn: 24/11/2008 Ngày dạy: Tiếng Việt ôn luyện về dấu câu A. Mục tiêu cần đạt: - HS nắm được các kiến thức về dấu câu một cách có hệ thống - Có ý thức cẩn trọng trong việc dùng dấu câu, tránh được các lỗi thường gặp về dấu câu B. Chuẩn bị: - GV: Hướng dẫn học sinh lập bảng thống kê - HS: Ôn tập, trả lời câu hỏi trong SGK: lập bảng thống kê. C. tiến trình dạy học *. Tổ chức lớp: *. Kiểm tra bài cũ : ? Dấu ngoặc kép và dấu hai chấm trong ví dụ sau được dùng làm gì: Hôm sau , bác sĩ bảo Xiu: ''Cô ấy khỏi nguy hiểm rồi, chị đã thắng. Giờ chỉ còn bồi dưỡng và chăm nom thế thôi''. (Đánh dấu lời dẫn trực tiếp) *. Bài mới Hoạt động của Gv và HS Nội dung cần đạt ? ở lớp 6, 7, 8 ta đã học những dấu câu nào. - HS suy nghĩ trả lời GV kẻ bảng thống kê lên bảng, gọi học sinh lên điền công dụng, học sinh khác đối chiếu và nhận xét. - Kiểm tra học sinh lập bảng thống kê về dấu câu theo mẫu SGK đối với những em còn lại. I. Tổng kết về dấu câu + Lớp 6: Dấu (?)' (!) và dấu phẩy + Lớp 7: dấu chấm lửng, dấu chấm phẩy, dấu gạch ngang + Lớp 8: Dấu ngoặc đơn, (:), ('' '') Stt Dấu câu Công dụng 1 Dấu chấm - Kết thúc câu trần thuật 2 Dấu chấm than - Kết thúc câu cầu khiến và cảm thán 3 Dấu chấm hỏi - Kết thúc câu nghi vấn 4 Dấu phẩy - Phân cách các thành phần và các bộ phận câu 5 Dấu chấm lửng - Biểu thị bộ phận chưa liệt kê hết - Làm giãn nhịp điệu câu văn hài hước dí dỏm 6 Dấu chấm phẩy - Đánh dấu ranh giới các vế của một câu ghép phức tạp - Đánh dấu ranh giới các bộ phận của một phép liệt kê phức tạp. 7 Dấu gạch ngang - Đánh dấu bộ phận giải thích, chú thích trong câu - Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật. 8 Dấu ngoặc đơn - Đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thông tin) 9 Dấu hai chấm - Đánh dấu (báo trước) phần giải thích, thuyết minh cho phần trước đó. - Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp hay lời đối thoại 10 Dấu ngoặc kép - Đánh dấu từ, ngữ, đoạn dẫn trực tiếp. - Đánh dấu từ, ngữ, câu hiểu theo nghĩa đặc biệt, mỉa mai - Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo,... Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt - Y/ c học sinh đọc ví dụ ? Thiếu dấu ngắt câu ở chỗ nào ? Nên dùng dấu gì kết thúc câu. - Y/c học sinh quan sát ví dụ ? Dùng dấu chấm sau từ ''này'' là đúng hay sai? Vì sao? ở chỗ này nên dùng dấu gì. - Y/c học sinh quan sát ví dụ ? Câu này thiếu dấu gì để phân biệt ranh giới trong các thành phần đồng chức ? Hãy đặt dấu đó cho thích hợp - Y/c học sinh quan sát ví dụ ? Đặt câu (?) ở cuối câu 1 và dấu chấm cuối câu 2 đúng chưa ? Vì sao. ? ở các vị trí đó nên dùng dấu gì ? Có những lỗi nào thường gặp về dấu câu. - HS đọc ghi nhớ - GV đọc cho học sinh chép, chú ý dùng dấu câu đúng chỗ. ? Phát hiện lỗi dấu câu, thay vào đó dấu câu thích hợp (điều chỉnh viết hoa khi cần thiết) ? Hãy chỉ ra và chữa các lỗi về dấu câu trong ví dụ sau: + Công việc nhà chồng chị lo liệu tất cả. + Công việc nhà, chồng ... + Công việc nhà chồng, chị ... II. Các lỗi thường gặp về dấu câu 1. Dấu chấm ngắt câu khi câu đã kết thúc - Thiếu dấu câu sau từ ''xúc động'' - Dấu chấm - viết hoa chữ (t) ở đầu câu 2. Dùng dấu ngắt câu khi câu chưa kết thúc - Dùng dấu chấm sau từ ''này'' là sai vì câu chưa kết thúc, nên dùng dấu phẩy 3. Thiếu dấu thích hợp để để tách các bộ phận của câu khi cần thiết - Thiếu dấu phẩy 4. Lẫn lộn công dụng của các dấu câu - Cam, quít, bưởi, xoài ... - Sai vì câu 1 không phải câu nghi vấn đây là câu trần thuật nên dùng dấu chấm. Câu 2 là câu nghi vấn nên dùng (?). Câu 3 dùng (!) sau câu cầu khiến. 5. Ghi nhớ Theo SGK III. Luyện tập 1. Bài tập 1 - Lần lượt dùng các dấu câu : (,) (.) (.) (,) (:) (-) (!) (!) (!) (!) (,) (,) (.) (,) (.) (,) (,) (,) (.) (,) (!) (-) (?) (?) (?) (!) 2. Bài tập 2 a) ... mời về ? (thay dấu chấm (,) = (?) mẹ dặn là anh ... nay. (Bỏ dấu (:) và ('' '') b) Từ xưa, trong cuộc sống ... sx, vì vậy, có câu TN ''lá lành ...'' c) ... tháng, nhưng ... (thay dấu (.) bằng dấu (,) 3. Bài tập 3 - Câu mơ hồ do thiếu dấu câu cần thiết để ngắt các bộ phận của câu. đọc câu này, có đến 3 khả năng trả lời câu hỏi: Ai lo liệu tất cả? Dùng dấu phẩy để ngắt các bộ phận trong câu 1 cách thích hợp *. Củng cố: - Hệ thống lại các công dụng dấu câu, các lỗi tránh khi dùng dấu câu . *. Hướng dẫn về nhà: - Ôn tập TV đã học từ đầu năm - Chuẩn bị kiểm tra 1 tiết tiếng Việt. Tuần 15 Ngữ văn- Tiết 60 Ngày soạn: 24/11/2008 Ngày dạy: kiểm tra tiếng việt A. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức, kĩ năng - Kiểm tra kiến thức Tiếng Việt đã học ở kì I lớp 8 - Rèn kĩ năng thực hành Tiếng Việt 2. Tư tưởng - Nghiêm túc làm bài B. Chuẩn bị: - Gv :Ra đề kiểm tra - Hs ôn tập C.tiến trình dạy học: *. Tổ chức lớp: *. Kiểm tra sự chuẩn bị *.Hoạt động kiểm tra: I. Ma trận đề kiểm tra Mức độ Lĩnh vực ND Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Tổng TN TL TN TL Thấp Cao TN TL TN TL Từ ngữ C1(I) C2,3(I) C2(II) Ngữ pháp C4,5(I) Biện pháp tu từ C6,7(I) Dấu câu C8(I) C1(II) Tổng số câu Tổng số điểm 1 câu 1đ 6 câu 1.5 đ 1 câu 0.5 đ 1 câu 2 đ 1 câu 5 đ 10 câu 10đ I.Đề bài 1. Đề số 1( Lớp 8A) Phần I: Trắc nghiệm Câu 1: nối nội dụng ở cột A với nội dung thích hợp ở cột B để được những định nghĩa hoàn chỉnh: A B 1.Từ tượng hình a. Là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh gây ấn tựơng, tăng sức biểu cảm 2.Nói quá b. Là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên 3. câu ghép c. Là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật 4.Dấu ngoặc đơn d. Là câu có 2 cụm C-V không bao chứa nhau e. Là câu có 2 cụm chủ vị trở lên không bao chứa nhau g. Dùng để đánh dấu phần chú thích( giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm) Câu 2: Sự sắp xếp các nhóm từ sau đúng hay sai? Đồ dùng gia đình: giường tủ, bàn ghế, xe điện, đài, xe đạp, quạt điện Đất nước: núi sông, con cháu, đồng ruộng, con người, biên giới Hoa: hoa lan, hoa đao, hoa tay, hoa lan, hoa sen, hoa mắt. Đúng Sai Câu 3: Trong các từ sau từ nào là từ tượng thanh? A. xôn xao B.vật vã C. mải mốt D. chốc chốc Câu 4: Trong các từ ngữ được in đậm ở những câu sau, từ nào là thán từ? Hồng! Mày có vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không? Vâng, cháu cũng nghĩ như cụ. Không, ông giáo ạ! Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh như thường. Câu 5: Quan hệ về nghĩa giữa hai vế trong câu ghép “ Trời trong như ngọc, đất sạch như trơn” ( Vũ Bằng) là quan hệ gì? Tương phản Đồng thời Nối tiếp Lựa chọn Câu 6: Nhận xét nào đúng nhất tác dụng của biện pháp nói quá trong câu thơ sau Bác ơi tim bác mênh mông thế, Ôm cả non sông mọi kiếp người! Nhấn mạnh sự tài trí tuyệt vời của bác Hồ. Nhấn mạnh sự dũng cảm của Bác Hồ. Nhấn mạnh tình yêu thương bao la của Bác Hồ. Nhấn mạnh sự hiểu biết rộng của Bác Hồ. Câu 7: Câu nào sau đây sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh? Thôi để mẹ cầm cũng được. ( Thanh Tịnh) Mợ mày phát tài lắm có như dạo trước đâu. ( Nguyên Hồng) Bác trai khá rồi chứ? ( Ngô Tất Tố) Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt ( Nam Cao) Câu 8: Hãy điền dấu thích hợp vào đoạn văn sau: Thấy tôi chăm chú nhìn cành hoa ổi, Trinh nói tiếp Tớ đang có một âm mưu này, Trang ạ. Rất thú vị nhé Phần II: Tự luận Câu 1: Những câu sau đã sử dụng biện pháp tu từ nào? hãy nêu tác dụng? Nào xem ai thắng được ai Mĩ mười xe thép, em hai chân đồng. b . Bỗng loè chớp đỏ Thôi rồi, Lượm ơi! ( Tố Hữu) Câu 2: Hãy viết một đoạn văn tự sự kể về một lần mắc lỗi với mẹ, trong đó có sử dụng ít nhất: 1 từ tượng hình, 1 từ tượng thanh, 1 biện pháp tu từ, 2 câu ghép và các dấu câu thích hợp ( hãy chỉ ra các yêu cầu trên sau khi đã viết xong đoạn văn) 1. Đề số 2( Lớp 8B) Phần I: Trắc nghiệm Câu 1: nối nội dụng ở cột A với nội dung thích hợp ở cột B để được những định nghĩa hoàn chỉnh: A B 1.Từ tượng hình a. Là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh gây ấn tựơng, tăng sức biểu cảm 2.Nói quá b. Là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên 3. câu ghép c. Là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật 4.Dấu ngoặc đơn d. Là câu có 2 cụm C-V không bao chứa nhau e. Là câu có 2 cụm chủ vị trở lên không bao chứa nhau g. Dùng để đánh dấu phần chú thích( giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm) Câu 2: Sự sắp xếp các nhóm từ sau đúng hay sai? 1.Đồ dùng gia đình: giường tủ, bàn ghế, xe điện, đài, xe đạp, quạt điện 2.Đất nước: núi sông, con cháu, đồng ruộng, con người, biên giới 3.Hoa: hoa lan, hoa đao, hoa tay, hoa lan, hoa sen, hoa mắt. A.Đúng B.Sai Câu 3: Trong các từ sau t